Trong tâm lý học, khí chất và các loại khí chất luôn là thuộc tính phức hợp của cá nhân biểu hiện cường độ, tốc độ, nhịp độ của các hoạt động tâm lý thể hiện sắc thái, hành vi, cử chỉ, cách nói năng của mỗi cá nhân. Khí chất và tính khí có liên quan gì đến nhau hay không? Nếu có thì khí chất là gì và tính khí là gì? Hãy cùng ThanhBinhPsy đi tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây nhé.
1. Khí chất là gì?
Khí chất hay còn gọi là tính khí là đặc điểm chung nhất của mỗi con người, là đặc điểm cơ bản của hệ thần kinh, tạo ra các diện mạo nhất định của toàn bộ hoạt động ở mỗi cá thể.
Ở con người, vỏ não liên kết và điều chỉnh hoạt động trong và bên ngoài cơ thể, điều chỉnh các mối liên hệ của cơ thể với môi trường xung quanh. Hoạt động của vỏ não ở những người khác nhau có những đặc điểm riêng. Vì những sự riêng biệt đó mà mỗi người lại sở hữu một tính khí riêng. Có thể bạn thuộc khí chất nóng nảy nhưng mức độ tính khí của bạn có thể là nóng nảy ở cấp độ 1 hoặc cấp độ N tùy thuộc vào những hoạt động này của não bộ.
Chúng thể hiện ở sự không giống nhau về các mối quan hệ giữa cường độ, tính cân bằng, tính linh hoạt của các quá trình thần kinh cơ bản. Thuộc tính đó có thể là bẩm sinh, có thể do rèn luyện.
Vậy bạn là người thuộc khí chất nào? Dựa vào 4 dạng hoạt động của hệ thần kinh chia ra 4 loại khí chất sau:
- Khí chất nóng nảy (khí chất mạnh)
- Khí chất linh hoạt (nhiệt tình)
- Khí chất bình thản (trầm tĩnh)
- Khí chất ưu tư (khí chất yếu)
Trong một người luôn tồn tại 4 loại khí chất trên và luôn không ổn định, có khi ta thấy mình là khí chất này lại có khi là khí chất khác, nên đôi khi thấy mình thật khó hiểu. Tuy nhiên sẽ có 1 khí chất “nổi bật” nhất, và nó cũng quyết định khí chất hay tính khí “chính thức” của một người.
Xem thêm >>> Dịch Vụ Tham Vấn Tâm Lý Tận Nhà HCM
2. Các loại khí chất thường gặp nhất
a. Khí chất nóng nảy (khí chất mạnh)
Cơ sở sinh lý
Người khí chất nóng nảy có các đặc điểm sau: ức chế cao, hưng phấn cao. Nhịp độ thần kinh nhanh, nhưng không cân bằng giữa ức chế và hưng phấn, tính nhạy cảm thấp, tính phản ứng cao, tính tích cực cao, tính phản ứng trội hơn hẳn tính tích cực, có tính cứng nhắc và tính hướng ngoại, nhịp độ phản ứng nhanh, tính dễ xúc cảm cao.
Biểu hiện bên ngoài của người khí chất nóng nảy
Nói to, nói nhiều, nói mạnh, hành động mạnh mẽ, hay cáu gắt, hay biểu lộ cảm xúc ra ngoài, cởi mở, vồ vập, bạo dạn, chủ động, rất nhiệt tình với mọi người, tuy nhiên do hay nổi nóng nên cũng hay dễ làm mất lòng người khác. Nhận thức mọi sự việc rất nhanh. Về vấn đề tình cảm thì yêu ghét rõ ràng, thường sống thiên về tình cảm, hay để tình cảm lấn át lí trí. Khả năng thích nghi với môi trường cao.
Ưu điểm
Thường phản ứng rất nhanh so với tác động bên ngoài cũng như bên trong cơ thể, quả quyết dứt khoát trong hành động, dễ chủ động sáng tạo, đánh giá nhanh tình huống, giải quyết nhanh công việc, dễ thích nghi với môi trường xung quanh. Những người mang kiểu khí chất này giao thiệp rộng, bộc trực, thẳng thắn. Thường là những người đi đầu trong các hoạt động chung. Đặc biệt có khả năng lôi cuốn người khác.
