Biện pháp tu từ không chỉ được sử dụng trong văn viết mà còn được sử dụng phổ biến trong văn nói hàng ngày. Không chỉ tạo nên những giá trị đặc biệt trong biểu đạt, biểu cảm mà còn có tác dụng nhấn mạnh, tạo ấn tượng cho người nghe, người đọc về hình ảnh, cảm xúc nào đó. Cùng tìm hiểu các biện pháp tu từ được sử dụng nhiều trong bài viết dưới đây của ruaxetudong.org!
Biện pháp tu từ là gì?
Biện pháp tu từ hay còn được biết đến với tên gọi là biện pháp nghệ thuật, thủ pháp nghệ thuật,…Đây là việc sử dụng ngôn ngữ theo một cách đặc biệt ở một đơn vị ngôn ngữ nào đó như từ, câu, văn bản,…trong một ngữ cảnh nhất định để tăng sức gợi hình, gợi cảm trong việc diễn đạt và tạo ấn tượng đối với người đọc, người nghe về một câu chuyện, một cảm xúc nào đó.
Trong các văn bản nghệ thuật, người ta có thể sử dụng một hoặc nhiều biện pháp tu từ khác thậm chí là tất cả các biện pháp tu từ để khai thác tối đa sức mạnh nghệ thuật của các biện pháp tu từ đó.
Phân loại các phép tu từ trong tiếng Việt
Ngữ pháp tiếng Việt rất đa dạng về cách sử dụng phép tu từ, biện pháp tu từ. Về cơ bản, phép tu từ được chia làm 3 loại chính, đó là:
Biện pháp tu từ ngữ âm
Gồm 4 loại chính:
-
Điệp âm
-
Điệp vần: Cách gieo vần
-
Điệp thanh: Phối hợp thanh bằng, thanh trắc
-
Nhịp: Cách ngắt nhịp dài, ngắn
Biện pháp tu từ cú pháp
Có 3 dạng chính:
-
Phép lặp cú pháp: Nghĩa là lặp lại cấu trúc ngữ pháp
-
Liệt kê: Kể ra các yếu tố quan hệ đồng đẳng
-
Đảo ngữ: Đảo lộn trật tự cú pháp trong câu.
Biện pháp tu từ từ vựng
Là biện pháp tu từ đa dạng nhát, thường được sử dụng trong văn thơ, xuất hiện trong các kỳ thi quan trọng. Bao gồm 8 loại đó là: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, phép điệp, liệt kê, nói quá, nói giảm – nói tránh, chơi chữ, phép đối,…
Tác dụng của các biện pháp tu từ
-
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho con người, cảnh vật và thiên nhiên.
-
Thu hút người đọc, người nghe.
-
Thể hiện sự đa dạng, độc đáo về từ vựng và ngữ pháp tiếng Việt.
-
Giúp người đọc, người nghe dễ nhớ và tạo ấn tượng cho người đọc.
-
Thể hiện tâm tư, tình cảm, cảm xúc, nguyện vọng của tác giả.
Các biện pháp tu từ và tác dụng, ví dụ
Có rất nhiều các biện pháp tu từ từ vựng nhưng được sử dụng phổ biến nhất đó là:
Biện pháp tu từ liệt kê
Khái niệm: Là việc sắp xếp nối tiếp hàng loạt hay cụm từ cùng loại
Tác dụng: Diễn tả một cách cụ thể hoặc toàn diện
Ví dụ:
“Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng”
Biện pháp tu từ nhân hóa
Khái niệm: Là biện pháp tu từ được sử dụng để chỉ hoạt động, tính cách, suy nghĩ,…vốn chỉ được dành cho con người để miêu tả đồ vật, sự vật, cây cối,…
Tác dụng: Làm cho sự vật, cây cối trở nên gần gũi, sinh động và thân thiết với con người hơn.
Dấu hiệu nhận biết: Luôn có các từ chỉ hoạt động, gọi tên của con người đi kèm như chơi, sà, ngửi,,…
Ví dụ: “Heo hút cồn mây súng ngửi trời”.
Biện pháp tu từ ẩn dụ
Khái niệm: Là phương thức biểu đạt gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng
Tác dụng:
-
Làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
-
Mang tính hàm súc, cô đọng, giá trị biểu đạt cao gợi những sự liên tưởng ý nhị, sâu sắc
Dấu hiệu nhận biết: Các sự vật ẩn dụ thường có nét tương đồng với nhau
Ví dụ: Ăn quả nhớ kẻ trồng cây => Hình ảnh ẩn dụ “ăn quả” – hưởng thụ; “trồng cây” – lao động.
