Hãy cùng tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa, giá trị lịch sử, văn hóa của chiếc áo Nhật Bình để thấy cổ vật Việt Nam đến gần hơn với thế hệ trẻ và lưu giữ những nét đẹp văn hóa dân tộc.
Hãy cùng tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa, giá trị lịch sử, văn hóa của chiếc áo Nhật Bình để thấy cổ vật Việt Nam đến gần hơn với thế hệ trẻ và lưu giữ những nét đẹp văn hóa dân tộc.
Nguồn gốc của áo Nhật Bình
Áo Nhật Bình là trang phục dành cho các phi tần trong cung đình và là trang phục thường ngày của Hoàng hậu và Công chúa. Áo Nhật Bình là nguyên mẫu của Phi Phong thời Minh, là 1 loại áo xẻ cổ, có dạng đối khâm, cổ áo to bản tạo thành hình chữ nhật trước ngực, dưới ngực có dải vải buộc hai vạt áo.
Nhật Bình mặc thường phục được giới thiệu dưới thời vua Gia Long vào năm 1807 và duy trì cho đến cuối triều Nguyễn … Ảnh ghi lại từ đầu thế kỷ 20 ông mặc áo dài của Nhật Bình.
Nguồn gốc của áo Nhật Bình là áo Phi Phong của thời nhà Minh Trung Quốc. Được triều Nguyễn phát triển, đó là dạng áo sơ mi có cổ hình chữ nhật lớn, dùng hai dây đai để buộc áo.
Do hoa văn trên cổ áo khi ráp lại thành hình chữ nhật ngay trước ngực người mặc nên chiếc áo này được gọi là áo Nhật Bình. Toàn bộ thân áo được trang trí theo hình thức hoa văn chủ đạo là hình tròn khép kín rải rác, hình chim phượng hoàng đang múa đan xen dọc thân áo, hoa lá được buộc bằng các hạt sáng, có dải ruy băng màu ngũ hành. Các tay áo đặc biệt; xanh lá cây, vàng, xanh lam, trắng, đỏ … Tuy nhiên, quy định của bảng màu này không áp dụng cho áo Nhật Bình hoàng hậu.
Tầm quan trọng, giá trị lịch sử và văn hóa của chiếc áo quan Nhật Bình
Trong suốt chiều dài lịch sử Việt Nam, có thể đánh giá được điều đó qua những ghi chép về nghi lễ tế lễ và lễ phục của nước ta, từ thời Lý Trần Lê đến triều Nguyễn. Dựa trên cùng các triều đại Trung
Quốc như Hán, Đường, Tống, Minh nhưng theo phong cách “Tiểu Đông Các” mà vẫn giữ được những nét đặc sắc của Đại Việt chúng ta.
Theo việc học hỏi và bắt chước theo quy cách của Trung Quốc, điều này xuất phát từ tâm lý tự tôn, muốn sánh ngang với các triều đại phong kiến phương Bắc, thể hiện rõ qua việc các vua Đại Việt trong nước đều xưng đế chứ không phải hoàng đế. Khi họ xưng vương, khi triều đại lên, mọi người đều ăn mặc và thực hiện các nghi lễ theo văn hóa Hoa Hạ và tự coi mình là Trung Châu. Trung Hạ là trung tâm của một nền văn hóa khác biệt với các dân tộc khác.
Theo lệ triều Nguyễn, màu sắc trang phục của Hậu đều là màu vàng, có khi màu cam. Trong khi cấp bậc công chúa toàn màu đỏ, thê thiếp bậc hai có màu đỏ đào, bậc thứ ba là màu tím chính xác và bậc thứ tư là màu tím nhạt, thì thiếp bậc thấp hơn không có quy định về trang phục này. Màu sắc trang phục của phụ nữ được quy định theo cấp bậc của chồng. Người phụ nữ Thượng Quan mặc trang phục đơn giản hơn rất nhiều, gần với nguyên tác báo Phi Phongnguyên mẫu nhất.
Đến các triều Gia Long, Minh Mạng, các quy chế vẫn còn đầy đủ, áo Nhật Bình thường kết hợp với trang phục xiêm y trắng như tuyết, tùy theo thứ bậc có mũ Phượng. Tuy nhiên, về sau, đặc biệt là từ thời Đồng Khánh, trang phục này thường được kết hợp với quần trắng và một chiếc mấn lớn. Khăn quàng cổ cho thấy rằng các sắp xếp vào thời kỳ cuối ở triều đình nói chung là tối giản hơn nhiều. Sau thời Nguyễn, trang phục này đã trở thành trang phục chính thức của tầng lớp quý tộc, được mặc trong các dịp lễ tết và đặc biệt là trong ngày cưới hỏi.
Trong xã hội bảo tồn và phát triển những giá trị truyền thống của trang phục truyền thống Việt Nam. Nhiều cô dâu ở Huế đã từng mặc áo Nhật Bình khi lạy chồng bên bàn thờ tổ tiên, nhưng ngày nay nhiều người đôi khi không biết đó là loại áo Nhật Bình với cái tên rất hay và bắt mắt.
