Sở hữu những kỹ năng xã hội tốt sẽ giúp trẻ xây dựng được mối quan hệ tốt với bạn bè và những người xung quanh ngay từ khi còn nhỏ. Quan trọng hơn, kỹ năng xã hội còn giúp con đạt được nhiều thành công hơn, nắm bắt được nhiều cơ hội tốt trong tương lai, đồng thời cũng mang lại nhiều lợi ích về mặt tinh thần. Lấy ví dụ, một nghiên cứu năm 2019 đã cho thấy những người có kỹ năng xã hội tốt thường ít bị căng thẳng hơn trong cuộc sống hằng ngày.
Vì sao trẻ cần phát triển các kỹ năng xã hội?
Mỗi khi có chuyện không vui hay gặp áp lực từ phía gia đình, trẻ thường có xu hướng tìm đến bạn bè hay những người khác bên ngoài gia đình để giải toả căng thẳng. Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, một đứa trẻ sẽ giảm các hóc môn gây căng thẳng mỗi khi các em học được thêm một kỹ năng mới. Thêm vào đó, khi trẻ có thể tự tin làm quen và giao tiếp với bạn đồng lứa, các em cũng dễ dàng kết bạn hơn. Theo nghiên cứu được công bố trên Từ điển Bách khoa Quốc tế về Khoa học Hành vi Xã hội (International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences) năm 2015, tình bạn được chứng minh có tác động rất tốt đối với sức khoẻ của trẻ.
Tình bạn tạo cơ hội cho trẻ được rèn luyện những kỹ năng xã hội phức tạp hơn, như giải quyết vấn đề và biết cách hoà giải những bất đồng.
Kỹ năng xã hội tốt cũng có thể mang lại cho trẻ một tương lai tươi sáng hơn. Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Sức khoẻ Cộng đồng Mỹ (the American Journal of Public Health) năm 2015, kỹ năng xã hội và điều chỉnh cảm xúc của trẻ ở những năm mẫu giáo chính là một trong những cơ sở quan trọng nhất có thể dự đoán được thành công của con khi lớn lên. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Penn và Đại học Duke cũng khẳng định rằng, những đứa trẻ có khả năng chia sẻ, lắng nghe, hợp tác và biết vâng lời ngay từ khi 5 tuổi sẽ có khả năng vào đại học, cũng như có cơ hội tìm việc làm trước năm 25 tuổi cao hơn.
Ngược lại, khi thiếu đi những kỹ năng xã hội, trẻ có xu hướng phải đối mặt với nhiều vấn đề khi dung hòa các mối quan hệ xã hội, dễ bị bắt nạt hay vướng vào các tệ nạn xã hội. Các em không thể tự lập và thường phải dựa vào sự giúp đỡ từ người khác. May mắn thay, kỹ năng xã hội hoàn toàn có thể rèn luyện được. Không bao giờ là quá sớm để cha mẹ quan tâm và hướng dẫn con các kỹ năng xã hội cần thiết, hay học cách giao tiếp với mọi người xung quanh. Dưới đây là 7 kỹ năng xã hội quan trọng nhất mà trẻ cần có, và một số gợi ý để cha mẹ có thể hỗ trợ giúp con nâng cao các kỹ năng này ngay từ khi còn nhỏ.
1. Biết chia sẻ
Khi con sẵn sàng chia sẻ một món đồ chơi, hay món ăn con yêu thích cho bạn bè, con sẽ dễ dàng kết bạn, cũng như duy trì tình bạn đó hơn. Theo một nghiên cứu được công bố trong tạp chí Khoa học Tâm lý (Psychological Science) năm 2010 , trẻ từ lúc 2 tuổi đã có thể biết chia sẻ đồ chơi với người khác, nhưng thường chỉ là khi con đã có rất nhiều đồ chơi.
Tuy nhiên, ở giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi, trẻ thường chỉ ích kỷ nếu con thực sự thích món đồ đó. Ví dụ, nếu con chỉ có một chiếc bánh duy nhất, con có thể sẽ không thích chia cho ai, bởi điều đó cũng có nghĩa là con được ăn ít hơn. Nhưng con sẽ sẵn sàng chia sẻ đồ chơi cho bạn nếu con không còn hứng thú với món đồ chơi đó nữa.