Biện pháp tu từ so sánh
So sánh là đối chiếu 2 hay nhiều sự vật, hiện tượng mà giữa chúng có các nét tương đồng với nhau.
Tác dụng của so sánh đó là làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự vật được nhắc tới, giúp câu văn trở nên sinh động, gây hứng thú với người đọc.
Để nhận biết đâu là biện pháp tu từ so sánh thì bạn chỉ cần thấy các từ “là” “như” “bao nhiêu…bấy nhiêu”,…Tuy nhiên vẫn có một số trường hợp từ ngữ so sánh bị ẩn đi.
Ví dụ: “Người ta là hoa đất”
Biện pháp tu từ hoán dụ
Khái niệm: Là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có quan hệ gần gũi.
Tác dụng:
-
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
-
Diễn tả sinh động nội dung thông báo, gợi sự liên tưởng ý vị, sâu sắc.
Ví dụ:
“Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay”.
Biện pháp tu từ nói quá
Khái niệm: Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại quy mô, mức độ, tính chất của sự vật, hiện tượng.
Tác dụng: Giúp cho sự vật, hiện tượng đó được nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm
Dấu hiệu nhận biết: Có những từ ngữ cường điệu, khoa trương, phóng đại so với thực tế.
Ví dụ:
“Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay”
Biện pháp tu từ đảo ngữ
Đảo ngữ là biện pháp tu từ thay đổi trật tự của cấu tạo ngữ pháp của câu để nhấn mạnh ý, nhấn mạnh đặc điểm của đối tượng, làm cho câu thơ, câu văn trở nên sinh động, gợi cảm và hài hòa về âm thanh,…
Ví dụ:
“Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà”
Biện pháp tu từ tương phản
Tương phản là biện pháp tu từ sử dụng các từ ngữ đối lập, trái ngược nhau để tăng hiệu quả diễn đạt.
Ví dụ:
“O du kích nhỏ giương cao súng
Thằng Mỹ lênh khênh bước cúi đầu”
Biện pháp tu từ chơi chữ
Khái niệm: Là biện pháp tu từ sử dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ.
Tác dụng: Tạo sắc thái dí dỏm, hài hước giúp câu văn trở nên hấp dẫn và thú vị hơn.
Ví dụ:
“Bà già đi chợ cầu đông
Xem một quẻ bói lấy chồng lợi chăng
Thầy bói gieo quẻ nói rằng
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn”
Biện pháp tu từ nói giảm nói tránh
Khái niệm: Nói giảm, nói tránh là biện pháp tu từ dùng để diễn đạt tế nhị, uyển chuyển
Tác dụng: Tránh gây cảm giác đau thương, ghê sợ nặng nề, tránh sự thô tục và thiếu lịch sự.
Ví dụ: “Bác đã đi rồi sao Bác ơi”
Biện pháp tu từ điệp ngữ
Khái niệm: Là biện pháp tu từ nhắc đi nhắc lại nhiều lần một từ, cụm từ
Tác dụng: Làm tăng hiệu quả diễn đạt như nhấn mạnh, tạo sự liên tưởng, cảm xúc,…Nhấn mạnh, tô đậm ấn tượng – tăng giá trị biểu cảm.
Dấu hiệu nhận biết: Các từ được lặp đi lặp lại nhiều lần trong đoạn văn, đoạn thơ.
Ví dụ: “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Các biện pháp tu từ khác
Sử dụng dấm chấm lửng: Dấu chấm lửng hay còn gọi là dấu ba chấm, được dùng để biểu thị người viết chưa diễn đạt hết ý. Ví dụ: Người đi xa, xa dần, xa mãi,….
Sử dụng câu hỏi tu từ: Là dạng câu có cú pháp như một câu hỏi nhưng lại không có mục đích yêu cầu trả lời, ngược lại để diễn tả hay nhấn mạnh ý nào đó. Ví dụ: Anh có biết bây giờ là mấy giờ rồi không?”
Với các thông tin trên đây về các biện pháp tu từ, hy vọng sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, tác dụng để biết cách sử dụng đúng ngữ pháp, diễn đạt trong câu. Bất kỳ thắc mắc nào cần được giải đáp, quý bạn đọc hãy comment phía dưới, ruaxetudong.org sẽ giải đáp bạn nhanh chóng.