Cây đại không chỉ là một loại cây cảnh quen thuộc mà còn được sử dụng như một dược liệu. Phần nhựa cây có khả năng sát trùng tiêu viêm, phần hoa giúp tiêu đờm, trừ thấp, lương huyết, thanh nhiệt… Nhưng cần phải sử dụng đúng cách thì mới phát huy được công dụng điều trị.
Đặc điểm của cây Đại
Cả hoa, lá, nhựa, vỏ thân và rễ cây đại đều có thể dùng làm thuốc. Theo y học cổ truyền, vỏ thân và rễ đại giúp tiêu thũng, thanh nhiệt, tả hạ. Hoa đại có tác dụng tiêu đờm, trừ ho, thanh nhiệt, trừ thấp, lương huyết. Lá đại giúp hành huyết, tiêu viêm, còn nhựa có thể làm mềm chai chân.
Mô tả
Cây thường có chiều cao trung bình từ 4 đến 5m, có nhánh to và thường có mủ trắng. Phần lá của cây thường mọc so le với phiến to, có hình bầu dục hoặc xoan thuôn, không có lông hoặc có ít lông ở mặt dưới. Phần nụ hoa có cuống dài, hoa thơm và thường có nhụy vàng, phần cánh hóa dày. Phần quả thường mọc thẳng hàng có chiều dài từ 10 đến 15 cm, hạt có cánh mỏng.
Phân bố, thu hái, chế biến và bảo quản
Cây có thể mọc hoang hoặc được trồng ở sân đền chùa, công viên, vườn hoa…Hầu như tất cả các bộ phận của cây đều có khả năng chữa bệnh. Phần vỏ của thân, lá cây, lá tươi, nhựa cây… thường được tận dụng nhiều nhất. Có thể thu hái nguyên liệu này vì nó ra hoa quanh năm.
Thông thường hay được thu hoạch khi hoa mới nở vì lúc này là lúc cây có dược tính cao nhất. Các bộ phận của cây có thể dùng tươi hoặc phơi khô. Theo các chuyên gia thì dùng khô tốt hơn và cũng dễ bảo quản hơn. Cây thuốc bảo quản ở những nơi khô ráo, tránh ẩm mốc và tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp.
Thành phần hóa học
Các chất của hoa đại thuộc nhóm alcaloid, iridoid, trong hoa của cây có chứa tinh dầu.
Các nhà khoa học còn tìm thấy trong các bộ phận khác các hợp chất như:
- Vỏ thân: có hoạt chất glucozit
- Nhựa cây có chứa axit plumeric C10H14O6
- Rễ và lá có chứa hoạt chất Plumierit
Tác dụng dược lý và chủ trị của hoa đại
Nhờ trong thành phần của cây mang tính bình hơn nữa có mùi hương thơm nhẹ nên giúp trị được một số bệnh như chống viêm, làm giảm đau, trừ ho, tiêu đờm, giúp hạ huyết áp tốt mà không ảnh hưởng hay làm giãn đến mạch máu.
Trong hoa có chứa lượng tinh dầu có tác dụng tốt trong việc giúp thanh nhiệt và giải độc cực kì tốt, giúp trị được bệnh mụn nhọt, hoặc các vết thương bị lở loét gây ra, ngoài ra hoa đại trắng chữa tiểu đường rất hay và đem lại hiệu quả cao khi sử dụng.
Vỏ cây đại có chứa tính mát, vị đắng, trước khi sử dụng thường được xử lí qua các công đoạn bào chế rồi đem thái mỏng, phơi khô thì mới dùng được. Vỏ cây có tác dụng điều trị được bệnh tiêu chảy, thủy thũng, tiêu viêm, nhuận tràng, hơn thế người ta còn sử dụng phần vỏ của cây này đem đi nấu nước tắm giúp trị được các bệnh như ghẻ cóc rất tốt, ngoài ra hiện nay người ta còn dùng một số chất chiếc xuất từ vỏ cây để tạo ra một số vị thuốc giúp điều trị bệnh nấm với hiệu quả cao và an toàn.
Lá cây thường được sử dụng lá tươi để điều trị một số vết thương ở ngoài da như trầy da, chảy máu, bong gan, ngoài ra lá cây ha đại sau khi được phơi khô có thể dùng để trị bệnh hen suyễn có tác dụng rất cao, hơn nữa trong lá còn có một số dược chất được người ta sử dụng tạo ra thuốc lá.
Phần nhựa của cây có công dụng tiêu viêm, điều trị bệnh ghẻ lở, sát trùng,… đồng thồ nhờ hoạt chất trong nhựa cây còn giúp trị được một số bệnh và giúp giảm đau và các vùng da bị sưng tấy, giúp chữa được các vết thương do ong chích,… Bên cạnh đó, dược liệu này còn chữa được bệnh đau răng rất tốt và mang tính an toàn.
