Làm việc trên cao là công việc phổ biến đặc trưng trong lĩnh vực thi công xây dựng, cùng với các lĩnh vực sửa chữa – lắp đặt trong các ngành công nghiệp khác. Trong những năm gần đây, tai nạn lao động (TNLĐ) do ngã từ trên cao là một trong những tai nạn chiếm tỷ lệ cao nhất trong lĩnh vực xây dựng tại Việt Nam cũng như trên thế giới.
Các công việc liên quan đến lắp đặt, tháo dỡ giàn giáo, cốp-pha, ván khuôn ở trên cao, trên mái, gần nơi có lỗ hổng, không gian mở… được quy định là công việc làm việc trên cao. Ảnh minh họa.
Bảng 1. Các yếu tố chấn thương chủ yếu làm chết người nhiều nhất trong lao động tại Việt Nam. Nguồn: Bộ LĐ-TB&XH
Năm 2019
Ngã cao chiếm 18,92% tổng số vụ
Ngã cao chiếm 17,8% tổng số người chết
Năm 2020
Ngã cao chiếm 26,61% tổng số vụ
Ngã cao chiếm 25,22% tổng số người chết
Quy định của các Bộ, ngành làm việc trên cao tại Việt Nam
Hiện nay Việt Nam chưa có Quy chuẩn, Tiêu chuẩn quy định cụ thể về an toàn làm việc trên cao trong các lĩnh vực công nghiệp khác nhau, do vậy quy định về khái niệm này chưa được thống nhất cụ thể như các quốc gia phát triển khác trên thế giới. (Ví dụ: Ở Hoa Kỳ, Bộ Lao động nước này quy định bắt buộc phải có biện pháp an toàn, bảo vệ chống rơi ngã khi NLĐ làm việc ở độ cao 4 feet tại nơi làm việc trong các ngành công nghiệp nói chung; 5 feet trong xưởng đóng tàu; 6 feet trong ngành xây dựng và 8 feet trong các công việc nặng nhọc độc hại nguy hiểm khác). Song, các quy định về làm việc trên cao đã được quy định ở một số các văn bản thuộc các Bộ, ngành quản lý những công việc có nguy cơ mất an toàn cao. Cụ thể:
1. Quy định của Bộ Xây dựng
Tại Khoản 1.14, Mục 1, Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 5308: 1991 về Quy phạm kỹ thuật an toàn trong xây dựng, quy định: “Khi làm việc từ độ cao 2m trở lên hoặc chưa đến độ cao đó nhưng dưới chỗ làm việc có các vật chướng ngại nguy hiểm thì phải trang bị dây an toàn cho công nhân hoặc lưới bảo vệ nếu không làm được sàn thao tác có lan can an toàn”.
Khoản 2.1.5 Mục 2 của Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia an toàn trong xây dựng QCVN 18:2014/BXD (ban hành kèm theo Thông tư số 14/2014/TT-BXD ngày 05/9/2014 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng) quy định: “Khi làm việc trên cao (từ 2m trở lên) hoặc chưa đến độ cao đó nhưng dưới chỗ làm việc có các vật chướng ngại nguy hiểm, thì phải trang bị dây an toàn cho NLĐ hoặc lưới bảo vệ. Nếu không làm được sàn thao tác có lan can an toàn, không cho phép NLĐ làm việc khi chưa đeo dây an toàn”.
Khoản 2.19.1.2, Mục 2.19 Quy chuẩn trên (về làm việc trên cao và mái) quy định: “Khi làm việc tại những khu vực cao bao gồm cả mái nhà có cao độ hơn 2m, cần phải có biện pháp bảo vệ xung quanh các cạnh mở bằng lan can theo quy định. Tại những nơi không thể sử dụng lan can an toàn, phải có các biện pháp bảo vệ an toàn khác”.
Theo quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia an toàn trong xây dựng, khi làm việc trên cao phải trang bị dây an toàn cho người lao động và lan can an toàn… Ảnh minh họa.
Khoản 2.19.2.2, Mục 2.19 của Quy chuẩn trên (về làm việc trên cao và mái) quy định: “Khi làm việc trên mái có độ dốc lớn hơn 25°, NLĐ phải đeo dây an toàn và móc vào vị trí cố định”.
Khoản 2.19.2.3, Mục 2.19 vẫn của Quy chuẩn trên (về làm việc trên cao và mái) quy định: “NLĐ làm việc trên mái có độ dốc lớn hơn 25° phải có thang gấp đặt qua bờ nóc để đi lại an toàn. Thang phải được cố định chắc chắn vào công trình, chiều rộng của thang không được nhỏ hơn 30cm, các thanh ngang đặt cách đều nhau một khoảng 40cm”.
