BÀI 48: VAI TRÒ CỦA THỰC VẬT
ĐỐI VỚI ĐỘNG VẬT VÀ ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG CON NGƯỜI
I. Lý thuyết
1. Vai trò của thực vật đối với động vật
a. Thực vật cung cấp oxi và thức ăn cho động vật
– Thực vật nhờ vào quá trình quang hợp mà tự tổng hợp được chất hữu có cho chính mà và tạo ra lượng khí oxi vào khí quyển
+ Lượng khí oxi của thực vật tạo ra cung cấp cho hoạt động hô hấp của con người và các động vật khác.
+ Các chất hữu cơ thực vật tạo ra được tích lũy ở tất cả các bộ phận của cơ thể (rễ, thân, lá, hoa, quả, hạt) không chỉ cung cấp cho chính thực vật mà còn cung cấp cho con người và động vật.
– Nếu không có thực vật thì động vật sẽ không có oxi để hô hấp và không có thức ăn (đối với động vật ăn thực vật) 
\(\rightarrow\) động vật sẽ không tồn tại được.
– 1 số loài động vật ăn thực vật như: thỏ, chim, hươu cao cổ, voi, khỉ, chuột … sẽ sử dụng các cơ quan khác nhau của thực vật làm thức ăn
Tên con vật
Thức ăn
Lá
Rễ, củ
Cả cây
Quả
Hạt
Chim
x
Thỏ
x
x
Khỉ
x
x
Chuột
x
x
– Ngoài vai trò làm thức ăn cho động vật ăn thực vật, 1 số thực vật còn gây hại cho động vật như:
+ Một số tảo ở nước khi sinh sản quá nhanh (hiện tượng nước nở hoa) sau khi chết làm ô nhiễm môi trường nước, đầu độc cho cá và các động vật khác ở nước.
+ Một vài cây độc với cơ thể độc vật như duốc cá (dùng cây này để diệt cá dữ trong đầm nuôi thủy sản)
b. Thực vật cung cấp nơi ở và nơi sinh sản cho động vật
– Có 1 số loài động vật sử dụng thực vật làm nơi ở và nơi sinh sản cho mình như: khỉ, nhím, chim, sóc …
* Kết luận: thực vật không chỉ cung cấp khí oxi, thức ăn mà còn cung cấp nơi ở và nơi sinh sản cho động vật.
2. Thực vật đối với đời sống con người
a. Những cây có giá trị sử dụng
– 1 số loài thực vật có giá trị sử dụng:
+ Nhóm cây lương thực
+ Nhóm cây thực phẩm
+ Nhóm cây công nghiệp
+ Nhóm cây ăn quả:
+ Nhóm cây làm thuốc
+ Nhóm cây làm cảnh
* Kết luận:
– Thực vật có vai trò rất quan trọng đối với con người
+ Cung cấp khí oxi cho con người, tạo bầu không khí trong lành, giảm tình trạng ô nhiễm môi trường
+ Hạn chế hiện tượng lũ lụt, hạn hán, sạt lở đất
+ Bảo vệ và giữ mạch nước ngầm
+ Cung cấp lương thực cho con người
+ Cung cấp nguyên liệu cho 1 số ngành công nghiệp
+ Cung cấp dược liệu, làm cảnh …
b. Những cây có hại cho sức khỏe con người
Bên cạnh những thực vật có lợi như trên, thì còn có 1 số thực vật gây hại cho sức khỏe con người như:
+ Cây thuốc lá:
– Là cây công nghiệp, được chế biến làm thuốc hút.
– Trong thuốc lá có nhiều chất độc, đặc biệt là nicotin được dùng chế thuốc trừ sâu. Nếu hút nhiều thuốc lá thì chất nicotin sẽ thấm vào cơ thể \(\rightarrow\) ảnh hưởng đến bộ máy hô hấp \(\rightarrow\) dễ bị ung thư phổi.
+ Cây thuốc phiện
– Nhựa tiết ra từ quả của cây nà chứa nhiều moocphin là chấ t gây độc nguy hiểm \(\rightarrow\) dễ gây nghiện khi sử dụng \(\rightarrow\) đã mắc nghiện thì khó chữa \(\rightarrow\) có hại đến sức khỏe, gây hậu quả xấu cho gia đình và xã hội.
+ Cây cần sa: tác hại của cây này giống cây thuốc phiện
* Lưu ý: đôi khi 2 mặt có lợi và có hại của thực vật lại được thể hiện trên cùng 1 cây. Ví dụ: cây trúc đào lá có nhựa rất độc ăn phải có thể gây chết người, nhưng lại có hoa đẹp nên hay được trồng làm cảnh.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Thực vật có vai trò gì đối với động vật ?
Hướng dẫn trả lời:
Thực vật đóng vai trò quan trọng trong đời sống động vật . Chúng cung cấp thức ăn cho nhiều động vật. Cung cấp ôxi dùng cho quá trình hô hấp, cung cấp nơi ở và nơi sinh sản của một số động vật.
Câu 2: Kể tên một số loài động vật ăn thực vật.
Hướng dẫn trả lời:
Ngựa, trâu, bò, thỏ, cừu , dê…
Câu 3: Trong các chuỗi liên tục sau đây :
Thực vật \(\rightarrow\) động vật ăn cỏ \(\rightarrow\)động vật ăn thịt
Thực vật \(\rightarrow\) động vật \(\rightarrow\) người
Hãy thay thế các từ động vật, thực vật bằng tên con vật hoặc cây cụ thể?
Hướng dẫn trả lời:
-Cây cỏ là thức ăn của con nai, con nai là thức ăn của con hổ
– Cây rau muống là thức ăn của con lợn, con lợn là thức ăn của con người
Câu 4: Vì sao nếu không có thực vật thì sẽ không có loài người ?
Hướng dẫn trả lời :
– Không có thực vật thì không có nguồn cung cấp oxi cho người và động vật hô hấp
– Không có thực vật thì không có nguồn thức ăn cung cấp cho động vật, không có thực vật thì con người không tồn tại được
Câu 5 : Vai trò của thực vật đối với đời sống con người?
Hướng dẫn trả lời :
Thực vật, nhất là thực vật hạt kín có vai trò rất quan trọng đối với đời sống con người
– Cung cấp gỗ dùng trong xây dựng và các ngành công nghiệp
– Cung cấp thức ăn cho con người
– Làm thuốc, làm cảnh
– Một số cây có hại cho sức khỏe con người : cây thuốc phiện, cây cần sa, cây thuốc lá,….