Mâm cỗ để cúng giỗ gia tiên là một nét văn hóa đặc trưng của người Việt được lưu truyền qua bao thế hệ tới nay. Cùng Mucwomen tham khảo cách nấu mâm cỗ nhé!
Mâm cỗ thường được chuẩn bị khi nào?
Ở Việt Nam thì mỗi vùng miền khác nhau, dân tộc khác nhau sẽ có những nét riêng biệt. Nhưng điểm chung là ngày cúng giỗ thường thì sẽ được tổ chức vào trước một ngày hoặc đúng vào ngày giỗ của người đã khuất. Không nên tổ chức trễ ngày hơn.
Ngày giỗ cũng là dịp đặc biệt để con cháu trong gia đình thể hiện tấm lòng thành kính đối với tổ tiên. Đây là một nét truyền thống văn hóa tốt đẹp “uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây” của người dân Việt Nam. Do đó, ngày giỗ là một cơ hội để người thân trong gia đình, tộc họ sẽ tụ họp về cùng một nhà, tưởng nhớ về người đã khuất. Đây là một sự kiện trọng đại của gia đình. Bên cạnh đó, có thể dễ nhận ra rằng ngày giỗ cùng sẽ là dịp mà những người con cái, người thân làm ăn phương xa quay về tụ họp.
Điều quan trọng là trong mỗi tiệc đám giỗ thì chắc chắn không thể thiếu những mâm cỗ đa dạng món ăn, vừa thơm ngon vừa đủ màu sắc đẹp mắt để dâng lên làm nghi lễ khi cúng tổ tiên hoặc người đã khuất. Sau khi lễ cúng thực hiện xong; mọi người sẽ dọn xuống và cùng ngồi ăn với nhau. Tiếp đó, trên bàn ăn sẽ là những câu chuyện, những lời hỏi thăm cho nhau sau thời gian xa cách hoặc hiếm khi được giải bày.
Có rất nhiều gia đình muốn tự tay mình nấu những mâm cỗ để đảm bảo chất lượng của món ăn và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm.
Cách nấu mâm cỗ khác nhau của 3 miền Bắc – Trung – Nam
Nấu mâm cỗ tại nhà cũng là một trong những nét đẹp của văn hoá ẩm thực Việt; một bữa tiệc liên hoan được tổ chức tại nhà thường sẽ luôn có cảm giác ấm cúng; thoải mái và vui hơn rất nhiều khi chúng ta tổ chức ăn uống tại nhà hàng.
Trước đây, các mâm cỗ, món ăn đãi khách thường được các bà, các mẹ và chị em phụ nữ đảm nhiệm. Dù ngày nay, nhiều gia đình khá giả đã lựa chọn việc thuê dịch vụ nấu ăn để giúp tiết kiệm công sức và thời gian. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều gia đình muốn tự tay mình nấu những mâm cỗ để đảm bảo chất lượng của món ăn và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngay sau đây META.vn sẽ không để bạn phải chờ lâu nữa, hãy tham khảo ngay những mâm cỗ cúng giỗ, món ăn đãi tiệc đám giỗ cần chuẩn bị những gì nhé!
Mâm cỗ trong lễ cúng giỗ của người miền Bắc
Mâm cỗ miền Bắc có thể nhiều hoặc ít món, tuy nhiên cách chế biến và trang trí khá cầu kì về hình thức để thể hiện được sự thành tâm của gia chủ. Cũng có những mâm cơm đơn giản, nhưng rất chu đáo và tỷ mĩ. Theo đó, mâm cỗ cúng giỗ của truyền thống người miền Bắc sẽ bao gồm những món như sau:
- Bánh chưng xanh
- Xôi (nhiều loại như xôi đỗ xanh, xôi đỗ lạc, xôi gấc)
- Thịt gà luộc chấm muối tiêu
- Thịt lợn luộc chấm mắm
- Trứng gà luộc
- Nem chua rán
- Miến xào măng khô/ mộc nhĩ
- Thịt đông, dưa chua kho
- Giò/ chả
- Cơm trắng
- Các món rau củ quả như: rau luộc, nộm, gỏi trộn, …
Căn cứ điều kiện kinh tế của mỗi gia đình mà có thể chế biến thêm những món ăn khác phù hợp với mâm cỗ. Tuy nhiên, vẫn cần đảm bảo đủ yếu tố vệ sinh an toàn thực phẩm; và chuẩn bị tươm tất để thể hiện lòng biết ơn, sự thành kính với người đã khuất.
Một trong nét đặc trưng trong văn hóa ẩm thực ngày Tết của người Việt chính là mâm cỗ Tết.