Tôi nhận thấy rằng bên cạnh sự phát triển của các yếu tố xã hội khác, chúng ta phải quan tâm phát triển và bảo tồn những giá trị vốn có của trang phục truyền thống Việt Nam nói chung và Nhật Bình nói riêng.
Nhiều thợ may tại các thành phố lớn đã may, bán và cho thuê áo sơ mi Nhật Bình. Đây cũng là mẫu áo dài gần gũi với nhiều cô dâu trong ngày cưới khi làm lễ trước mặt tổ tiên. Hình ảnh cổ vật Việt Nam ngày càng đến gần hơn với thế hệ trẻ, lưu giữ những nét đẹp của văn hóa dân tộc.
Áo dài Nhật Bình là một trong những bộ áo dài mang yếu tố thể hiện và mang đậm dấu ấn cung đình trong triều đình của vị vua vĩ đại cuối cùng của nước ta.
Nhật Bình và Phi Phong có khác gì nhau không?
Phi Phong thời nhà Minh của Trung Quốc được phát triển bởi nhà Nguyên. Cấu trúc cơ bản của nó bám sát Phi Phong Minh và Thanh.
– Về xuất xứ, Nhật Bình vốn là áo Phi Phong của Minh triều Trung Hoa, sau đó được nhà Nguyễn phát triển lên. Cấu tạo cơ bản nó được phỏng theo sát Phi Phong Minh và Thanh.
– Về cơ cấu trang phục, có thể nói hàng may mặc thời Bắc thuộc của chúng ta có sự nghiên cứu nhất định về văn hóa phương Bắc, các loại áo như giao lĩnh, viên lĩnh,…Nhật Bình đều dựa vào nghề dệt may phương Bắc để phát triển.
Nhiều người nghĩ rằng đối với Việt phục cách tân thì chỉ cần thay đổi vị trí nút, viền cổ,… Nhưng thực sự nếu mà nghĩ như vậy thì không có chuẩn. Chỉ có Phi Phong của Minh Thành không có quy định khắt khe về độ dài, số lượng và vị trí của áo…
Sau khi giản lược Nguyên gia chỉnh áo sơ mi, nếu như vô tình giảm bớt đến yếu nhất nói “Đại Đồng đơn giản nhỏ bé”, tự nhiên là lớn rồi. Vậy nên nếu đơn giản hóa, nếu tổng hợp tất cả những yếu tố “nhỏ nhặt” lại thì chiếc áo vô hình sẽ trở về hình dáng cơ bản nhất, gần với nguyên bản, trong đầu Nhất Bình ai cũng biết Phi Phong là gì.
Nhật Bình khác với Phi Phong như thế nào?
Người thì bảo ở đường viền cổ có khác, có người nói ở tay ngũ sắc, có người nói ở hoa văn trang trí … Theo tôi, các ý kiến đều đúng, nhưng chưa đủ. Vì như đã mô tả ở trên, Phi Phong của Minh không có quy định rõ ràng về tiêu chuẩn may, mặc phom dáng cơ bản của áo.
Vì vậy, nếu muốn bạn vẫn có thể phối ngũ sắc (vốn là phong cách đời Thanh), Loan phượng ổ, viền cổ áo … miễn là không có sự khác biệt về cấu tạo cơ bản, người Trung Quốc vẫn gọi là Phi Phong (Bạn nào tra các hiện vật áo tuồng kịch của Trung Quốc thời Thanh sẽ thấy họ chế áo Phi Phong tương tự Nhật Bình của Nguyễn đấy).
Làm sao để phân biệt áo Nhật Bình với áo Phi Phong?
Xin thưa rằng đó là “Nội quy” hay đúng hơn là “Quy tắc ứng xử” do triều Nguyễn quy định. Đó là, các chủ đề về mẫu cổ áo, hình thêu, màu sắc, người mặc và nghi lễ được sử dụng. Điều đó đã được triều Nguyễn quy định rõ ràng trong bộ quy tắc ứng xử. Phi Phong của Minh Thành này quả nhiên không có ghi chép.
Chính những quy định về chế độ mũ lưỡi trai này đã tạo nên nét phân biệt bên ngoài (hoa, chữ, thêu, màu) và nội hàm, ý nghĩa của Nhật Bình (tác dụng của chiếc áo, giá trị của chiếc áo), đánh dấu sự sự khác biệt của tờ báo và bản sắc Nhật Bình của triều Nguyễn.
Áo dài Nhật Bình có được ‘cách tân’?
Hãy để tôi trả lời trực tiếp với “không”. Không thể có khái niệm “Nhật Bình cải lương” như hiện nay nó đang bị lạm dụng. Như đã giải thích ở trên, Nhật Bình vốn dĩ là người chính gốc. Bản chất của nó là một loại trang phục nghi lễ của các cung tần mỹ nữ triều Nguyễn mặc trong các lễ hội theo những quy định rất nghiêm ngặt.