Nhược điểm
Người có khí chất nóng nảy thường có nhược điểm là dễ hấp tấp vội vàng mất bình tĩnh và bị kích động, hay phản ứng, khó tự kiềm chế bản thân, thiếu sự kiên trì nhẫn nại, tâm tình thay đổi đột ngột. Khi rơi vào hoàn cảnh khó khăn thường sẽ không tự chủ được bản thân.
Cách khắc phục khí chất nóng nảy
- Mỗi khi cảm thấy mình sắp nổi nóng, hãy hít thở sâu, tự trấn an hoặc dừng ngay những ý nghĩ tồi tệ.
- Chia sẻ với những người thân thiết, giãi bày những vấn đề của bản thân và nỗ lực thay đổi cách ứng xử của chính mình.
- Nhìn nhận sự việc từ nhiều góc độ, đặt mình trong hoàn cảnh của người khác để có những đánh giá khách quan
- Học cách lắng nghe
Công việc phù hợp
Phù hợp với những công việc chứa nhiều mâu thuẫn, mới mẻ, cần quyết đoán, mạo hiểm,…
b. Khí chất linh hoạt (nhiệt tình)
Cơ sở sinh lý
Tính phản ứng và tính tích cực cao, nhịp độ phản ứng nhanh, mềm dẻo, tính cân bằng giữa ức chế và hưng phấn cao, linh hoạt. Mối quan hệ giữa phản ứng và tích cực cân bằng, có tính mềm dẻo, có tính hướng ngoại, tính dễ xúc cảm.
Biểu hiện bên ngoài
Người có khí chất linh hoạt nổi bật với các biểu hiện bên ngoài như nói nhiều, nhanh. Hoạt động cũng nhanh nhẹn, hoạt bát. Quan hệ thì vui vẻ dễ gần, có tài ngoại giao nên quan hệ rất rộng nhưng không sâu sắc.
Ưu điểm
Có khả năng tư duy, nhận thức nhanh, nhiều sáng kiến. Có khả năng thích nghi với mọi môi trường hoàn cảnh. Đây là loại người rất linh hoạt trong cuộc sống. Về tình cảm thì là người dễ phát sinh tình cảm nhưng đa phần không bền lâu, dễ thay đổi. Họ rất lạc quan yêu đời, nhanh nhẹn, có tài ngoại giao, nhiều sáng kiến, có khả năng tổ chức.
Nhược điểm
Thiếu sâu sắc, thiếu kiên định, hấp tấp, làm việc tùy hứng, dễ nản, nhận thức nhanh nhưng hay quên. Không làm được các việc thầm lặng, tỉ mỉ, giao thiệp rộng nhưng không sâu. Làm việc nhanh nhưng chất lượng không cao. Vội vàng hấp tấp, lập trường không vững vàng, rất hay chủ quan. Hiệu quả công việc của người khí chất linh hoạt phụ thuộc vào hứng thú của họ đối với công việc đó.
Cách khắc phục
- Cẩn trọng hơn trong mọi việc, bình tĩnh xử lí mọi vấn đề.
- Luôn suy nghĩ thấu đáo trước khi quyết định mọi chuyện.
- Những người xung quanh cũng nên truyền cảm hứng cho họ.
Công việc phù hợp
Người có khí chất linh hoạt thường phù hợp với công việc cần phản ứng nhanh, phải thay đổi ấn tượng thường xuyên, hiệu quả công việc lại phụ thuộc vào hứng thú đối với công việc đó. Càng phải làm nhiều việc một lúc càng tốt. Phù hợp với công việc ngoại giao, lái xe, lái máy bay, marketing, cứu hộ,… nói chung là công việc cần quan hệ ngoại giao và phản ứng mau lẹ.
c. Khí chất điềm tĩnh (bình thản)
Cơ sở sinh lý
Có cường độ thần kinh hưng phấn và ức chế cân bằng nhưng ở mức độ tương đối (không mạnh như khí chất nóng nảy và năng động) và không linh hoạt.
Biểu hiện bên ngoài
Kiểu người ít nói, nói câu nào chắc câu đấy. Hành vi chậm chạp, không bộc lộ cảm xúc ra bên ngoài, hơi khô khan. Là người khó gần, khó làm quen, cũng khó biết tâm trạng của họ. Mối quan hệ của họ rất hẹp vì họ không thích quan hệ rộng. Vì thế, khó thích nghi với môi trường sống.
