Ở miền Tây Nam bộ, do đặc điểm phù sa hai nhánh sông Tiền và sông Hậu luôn ngày đêm bồi đắp, nên đó đây vẫn còn nhiều vùng đất trũng. Sau vườn nhà của người dân có nhiều ao, đìa xâm xấp nước. Đây chính là những điều kiện lý tưởng cho nhiều loại rau mọc tự nhiên hoang dại phát triển, trong đó có loài rau ngổ.
Mùa nước nổi trên đồng rộng mênh mông, nhiều nơi thấy lá hẹ, rau mác mọc xanh um. Trên mặt ao, đìa thì rau nhúc, rau dừa bò lan khắp, … Những chỗ nước cạn hơn là nơi ưa thích của rau đắng biển, rau ngổ.
Rau ngổ mọc hoang.
Dân gian còn lý giải cho cái tên của loại rau này khá hài hước, rằng: Đây là thứ cây ngỗ ngược, chúng mọc tươi tốt dù chẳng cần đất tốt, phân bón hay sự chăm sóc của con người.
Rau ngổ đem xào thì đơn giản, lại giữ được hương vị. Hái đọt rau ngổ về lặt bỏ lá, giữ lại phần cọng rồi rửa sạch, để ráo nước. Bắc chảo nóng phi mỡ tỏi thật thơm rồi trút rau vào xào. Chỉ cần đảo vài lượt là rau chín mềm, nêm chút nước mắm, bột ngọt rồi gắp ra đĩa. Món rau ngổ xào mỡ chấm nước cá kho, hay gà, vịt xào gừng thì cơm ăn hết nồi cũng còn thèm.
Rau ngổ xào mỡ.
Thú vị và cầu kỳ hơn là đem rau ngổ um với lươn. Lươn cùng với rau ngổ làm sạch. Dùng dao bén khứa nhẹ những dọc chéo trên mình lươn rồi ướp đường, muối, bột ngọt, tiêu xay, cho thấm. Lấy cái thố sành hoặc nồi đất trải cọng rau ngổ phía dưới, cuộn tròn con lươn đặt lên.
Để tạo thêm màu vàng cho đẹp mắt nhiều khi người ta còn dùng nghệ tươi đâm nát vắt lấy nước cho thêm vào. Chế nước dừa tươi cho xâm xấp, nêm thêm gia vị lần nữa, đậy nắp lại bắc lên bếp nấu nhỏ lửa. Khi lươn sôi và chín lại cho thêm nước cốt dừa khô đã vắt sẵn vào. Món rau ngổ um lươn tạo nên một mùi vị đặc trưng rất riêng và không thể lẫn lộn.
Trong nồi canh chua miệt đất Chín Rồng, thỉnh thoảng người dân quê cũng hái rau ngổ về lặt sạch để làm món rau ngổ “nhúng”. Có lẽ người ta ưa vị nhẩn đắng mà ngọt ngon của nó.
Trải qua quá trình chinh phục thiên nhiên, người nông dân đã biết cách tận dụng một cách triệt để, họ đã biến những thứ đơn giản nhất, có sẵn trong tự nhiên thành những món ngon mà đến nay chúng đã có mặt trong các nhà hàng sang trọng. Rau ngổ nằm trong nghệ thuật ẩm thực dân gian đó.