Nhờ có tính mát và vị đắng có trong cây nên khi sử dụng rễ cây hoa đại ngâm rượu dùng thì sẽ có tác dụng tốt đối với bệnh nhân bị đau hoặc chân răng bị nhứt.
Cách dùng và liều lượng
Khi dùng phần vỏ thì cần cạo lớp bần, thái mỏng, rồi sao thơm rồi sắc uống. Phần hoa, lá thường dùng trong các bài thuốc đắp. Còn phần nhựa thường được dùng để bôi lên các vết thương bên ngoài da.
Tùy bộ phận cũng như công dụng mà sử dụng liều lượng khác nhau. Chẳng hạn như khi nhuận tràng thì dùng từ 3 đến 6g, để xổ thì dùng từ 8 đến 16g và phần hoa thì nên dùng từ 12 đến 20g.
Độc tính
- Phần nhựa của cây đại có độc nên khi dùng không được nuốt.
- Phần vỏ và rễ của cây đại cũng hơi độc nên cần chú ý về liều lượng, không nên sử dụng quá nhiều.
Bài thuốc điều trị nhiều bệnh lý sử dụng cây đại
Người bệnh có thể sử dụng cây đại trong các bài thuốc sau:
Chữa táo bón, giúp nhuận tràng
- Chuẩn bị: 4 đến 5g vỏ cây đại
- Lấy nguyên liệu đem thái mỏng rồi sắc với 200ml nước.
- Chia ra dùng 3 lần trong ngày.
Ngoài ra có thể dùng theo cách khác như sau:
- Chuẩn bị: 50g vỏ cây đại và 50g cám gạo.
- Lấy hỗn hợp nguyên liệu đem đi sao vàng, tán nhỏ rồi sau đó rây thành bột mịn.
- Trộn với hồ tạo thành viên nhỏ khoảng 0.5g.
- Mỗi ngày dùng khoảng 15 viên, uống với nước sôi để nguội.
Giảm đau nhức răng
- Lấy khoảng 12 đến 20g vỏ rễ ngâm trong 200ml rượu khoảng 30 phút là dùng được.
- Dùng ngậm 2 lần mỗi ngày rồi nhả ra, tuyệt đối không được nuốt.
Tiêu viêm tấy, lở loét tay chân
Dùng nhựa của cây đại bôi lên vùng da bị tổn thương cho đến khi lành bệnh.
Chữa thoái hóa cột sống lưng
Với bài thuốc này, bạn tiến hành với các bước như sau:
- Dùng 1 nắm lá cây đại rửa sạch.
- Bỏ vào cối giã cùng 1 chút muối.
- Lấy 1 lá đại khác hơ nóng.
- Đắp phần bã thuốc đã giã lên vùng bị đau nhất rồi lấy lá đã hơ nóng đắp trùm lên.
- Dùng vải cố định lại.
- Mỗi ngày áp dụng từ 1 đến 3 lần cho đến khi lành bệnh.
An thần, giảm huyết áp
- Chuẩn bị nguyên liệu: 100g hoa đại khô, 50g hoa cúc vàng khô, 50g hoa hòe và 50g hạt huyết minh.
- Dùng tất cả nguyên liệu đã sao vàng, tán thành bột là chia thành nhiều gói, mỗi gói 10g.
- Mỗi ngày dùng 1 đến 2g pha như nước chè và uống hết trong ngày.
Trị sai khớp, bong gân, mụn nhọt
- Dùng một nắm lá đại rửa sạch rồi giã nát.
- Đắp lên vùng bị đau nhức và tổn thương.
Trong dân gian có thể còn lưu truyền các bài thuốc chữa bệnh bằng lá đại khác, bạn có thể tìm hiểu và áp dụng thử.
Kiêng kị khi sử dụng cây đại
Không nên sử dụng cây đại trong các trường hợp sau:
- Không dùng cho bệnh nhân đang mang thai, phụ nữ đang cho con bú, trẻ em…
- Không dùng cho bệnh nhân có tiền sử dị ứng với thảo dược hoặc bất cứ thành phần nào của cây đại.
- Cây có thể tương tác với một số loại thuốc, vì vậy nên hỏi ý kiến của bác sĩ khi dùng. Kể cả đó là thuốc kê toa, không kê toa, thuốc đông y hay thực phẩm chức năng.
Những thông tin về cây hoa đại chỉ mang tính chất tham khảo. Người bệnh trước khi sử dụng phải tìm hiểu thật kỹ. Tốt nhất là nên tham khảo ý kiến của chuyên gia Metaherb để hạn chế rủi ro khi chữa bệnh.