Ưu điểm
Ngăn nắp, chu đáo, có trách nhiệm, sâu sắc, chính chắn, lịch sự, tế nhị, luôn bình tĩnh. Làm việc có nguyên tắc, kế hoạch, biết cân nhắc trước khi hành động, làm chủ được tình huống và vô cùng kiên định. Đã quyết định rồi thì làm đến cùng do vậy có chút ngoan cố, bảo thủ, nhớ rất lâu. Là con người điềm đạm, chậm rãi, thong thả, ung dung, chắc chắn, không vội vàng.
Người có khí chất điễm tĩnh là người không hứa ngay bao giờ mà đã hứa là làm đến cùng. Nhìn bề ngoài người này thì dễ hiểu nhầm là không nhiệt tình. Về mặt tình cảm tương đối ổn định, chung thủy.
Nhược điểm
Khả năng tiếp thu cái mới chậm, nguyên tắc, cứng nhắc, máy móc, có tính hướng nội. Trạng thái tâm hồn khó bộc lộ ra bên ngoài, hơi khô khan.
Ít giao tiếp, thích nghi với môi trường mới chậm, hay do dự, không quyết đoán. Ít bị xúc động, vui buồn ít thể hiện, làm thinh với các sự việc xung quanh. Nét mặt thể hiện sự phẳng lặng, bình thản. Khó hình thành tình cảm. Khả năng tiếp thu cái mới lại rất chậm, khá nguyên tắc, cứng nhắc, đôi khi máy móc làm mất thời gian và dễ mất thời cơ không cần thiết.
Cách khắc phục
- Dứt bỏ thói quen do dự, thiếu linh hoạt sẽ làm họ có thêm nhiều cơ hội tốt.
- Thẳng thắn chia sẻ với người thân bạn bè về cách suy nghĩ để cùng họ khắc phục nhược điểm.
- Cần phải kiên nhẫn đối với họ, tạo điều kiện giao tiếp, tạo ra tình huống giao tiếp bắt buộc họ phải tìm cách giải quyết.
Công việc phù hợp
Hiệu quả công việc của người có khí chất điễm tĩnh phụ thuộc vào thời gian gắn bó với công việc đó – càng lâu, càng hiệu quả. Phù hợp với công việc đơn điệu, có thể lặp đi lặp lại, có thể đòi hỏi bảo mật kín đáo. Nên làm bảo vệ, tổ chức, thanh tra điều tra, giáo viên, thường nhân, kinh doanh,…
d. Khí chất ưu tư (khí chất yếu)
Cơ sở sinh lý
Tính nhạy cảm cao, tính phản ứng thấp, tính tích cực thấp, tính phản ứng thấp hơn tính tích cực, có tính cứng nhắc, tính hướng nội, nhịp độ phản ứng chậm, tính dễ xúc cảm cao.
Biểu hiện bên ngoài
Phản ứng thần kinh chậm, kín đáo, không chịu được shock, ít nói, tiếng nói thì nhẹ nhàng, yếu ớt. Hành động thiếu tính bạo dạn, rất rụt rè, nhút nhát. Nhận thức chậm, chắc, có năng khiếu riêng. Không thích đám đông, không thích ồn ào. Thiên về sống nội tâm, không thích quan hệ rộng. Rất chu đáo, ít làm mất lòng người khác.
Ưu điểm
Dịu dàng, tế nhị, nhạy cảm, cẩn trọng (cẩn thận – dè dặt), suy nghĩ sâu sắc, trí tưởng tượng phong phú. Tình cảm bền vững (rất chung thủy), có tính tự giác, ý thức cao, là người kiên trì. Trong công việc họ không hấp tấp, vội vàng, dễ kiềm chế, nhẫn nại, có thể hoàn thành tốt công việc được giao trong điều kiện quen thuộc. Cẩn trọng, hiểu rõ tâm tư, tình cảm nên ít khi làm mất lòng người khác. Có óc tưởng tượng phong phú, hay mơ màng, mơ mộng
Nhược điểm
Rụt rè, nhút nhát, đa sầu, đa cảm, dễ tự ái, thầm lặng, ít cởi mở, phản ứng chậm – không năng động. Khó thích nghi với môi trường mới, dễ bi quan, đa sầu, đa cảm. Hay lo nghĩ, dễ bị tổn thương, hay chịu tác động của môi trường, không chịu được sức ép công việc. Dễ ốm đau khi điều kiện sống thay đổi.