Khi lên 7 hoặc 8, hầu hết trẻ em lúc này đã ý thức được về sự công bằng và biết chia sẻ nhiều hơn. Các nghiên cứu cũng chỉ ra ở độ tuổi này, trẻ đã biết cảm nhận niềm vui tích cực từ sự chia sẻ: khi con sẵn sàng cho đi, con sẽ thấy bản thân mình tốt hơn. Do vậy, dạy con biết sẻ chia cũng là một cách để gia tăng sự tự tin cho con.
Luyện tập như thế nào
Thay vì bắt con phải chia sẻ đồ chơi cho những đứa trẻ khác một cách miễn cưỡng, hãy cố gắng biến tinh thần chia sẻ thành một thói quen thường ngày. Khen ngợi con mỗi khi con chia sẻ cho ai đó, cũng như chỉ cho con thấy được hành động chia sẻ có thể mang lại cảm xúc tích cực như thế nào, Cha mẹ có thể nói những câu đơn giản như: “Giỏi lắm! Con đã chia bánh cho em, mẹ nghĩ em sẽ vui lắm đấy. Đây là một việc tốt đúng không con.”
2. Biết hợp tác
Hợp tác, tức là cùng nhau làm việc để đạt được một điều gì đó. Những đứa trẻ biết hợp tác thường rất sẵn sàng đóng góp, tham gia các hoạt động chung và giúp đỡ người khác.
Hợp tác là kỹ năng vô cùng quan trọng để có thể hoà nhập với cộng đồng. Dù còn nhỏ, trẻ vẫn sẽ phải biết hợp tác với các bạn trong lớp học, hay trên sân chơi. Dĩ nhiên, kỹ năng hợp tác cũng quan trọng với cả người lớn. Hầu hết các công ty ngày nay đều yêu cầu nhân viên của mình phải có kỹ năng làm việc nhóm tốt. Khả năng hợp tác cũng chính là chìa khoá quan trọng đối với các mối quan hệ xã hội. Khi lớn hơn 3 tuổi, trẻ đã có thể bắt đầu hợp tác với các bạn để cùng nhau đạt được mục đích chung. Đối với trẻ con, kỹ năng hợp tác có thể thể hiện khi các con cố gắng cùng nhau xây một toà tháp bằng đồ chơi, hay cùng tham gia các trò chơi hoạt động nhóm.
Một số đứa trẻ thích giành các vị trí chỉ huy, hoặc số khác thích được lắng nghe và làm theo mọi người hơn. Dù là cách nào, thì việc tham gia vào các hoạt động nhóm cũng là một cơ hội tốt để các con có thể hiểu rõ hơn về bản thân mình.
Luyện tập như thế nào
Hãy nói với con về tầm quan trọng của tinh thần làm việc nhóm, cũng như chỉ cho con thấy nhiều người cùng làm có thể mang lại kết quả lớn hơn như thế nào. Cha mẹ cũng có thể tạo ra các hoạt động gia đình để cả nhà cùng tham gia. Bằng cách giao cho mỗi người một việc khi nấu một bữa ăn, chuẩn bị một bữa tiệc, trẻ có thể nhận ra sức mạnh của sự hợp tác, cũng như vai trò của từng người trong một tập thể.
3. Biết lắng nghe
Lắng nghe không có nghĩa là phải luôn luôn im lặng – mà là thực sự thấu hiểu và đồng cảm khi người khác trò chuyện. Kỹ năng lắng nghe cũng là một phần quan trọng để có thể giao tiếp lành mạnh.
Kỹ năng lắng nghe cũng có thể giúp trẻ học tốt hơn khi con biết tập trung nghe lời thầy cô giảng ở trường. Tiếp nhận thông tin, ghi chú và suy nghĩ về những thứ đã nghe được, học được cũng là một kỹ năng quan trọng để con thành công khi đến trường.