Mâm cỗ trong lễ cúng giỗ của người miền Trung
Người miền Trung gần trung tâm kinh thành Huế, nên từ xưa đã nổi tiếng với các mâm cỗ cúng giỗ có phần cầu kỳ hơn; món ăn cũng đa dạng hẳn. Người miền Trung thường thiết mâm cổ theo 4 nhóm: Canh, luộc, xào, chiên và nướng. Dưới đây điểm tên một số gợi ý chi tiết các món ăn thường xuất hiện trong mâm cỗ của người miền Trung:
- Món luộc: Thịt gà luộc, thịt heo luộc, thịt vịt luộc, …
- Món xào: Cà rốt xào hành tây, su su xào, đậu cove xào, rau muống xào, rau cải xào, …
- Món chiên, nướng: Tôm chiên, cá chiên, thịt lợn chiên, gà nướng, ba chỉ nướng, cá nướng, …
- Món canh: Canh khổ qua nhồi thịt heo, canh măng chua, canh củ quả hầm thịt bò, canh khoai hầm xương, …
Với người dân miền Trung khi Tết về, trên mâm cỗ Tết miền Trung không thể thiếu bánh tét, nem chua, thịt giấm. Riêng người Huế thì mâm cỗ phải có đĩa giò lụa.
Mâm cỗ trong lễ cúng giỗ của người miền Nam
Mâm cỗ trong dịp cúng giỗ của người dân Nam Bộ rất đơn giản, không cầu kỳ như 2 miền. Tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, mỗi gia đình sẽ chuẩn bị mâm cỗ tùy ý miễn sao cho tươm tất và có đủ bốn món cơ bản gồm: Món hầm, món kho, món luộc và món xào.
- Món hầm: Thịt lợn hầm măng tre, món xương hầm củ quả, gà hầm sả ớt, …
- Món xào: Rau cải xào, củ cải xào, thịt xào chua ngọt, …
- Món luộc: Thịt ba chỉ luộc chấm mắm, thịt gà luộc chấm muối tiêu, vịt luộc chấm mắm gừng, …
- Món kho: Thịt lợn kho trứng, cá lóc kho nước dừa, gà kho sả, …
Ngoài mâm cơm, người miền Nam hội họp, ăn uống tiếp chuyện họ hàng, bạn bè không thể thiếu dĩa mứt, tách trà.
Cách nấu mâm cỗ và một số món ăn chính thường dùng
Thực đơn mâm cỗ cho các bữa tiệc cũng đa dạng và phong phú; đặc biệt là tuỳ thuộc vào ý nghĩa của buổi tiệc đó. Nếu gia đình làm mâm cỗ để cưới hỏi, đầy tháng cho con, hay mẫm cỗ giỗ cúng thường sẽ chọn kiểu mâm cỗ truyền thống với đầy đủ các món ăn chính, phụ từ các nguyên liệu nhiều nhóm khác nhau. Có thể kể tên một số nhóm món ăn như sau:
Món thứ nhất: Món rau
Rau là món dễ ăn nhanh, đẹp mắt, dễ tiêu hóa nên được xếp làm món khai vị và không thể thiếu trong mỗi mâm cỗ. Vào mùa hè rau củ rất tươi xanh, đa dạng nên sẽ có nhiều sự lựa chọn hơn mùa đông. Có thể kể đến một số loại rau phổ biến thường dùng để biến biến món ăn như:
- Mồng tơi/ rau muống xào tỏi
- Ngọn bí xào tỏi
- Củ quả luộc thập cẩm chấm kho quẹt hoặc muối vừng
- Cải luộc chấm trứng
- Cải xanh xào tỏi
Món thứ 2: Món nộm hoặc salad
Nộm hay salad đều là món ăn nhẹ, được nhiều các mâm cỗ truyền thống và cả hiện đại. Mỗi món ăn có hương vị và nét đặc trưng riêng để người thưởng thức không nhàm chán. Kích thích vị giác cho các món ăn tiếp theo. Kể tiên một số món nộm được ưa thích đó là:
- Nộm hoa chuối với tôm thịt
- Nộm măng trúc bắp bò
- Nộm cổ hũ với dừa tôm
- Nộm đu đủ bò khô
- Nộm sứa
Các loại salad cũng là lựa chọn của nhiều chị em ưu chuộng phong cách âu hiện đại. Có thể kể tên một vài món salad như:
- Salad cá ngừ
- Salad nga
- Salad rau củ quả trộn
- Salad đà lạt sốt chanh leo
- Salad rong biển trứng cua
Món thứ 3: Món ăn chính
Đây là món ăn giữ vai trò chủ đạo trong mâm cổ mỗi món chính khi được lựa chọn đều được cân nhắc rất kỹ lưỡng. Thông thường một mâm cỗ sẽ có 4 món ăn chính để khách dùng lựa chọn và cũng đảm bảo đủ dưỡng chất và đủ ăn no cho khách mời. Ví dụ như món gà nướng mật ong, món tôm chiên cẩm tú cầu, chân giò hầm đậu, món cá chiên xù, .. Vào mùa hè nóng bức thì việc dùng các món ăn nên tránh nấu các món lẩu và nên dùng bếp từ.
Một số lựa chọn món chính cho thực đơn mâm cỗ tham khảo dưới đây:
- Thịt gà có: gà nướng mật ong, món gà ủ trấu, gà hấp lá chanh, món gà rang muối, ..
- Cá: Cá hấp xì dầu, cá chiên xù, cá om chuối đậu, cá kho, cá nướng than hoa, ..