2. Quy định của Bộ Công thương
Tại Khoản 3.14, Mục 3 (Giải thích từ ngữ) của Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia về an toàn điện – QCVN 01: 2020/BCT (ban hành kèm theo Thông tư số 39/2020/TT-BCT ngày 30/11/2020 của Bộ trưởng Bộ Công thương quy định: “Làm việc trên cao là làm việc ở độ cao từ 2m trở lên, được tính từ mặt đất (mặt bằng) đến điểm tiếp xúc thấp nhất của người thực hiện công việc”.
3. Quy định của Bộ LĐ-TB&XH
Thông tư số 06/2020/TT-BLĐTBXH ngày 20/8/2020 của Bộ LĐ-TB&XH về việc ban hành Danh mục công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về ATVSLĐ nêu rõ: “Mục 7: Làm việc trên cao cách mặt bằng làm việc từ 2m trở lên, trên sàn công tác di động, nơi cheo leo nguy hiểm”.
Từ các quy định cụ thể của các Bộ, ngành nêu trên về làm việc trên cao thì công việc làm việc trên cao (đặc biệt là trong lĩnh vực thi công xây dựng) bao gồm các công việc sau: Tất cả các công việc ở độ cao từ 2m trở lên hoặc dưới 2m nhưng vẫn tồn tại các yếu tố nguy hiểm có hại có thể gây tai nạn cho người làm việc (như vật sắc nhọn, thuỷ tinh, nước, axit…).
Làm việc trên thang, trên các loại dàn giáo, nôi treo di động. Làm việc trên mái có độ cao từ 2m trở lên và các loại mái có độ dốc lớn hơn 25°. Làm công việc sửa chữa trên các loại máy – thiết bị xây dựng (mà có độ cao hơn 2m) như: Máy xúc, cần trục, cầu trục, vận thăng…
Làm việc gần nơi có lỗ hổng, không gian mở như: Gần hố thang máy, thi công gần vị trí ban công, lan can, cầu thang lên xuống… Các công việc liên quan đến lắp đặt, tháo dỡ cốp-pha, ván khuôn ở trên cao, trên mái, gần nơi có lỗ hổng, không gian mở. Các công việc liên quan đến đổ bê tông, công tác hoàn thiện gần các lỗ hổng, ban công, lan can, cầu thang… Làm việc trên cao gần các nguồn điện hoặc dây dẫn điện cao thế…
[Quy định về an toàn làm việc trên cao tại Việt Nam]
Công ty Cổ phần Xây dựng GM (TP. Hải Phòng) tổ chức tâp huấn an toàn lao động trên cao cho công nhân Nhà máy sản suất khí công nghiệp Vinasanfu – Khu công nghiệp Đình Vũ, quận Hải An.
Các biện pháp an toàn khi làm việc trên cao
Hiện nay, trên thế giới thường sử dụng hai loại biện pháp an toàn chính để phòng chống các tai nạn ngã cao, đó là hệ thống an toàn thụ động và hệ thống an toàn chủ động.
Hệ thống an toàn thụ động
Là hệ thống không cần sự tham gia của NLĐ, nghĩa là hệ thống giúp cho NLĐ tránh rủi ro ngã cao dù không thực hiện các quy định cần thiết để phòng chống ngã cao; như lắp đặt hệ thống lưới chống rơi…
Hệ thống an toàn chủ động
Là hệ thống phòng chống ngã cao mà NLĐ có thể sử dụng một cách chủ động để phòng tránh rơi ngã, như việc đeo dây đai an toàn, lắp đặt lan can, hành lang an toàn, vạch cảnh báo, các hệ thống giám sát an toàn…
Bộ phận cấu tạo thiết bị chống rơi ngã (dụng cụ bảo hộ cá nhân) dành cho người lao động trên cao.
Từ các quy định nêu trên, người sử dụng lao động khi bố trí cho NLĐ thực hiện các công việc ở trên độ cao 2m trở lên (hoặc dưới 2m nhưng vẫn tồn tại các yếu tố nguy hiểm có hại có thể gây tai nạn cho người làm việc), bắt buộc phải thiết lập các biện pháp an toàn cho NLĐ trong suốt quá trình thực hiện công việc.
Cùng với đó, NLĐ cũng phải bắt buộc tuân thủ các biện pháp an toàn mà người sử dụng lao động đã thiết lập và trang bị để phục vụ cho công việc theo đúng quy định nhằm đảm bảo an toàn.
ThS. Trần Xuân Hiển, Cục An toàn lao động, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội
Nguồn: cuộc sống an toàn