Cách khắc phục
- Rèn luyện sự tự tin, mạnh dạn, cởi mở hơn bằng cách tích cực tham gia vào các khóa kỹ năng sống, các chương trình ngoại khóa, buổi du lịch.
- Trong cuộc sống cần năng động, tự tin hơn
Công việc phù hợp
Công việc thích hợp là việc nghiên cứu, đơn điệu, lặp đi lặp lại, công việc cần sáng tạo, lãng mạn, nghệ thuật, văn, thơ, hội hoạ,…
Xem thêm >>> Dịch Vụ Tư Vấn Tâm Lý Qua Video Call
3. Khí chất và tính cách giống hay khác nhau
Tuy nhiên khí chất khác với bản tính – tính cách. Khí chất không giúp phân biệt tốt xấu hay phân loại thiện ác.
Khí chất nổi bật của một người gần như là thuộc tính không thể thay đổi. Tuy nhiên tính cách của một người thì khác, nó có thể thay đổi hoặc có thể rèn luyện. Đặc biệt tính cách chịu ảnh hưởng rất lớn dưới sự tác động của môi trường sống bên ngoài.
Khí chất có thể được che đậy bằng tính cách (chẳng hạn một người khí chất yếu-ưu tư). Nhưng được rèn luyện trong môi trường quân đội vẫn có một tính cách cứng rắn, mạnh mẽ. Tuy nhiên rồi cũng có lúc họ sẽ thể hiện bản chất-mặt yếu đuối của mình thôi, vì thực chất họ vẫn chỉ là người có khí chất ưu tư mà thôi.
4. Kết luận về các loại khí chất
Và cho dù bạn là người thuộc khí chất nào đi nữa thì:
“Con mắt là cửa sổ của tâm hồn”
“Nụ cười là chìa khóa của hạnh phúc”. Hãy luôn mỉm cười và hạnh phúc sẽ tìm đến với bạn!
Để tạo nên thành công của một người, đam mê thôi vẫn chưa đủ, mà cần phải có thêm thiên hướng!
Số phận được tạo ra từ hành động, hành động dựa trên những suy nghĩ, suy nghĩ là quá trình tích luỹ từ nhận thức. Vì thế đừng đổ lỗi hay trông chờ vào số phận, mà trước khi làm điều gì … hãy suy nghĩ thật kỹ.
Hành động có thể giả, lời nói có thể dối, ánh mắt có thể vờ, nhưng cảm xúc là luôn luôn thật!
Con đường ngắn nhất đến với một người, là tạo được ở họ một niềm tin.
Cách tốt nhất để có được niềm tin ở một người, là hãy đến và cho họ sự yên bình.
Để một người được cảm thấy yên bình, đó là đến với họ một cách thật chân tình.
Sự chân tình bất kỳ ai cũng có, chỉ có điều hàng ngày ta vẫn đang dùng nó hay đã để quên nó ở một góc nào đó không!
Tại sao ta phải giúp đỡ mọi người trong khi họ không hề quan tâm giúp đỡ ta? Vì càng nghĩ như bạn, họ chỉ càng giống bạn!
Sống là không ngừng tìm kiếm, đưa ra những lựa chọn, quyết định!
Thời gian rồi sẽ trôi qua rất nhanh, quan trọng ta đã sống và làm được những gì!
Đừng nghĩ rằng chữ “con” [bên trái] chữ “người” sẽ có nghĩa là tính con luôn đứng trước tính người. mà quên rằng nó còn có nghĩa sau khi đi hết chặng đường của 1 câu nói-1 đời người thì chữ cuối cùng mà ta nhận ra, giác ngộ và có được đó chính là chữ “người”.
[Đi hết] qua chữ “CON” ta mới [hiểu], [thấy] và [đến] được với chữ “NGƯỜI” !
Vậy là ThanhBinhPsy vừa mới giới thiệu đến bạn đọc về khí chất, các loại khí chất cũng như giúp bạn tự khám phá bạn là người thuộc khí chất nào rồi đấy. Tin rằng, việc hiểu biết bạn là người thuộc khí chất nào cũng như các loại khí chất của con người sẽ giúp ích cho bạn trong cuộc sống của mình.