Kỹ năng lắng nghe cũng thật sự cần thiết để trẻ lớn lên trở thành một người bạn tốt, một nhân viên tốt, một người sếp tốt và là người bạn đời tốt. Ngày nay, ở thời đại số, lắng nghe lại trở thành một kỹ năng khó học hơn bao giờ hết, khi người ta có thói quen nhìn chăm chăm vào màn hình điện thoại khi đang trò chuyện.
Luyện tập như thế nào
Khi đọc sách cho trẻ, cha mẹ có thể thỉnh thoảng ngưng lại và hỏi con có nghe kịp không, nghe tới đâu rồi. “Kể lại cho mẹ nghe câu chuyện đã diễn biến đến đâu rồi nhé.” Giúp con nhắc lại nếu có chỗ nào con không nhớ và khuyến khích con hãy tiếp tục lắng nghe phần sau của câu chuyện. Bên cạnh đó, cố gắng dạy con thói quen không ngắt lời khi người khác đang nói.
4. Biết nghe lời
Cha mẹ sẽ gặp không ít khó khăn với những đứa trẻ không biết nghe lời. Từ những vấn đề đơn giản như không làm bài tập, cư xử hỗn xược, trẻ không biết nghe lời có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.
Phụ huynh nên dạy con tập thái độ biết nghe lời, và làm theo lời bố mẹ, dù là những việc nhỏ như dọn dẹp phòng học, hay nhắc nhở con học hành chăm chỉ hơn. Tuy nhiên, trước khi kỳ vọng trẻ có thể nghe lời mình, cha mẹ cũng cần học cách làm thế nào nói chuyện, đưa ra những mệnh lệnh một cách hợp lí.
Ví dụ, đối với trẻ nhỏ, cha mẹ không nên đưa ra quá nhiều mệnh lệnh cùng một lúc. Thay vì nói: “Cất giày của con vào chỗ, để sách lên kệ và rửa tay đi nào,” hãy đợi đến khi con cất giày xong trước khi đưa ra mệnh lệnh tiếp theo.
Một lỗi khác mà cha mẹ nên tránh là đưa ra mệnh lệnh dưới dạng câu hỏi. Việc hỏi con những câu như “Con có nhặt đồ chơi của mình lên không?” cũng đồng nghĩa với việc con có thể lựa chọn nói “không”. Mỗi khi đưa ra cho con một mệnh lệnh nào đó, cha mẹ cũng có thể yêu cầu con tự nhắc lại bằng cách hỏi: “Vậy giờ con phải làm gì nào?” và chờ con trả lời xem con có thực sự lắng nghe hay không.
Trẻ nhỏ rất dễ bị mất tập trung, cư xử không đúng hay quên hẳn mất lời cha mẹ dặn – đó đều là những điều hoàn toàn bình thường. Mỗi sai lầm đều là một cơ hội để con có thể rèn luyện tốt hơn.
Luyện tập như thế nào
Khen ngợi con mỗi khi con nghe lời người lớn. Ví dụ như, “Cảm ơn con đã tắt TV ngay khi mẹ vừa nhờ nhé.” Nếu con gặp khó khăn trong việc nghe lời người khác, hãy kiên nhẫn tập luyện qua những mệnh lệnh đơn giản, chẳng hạn “Con đưa cuốn sách đó cho mẹ nhé”, sau đó khen ngợi nhằm khuyến khích con biết nghe lời nhiều hơn.
5. Biết tôn trọng không gian riêng tư
Trẻ nhỏ thường không ý thức được việc phải tôn trọng không gian riêng tư của người khác. Các con thường cố gắng trèo lên lòng người lớn để gây sự chú ý mà không hiểu rằng mình đang làm phiền người khác. Do vậy, biết ý tứ tôn trọng không gian riêng tư của người khác cũng là một kỹ năng quan trọng mà trẻ nên học.
Cha mẹ có thể đặt ra những nội quy trong nhà nhằm khuyến khích trẻ biết tôn trọng không gian riêng tư của người khác. Ví dụ như “Gõ cửa trước khi mở” hay “Không chọc ghẹo người khác” đều là những nội quy đơn giản mà hữu hiệu.