Các tiêu chuẩn này hạn chế cả yếu tố màu sắc, trang trí bên ngoài và nội dung bên trong. Ràng buộc địa vị của người sử dụng theo hệ thống cấp bậc phong kiến rất khắt khe. Những điều này đã được ghi rõ trong điển triều Nguyễn và chỉ sau đó được chép lại và bình định như sau: “Nhật Bình”.
Nếu muốn gọi là “Nhật Bình cách tân”, trừ trường hợp triều Nguyễn vẫn còn tồn tại (giống như hoàng gia Nhật Bản) và đang thay đổi các quy tắc đã được thiết lập từ thời kỳ trước, thì đổi mới chính là đổi mới các quy tắc. Cái cũ và cái mới được thực hiện. Bất kỳ thay đổi nào về kết cấu, đồ họa, màu sắc, sử dụng không theo quy định sẽ tự động xóa bạn khỏi khái niệm “Nhật Bình”.
Điều này nói một cách đơn giản “Y phục xứng kì đức” “Y quan thuận chế đố” là quan y thông thường “nó” là “nó”. Giải quyết từng vấn đề và sau đó nói rằng đó là “sự đổi mới” giống như mặc một chiếc váy sa tanh đi dự đám cưới và sau đó nói rằng đó là một chiếc váy cưới hiện đại.
Nhìn lại hệ thống phong cách chuyên nghiệp đồng văn học Đông Á, dựa trên cấu trúc của trang phục, người ta sẽ nhìn nhận, đổi mới và phát triển, hoặc tập trung vào trang phục thoải mái và trang phục bình thường. Việc cải tạo các bộ lễ phục theo các tiêu chuẩn là rất nhỏ và được loại bỏ dần dần, từng chút một đạt được sự đúng đắn và đúng đắn nhất trong lĩnh vực này. Đây là xu hướng chung mà chúng ta nên làm theo.
Mặt khác, việc thay đổi bản sắc văn hóa Nhật Bình theo hướng đổi mới làm cho chúng ta mất đi nét độc đáo của văn hóa cha ông ta đã tạo dựng nên. Một số nội dung tuyên truyền dễ gây nhầm lẫn, hiểu nhầm. m cho cộng đồng thế giới. Ví dụ như: “Dân Việt Nam mặc đồ cổ áo ngắn như Đường y của Hàn vậy (Nhật Bình cắt vạt)?”, “Sao cái áo ấy giống Phi Phong vậy (Nhật Bình giản lược hoa văn)?”… Việc này không phải là định hình văn hóa mà là làm lệch đi bản chất văn hóa của trang phục cổ Việt Nam.
Xu hướпg cách tâп quầп áo cũ có phảι là saι lầm?
Khôпg saι mà là đúпg hoàп toàп!
Mỗι khι cách tâп thì phảι dựa trêп vιệc gιữ vữпg bảп sắc và cáι đẹp traпg phục. , пhưпg пó hoàп toàп tốt! пhưпg cách tâп phảι trêп cơ sở gιữ được bảп sắc và пét rιêпg của traпg phục. Tất cả mọι traпg phục cổ đều có thể cách tâп, пhưпg cách tâп khôпg có пghι̃a пó là traпg phục đó. Các bạп có thể cách tâп пhật Bὶпh, mὶпh khuyếп khίch vιệc пày vὶ пhư vậy có thể đem cổ phục vào số đôпg пhaпh hơп. пhưпg khôпg пêп chú thίch пó là “пhật Bὶпh” vὶ đơп gιảп mὶпh đã gιảι thίch rồι, пó khôпg phảι là пhật Bὶпh пữa. пóι пó là пhật Bὶпh chι̉ gây traпh cãι thêm mà thôι.
Đồпg thờι, mọι sự cách tâп traпg phục cổ phảι xác đι̣пh được rõ yếu tố bảп sắc dâп tộc, tίпh chất đặc trưпg của traпg phục (hὶпh thức và пộι duпg) để có sự lựa chọп và đιều chι̉пh cho đúпg đắп. Vậy пêп gọι “áo пhật Bìпh cách tâп” sao cho chuẩп? пhư mὶпh đã vιết, hãy học các пước Đồпg văп, cách tâп và gọι theo dạпg thức cấu trúc, các bạп hoàп toàп có thể gọι пó là áo Phι Phoпg пguyễп (Bảп chất đã vậy thὶ khôпg cầп phảι từ chốι, đιều пày cha ôпg cũпg thừa пhậп) hoặc пếu sợ vιệc quá gιốпg Truпg Quốc пhạy cảm thὶ các bạп cứ gọι пó là “áo Đốι khâm theo phoпg cách пguyễп”. Vιệc пày sẽ tráпh gây traпh cãι và đι gιảι thίch thêm, vừa khôпg gây hιểu пhầm về cổ phục Vιệt пam troпg mắt bạп bè quốc tế.