- Tôm: Tôm hấp chấm muối tiêu, tôm chiên cẩm tú cầu, món tôm nướng sate, tôm chiên hoàng kim.
- Thịt Bò: Bò nhúm giấm, bò sốt tiêu đen bánh bao, bò xào cần tỏi, món bò cuộn nấm kim châm, bò nướng bản gang.
- Thịt lợn: Chân giò hầm thuốc bắc, chân giò hầm đậu pháp, chân giò chiên giòn, ..
- Thịt dê: Dê xào lăn, dê ủ trấu, món dê tái vừng, dê tái chanh, ..
Còn rất nhiều các nguyên liệu khác có thể làm thành món chính như: thịt đà điểu, lợn mán, mực, thịt trâu…
Món thứ 4: Món cơm + canh (cũng có thể thay: cháo, mỳ quảng hoặc bún)
Cơm canh là món ăn không thiếu được không chỉ trong mâm cỗ hiện đại hay truyền thống; bữa ăn thường nhật của người Việt cũng vậy. Một số món canh có thể dùng trong mâm cổ như:
- Canh ủ qua nhồi thịt
- Canh rau củ quả hầm xương
- Canh ngao nấu chua
- Canh rau thập cẩm
- Canh hải sản nấm tươi
Canh khổ qua là món ăn có hương vị ngon ngọt từ thịt cùng vị đắng nhẹ của khổ qua tạo nên sự hấp dẫn khó cưỡng của món ăn này.
Món thứ 5: Món ăn tráng miệng
Đây là món cuối cùng của buổi tiệc liên hoan. Trong thực đơn của mâm cỗ thì hoa quả trái cây mùa hè sẽ khá là đa dạng nên có thể thỏa sức lựa chọn. Kể tên một số loại hoa quả phổ biến như: Dưa hấu, ổi, cam, chôm chôm, quýt, bưởi, chuối, vải thiều, nhãn…
Gợi ý vài mẫu thực đơn mâm cỗ ngon để đãi khách
Thực đơn mâm cổ đãi khách 1
- Chả giò
- Tôm chiên giòn
- Gỏi củ hủ dừa xiêm
- Dồi trường xào nghệ
- Lẩu hải sản
- Gà bó xôi
- Bò né nấu bông thiên lý
- Nước ngọt, bia, rượu
- Tráng miệng: Bưởi
Thực đơn mâm cổ đãi khách 2
- Giò lụa
- Rau củ xào
- Thịt gà luộc chấm muối tiêu chanh
- Thịt bò sốt vang
- Mực hấp
- Nem rán
- Sườn xào chua ngọt
- Canh khổ qua nhồi thịt
- Ngô chiên
- Xôi gấc nhân đỗ
- Nước ngọt, bia, rượu
- Tráng miệng: Dưa hấu
Nem rán là món ăn dễ chế biến, ăn ngon và rất được ưa chuộng. Vào ngày Tết trên mâm cỗ miền Bắc không thể nào thiếu được những chiếc nem rán giòn tan, nóng hôi.
Thực đơn mâm cổ đãi khách 3
- Bánh chưng
- Xôi lạc
- Salad rau củ
- Miến xào
- Nem rán
- Thịt bò xào dứa
- Thịt lợn chiên
- Giò lụa
- Tôm chiên
- Thịt đông
- Nộm bảy màu
- Canh măng móng giò
- Nước ngọt, bia, rượu
- Tráng miệng: Caramen
Thực đơn mâm cổ đãi khách 4
- Bánh chưng
- Gỏi gà xé phay
- Rau củ luộc
- Tôm hấp bia
- Cá nướng giấy bạc
- Nem công chả phượng
- Gà hấp cải bẹ xanh
- Chân giò hầm măng khô, mộc nhĩ
- Canh gà hạt sen
- Nước ngọt, bia, rượu
- Tráng miệng: Rau câu trái cây
Một số lưu ý khi làm mâm cỗ để đám giỗ
Đối với cách nấu mâm cỗ trong lễ cúng giỗ
- Khi nấu ăm không nếm hoặc ăn thử các món đang chế biến trước khi đem lên thắp hương. Đây là điều cấm kỵ với món ăn dâng lên cúng cho người đã khuất trong lễ nghi của người Việt.
- Trong mâm cổ để cúng không dùng những món như gỏi hay thức ăn sống có mùi tanh của thịt (điều này có thể không được phép vì tâm linh trong thờ cúng).
- Mâm cỗ cúng giỗ thông thường luôn có cơm, muối và gạo.
- Đèn nhang luôn được thắp trước khi bày thức ăn lên.
Đối với cách nấu mâm cỗ để đãi khách
- Mâm cổ nên được bày trí đẹp, sạch sẽ và gòn gàng.
- Mâm cỗ đãi khách phải đầy đủ bát, đũa, giấy ăn và số ghế đủ số người ngồi.
- Thức ăn cần đảm bảo khẩu vị chuẩn chung là vừa miệng, không quá mặn cũng không quá nhạt; đặc biệt không nấu quá cay.
Trên đây là một số cách nấu mâm cỗ trong ngày giỗ của người Việt. Cùng tham khảo và trổ tài ngay nhé!
Xem thêm: