Khi chọn loại cá vàng nào đó để nuôi làm cảnh, dĩ nhiên điều trước tiên mà ta thích là màu sắc và ngoại hình của chúng. Tuy nhiên, bạn cũng cần biết tên và cách nuôi những loại cá vàng đó.
Cá vàng mắt rồng
Còn gọi là cá vàng mắt kính thiên văn hay cá vàng mắt lồi. Người Trung Quốc phát triển loại cá này từ thế kỷ 17, đặt tên là Xuất mục kim (出目金). Khi du nhập vào nước Nhật, người ta gọi chúng là Demekin.
Dòng cá này tương tự như cá vàng lưu kim (ryukin) và cá vàng đuôi quạt. Hiện nay trên thị trường có nhiều dòng cá vàng mắt rồng, đa dạng màu sắc: đỏ, đỏ trắng, đen trắng, sô cô la, hoa kim tuyến, xanh lam, vàng, hoa oải hương, tím và đen. Chúng có thể có vảy kim loại, mờ hoặc xà cừ, phát triển khá lớn.
Loại phổ biến nhất là Black Moor (cá vàng mắt rồng đen), người ta còn gọi đơn giản là Moor, ám chỉ những cư dân Hồi giáo da đen ở Bắc Phi – thuộc quốc gia Al-Andalus trên bán đảo Iberia.
Black Moor cũng có mắt lồi, ngoại hình đen mịn như nhung, không vảy kim loại, đuôi cực đẹp. Ở Nhật, người ta còn gọi chúng là “Hoa mẫu đơn đen” (Black Peony) và những tên khác.
Black Moor có thân dầy, ngắn với một cái bướu tròn ở vùng vai, đôi khi chúng lại có những đốm trắng và đỏ. Khi trưởng thành, Black Moor đạt kích cỡ từ 20,3 cm đến 25,5 cm. Chúng có tuổi thọ trong phạm vi từ 6 đến 25 năm.
Cá vàng mắt rồng Panda cũng là loại tuyệt đẹp. Chúng có màu đen trắng giống như gấu trúc Panda. Tuy nhiên, khi chúng về già có thể màu đen trắng nhạt đi hoặc biến mất, thay vào đó là màu cam, trắng hoặc bất kỳ màu nào khác. Ngoài ra còn có loại cá vàng mắt rồng trắng, sống khá thọ, tuy nhiên không phổ biến lắm.
Cá vàng mắt bong bóng
Cá vàng mắt bong bóng, còn gọi là cá vàng thủy bao nhãn. Người ta phát triển loại cá này từ đầu thế kỷ 20, mặc dù có bằng chứng gợi ý rằng chúng đã sống từ thế kỷ 18. Mắt bong bóng ở đây không có nghĩa là loại cá này có đôi mắt to như cái bong bóng, trên thực tế, bong bóng chính là hai cái túi chứa đầy chất lỏng nằm dưới hai mắt của chúng. Dòng cá này có đuôi cực đẹp, nhưng hình dạng phần đầu quá bất thường, kết quả của sự gây giống chọn lọc qua nhiều năm.
Giống như Ranchu, cá vàng mắt bong bóng không có vây lưng, nhưng lại có đuôi kép. Dòng cá này xuất hiện một số màu sắc, như vàng, đỏ, đen, trắng, đỏ và trắng, màu vải in hoa (calico). Ban đầu, hai túi mắt của nó nhỏ, sau đó từ từ phát triển to hơn, to đến mức căng phồng như cái bong bóng, che khuất một phần tầm nhìn của nó. Loại cá này có chiều dài từ 10 cm đến 20,3 cm.
Ở vùng Viễn Đông, loại cá này có bong bóng nhỏ hơn, mắt của nó khiến cái đầu trông giống “đầu cóc” hay “đầu ếch” (theo cách gọi của dân địa phương). Ngoài ra, cũng có loại bong bóng đôi, có vây lưng.
Nhìn chung, bong bóng của loại cá này khá mỏng manh, vì vậy nên nuôi chúng riêng biệt, không nuôi chung với các loại cá năng động, không trang trí những vật sắc nhọn trong hồ nuôi. Mặc dù bong bóng sẽ mọc lại nếu bị thủng nhưng chấn thương có thể khiến cá dễ bị nhiễm trùng.
Cá vàng trứng và cá vàng Văn
Một dòng lạ mắt gọi là cá vàng trứng, còn gọi là cá vàng phượng hoàng, lai tạo từ cá vàng hướng thiên (Celestial), cá vàng lan thọ (Ranchu) và cá vàng đầu sư tử (Lionhead).
Dòng cá này có thân mập và ngắn giống như quả trứng. Vây đuôi có 4 lá dài khác nhau, đầu phẳng và rộng, mắt dẹt. Màu cơ thể thường là đỏ , trắng hoặc lốm đốm năm màu… Các giống chính bao gồm “trứng cá”, “trứng phượng hoàng”, “trường thọ”, “mắt bong bóng” và “Chaotianyan” (mắt hướng lên trên).
Cá vàng trứng giống Ranchu nhưng không có đầu “sưng” của Ranchu, thân hình dài hơn.
Cá vàng Văn (文) có cơ thể ngắn, đầu và môi nhọn, bụng tròn, mắt nhỏ và phẳng, không lồi ra khỏi khoang mắt như các loại cá vàng khác. Tên “Văn” có nguồn gốc từ vây lưng và vây đuôi lớn, trông giống như ký tự Trung Quốc “文 (Văn)”. Loại này chủ yếu có màu đỏ, đỏ đen, đỏ trắng, xanh lam, tím và lốm đốm năm màu, cá vàng “đầu sư tử” và “vảy ngọc trai”. Tên thông dụng của dòng cá này là Oranda. Chúng tôi sẽ giới thiệu nhiều hơn ở phần sau. (Còn tiếp)