Luyện tập như thế nào
Dạy con biết đứng một khoảng cách xa vừa đủ, như chiều dài một cánh tay, khi người khác đang nói chuyện. Khi đang đứng xếp hàng, nhắc nhở con đừng đứng quá gần người khác cũng như cố gắng để yên tay chân để tránh làm phiền người trước mặt. Cha mẹ cũng có thể đặt ra những tình huống giả lập để giúp con hình dung được thế nào là giữ khoảng cách riêng tư với người khác.
6. Biết nhìn vào mắt người khác khi trò chuyện
Trao đổi bằng ánh mắt cũng là một phần quan trọng trong giao tiếp. Một số đứa trẻ không dám nhìn thẳng vào mắt người đối diện khi trò chuyện. Con có thể ngại và thích nhìn xuống dưới đất hay nhìn qua chỗ khác khi đang giao tiếp với người khác, hoặc có thể cũng đơn gian vì con không chú ý. Do vậy, cha mẹ nên nhấn mạnh rằng nhìn vào mắt người khác là một phần rất quan trọng trong giao tiếp.
Cha mẹ có thể nhẹ nhàng nhắc nhở khi con quên phải nhìn vào mắt người khác, đơn giản như :”Mình nên nhìn vào đâu khi đang nói chuyện con nhỉ?” và tương tự, khen ngợi để khuyến khích con thực hành nhiều lần hơn.
Luyện tập như thế nào
Cha mẹ có thể bắt đầu bằng việc hỏi xem con cảm thấy thế nào nếu có người nói chuyện mà không nhìn thẳng vào con. Nói con thử kể chuyện cho mình nghe trong khi bạn đang nhìn xuống trần nhà, nhắm mắt, nhìn đi chỗ khác và hỏi xem con cảm thấy như thế nào. Sau đó thử một lần nữa, lần này nhìn thẳng vào mắt con khi con đang trò chuyện. Nhờ vậy, con sẽ tự mình trải nghiệm và hiểu được tầm quan trọng của việc nhìn thẳng vào người khác khi giao tiếp.
7. Biết phép lịch sự
Nói cảm ơn, “ạ” hay “vui lòng”, và biết phép lịch sự khi ngồi trên bàn ăn đều là những nguyên tắc cơ bản mà trẻ cần biết để giúp con nhận được sự chú ý. Giáo viên, phụ huynh và những đứa trẻ khác đều sẽ tôn trọng một đứa trẻ biết phép lịch sự. Dĩ nhiên, dạy con phép lịch sự vốn không phải là điều dễ dàng đối với cha mẹ. Dù cố gắng dạy con theo phương pháp nhỏ nhẹ hay gào thét, vẫn sẽ có lúc con cư xử không đúng phép.
Trẻ cần học cách giữ phép lịch sự để thể hiện con được giáo dục tốt, biết điều và biết tôn trọng người khác – đặc biệt là khi ở trường, ở nơi công cộng hay ở nhà người khác.
Luyện tập như thế nào
Cha mẹ nên là những người đầu tiên noi gương cho con về phép lịch sự. Điều này cũng đồng nghĩa với việc hãy thường xuyên nói “Không, cảm ơn” và “Vâng, xin vui lòng” trước mặt con mỗi ngày, khi giao tiếp với tất cả mọi người. Nhắc nhở con nếu con quên mất phép lịch sự cũng như khen ngợi nếu con cư xử đúng mực với những người xung quanh.
Kỹ năng xã hội không phải là thứ con tự nhiên sinh ra đã có hay không có. Đó là những kỹ năng cần được rèn luyện trong suốt quá trình con lớn lên. Hãy tranh thủ tận dụng mọi cơ hội để uốn nắn cho con những đức tính này. Hãy bắt đầu từ những kỹ năng đơn giản nhất và thường xuyên nhắc đi nhắc lại để giúp con rèn giũa những kỹ năng này theo thời gian.
Nguồn tham khảo: https://www.verywellfamily.com/seven-social-skills-for-kids-4589865