Họ tên có tiết lộ số phận tương lai của bạn hay không?

• Jessica Brown
• BBC Future

21 tháng 11 2016

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Khi Raymond và Rosa Judge vui mừng đón đứa con trai nhỏ tên Igor chào đời, có vẻ khá dễ đoán được nghề nghiệp mà cậu bé sẽ chọn sau này. Thậm chí tên thời con gái của Rosa, Micallef, là một từ có gốc từ tiếng Ả-rập với nghĩa thẩm phán. Họ ‘Judge’ có nghĩa là thẩm phán.

Quả nhiên, Igor về sau làm luật sư, rồi cuối cùng trở thành người đứng đầu Pháp viện Anh Quốc: Thẩm phán đứng đầu các thẩm phán. Nếu ông phát mệt vì những câu đùa kéo dài từ năm này qua năm khác, ít nhất ông có thể nhớ được có nhiều người còn có những cái tên kém may mắn hơn: chẳng hạn như Cardinal Sin, cựu Tổng Giám mục của thành phố Manila (‘Cardinal’ có nghĩa là hồng y).

Cái tên của chúng ta có cho thấy số phận của mình không?

Trong khi chúng ta lướt qua những trường hợp được coi như trùng hợp này, một số nghiên cứu mới đáng ngạc nhiên có thể cho thấy tên gọi theo một cách nào đó là có ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta tại trường học, triển vọng nghề nghiệp và cả sự nổi tiếng.

Tên của chúng ta thậm chí còn có thể đưa ra vài chỉ dấu về thể chất và sức khoẻ.

Một giải thích ẩn sau sự ảnh hưởng này là do trong tiềm thức chúng ta thường bị dẫn dắt tới những từ và tên gọi đã nhắc nhở ta về chính mình. Yếu tố này gọi là “cái tôi ngầm” và có thể giải thích tại sao có rất nhiều nha sĩ có tên là Dennis.

Nhưng tên gọi của chúng ta cũng góp phần vào cách người xung quanh nhìn vào ta.

Vào năm 2013, một phóng viên người Anh chuyên viết chuyên mục cho một tờ báo, Katie Hopkins, thừa nhận rằng có liên hệ giữa tên gọi và những định kiến về hoàn cảnh kinh tế xã hội của một đứa trẻ.

Bà nói bà thích những đứa bé “có những cái tên cổ điển thời Victoria” hay những em có tên theo gốc Latin hay Hy Lạp làm bạn với con của bà hơn.

Tuy nhiều người phẫn nộ về nội dung bài viết, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy thói quen tâm lý này có thể phổ biến hơn so với việc ta dám thừa nhận.

Tên gọi và tầng lớp xã hội

David Figlio, Giám đốc Học viện Nghiên cứu Chính sách tại Đại học Northwestern đã tiến hành một số nghiên cứu tìm hiểu ảnh hưởng của tên gọi.

Những người tham gia khảo sát đầu tiên của ông nhằm tìm hiểu về tính cách của các cái tên liên hệ với tầng lớp lao động hoặc người Mỹ gốc Phi.

Hậu tố “isha” (ví dụ trong các tên như Lakisha) có xu hướng liên quan đến hoàn cảnh nghèo khó, cũng giống như những người trong tên có dấu móc ‘ (ví dụ như tên Du’Quan).

Sau đó ông so sánh các cặp anh chị em, một người với tên thuộc tầng lớp lao động và một người có tên thuộc tầng lớp trung lưu, và nhận ra những em có tên nghe giống tầng lớp lao động thường học dở hơn nhũng em có tên thuộc tầng lớp trung lưu.

“Điều này không hẳn là vì những gia đình lao động đặt tên con cái nghe có vẻ thuộc tầng lớp lao động,” Figlio nói, nhưng nó cũng dẫn đến sự mong đợi của xã hội có liên quan đến ý nghĩa tầng lớp trong tên gọi.

Hiệu ứng này cũng có ảnh hưởng bên ngoài trường học, theo một nghiên cứu đối với sinh viên theo học tại Đại học Oxford.

Gregory Clark so sánh tên của 14.000 sinh viên học tại trường này trong thời gian từ 2008 tới 2013 với dân số nói chung.

Ông nhận thấy số lượng người có tên Eleanors tại đại học Oxford nhiều gấp ba lần thông thường, theo sau là các tên Peter, Simon, Anna và Katherine. Shane, Shannon, Paige và Jade là các cái tên ít may mắn hơn. Số lượng tên Jade tại đại học Oxford có tỷ lệ ít hơn 1/30 so với tỷ lệ trung bình.

Bên cạnh tầng lớp, cơ hội trong đời của bạn cũng có thể bị tác động bởi việc tên bạn dễ phát âm đến mức nào với người xung quanh.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Âm sắc một số tên gọi thường gợi cho người nghe tới những tính cách nhất định

Một nghiên cứu cho thấy các giáo viên phát âm tên học sinh sai có thể bị coi như là “phóng đại sự phân biệt chủng tộc” sau khi khảo sát một mẫu 49 người lớn, hầu hết là người Mỹ gốc Á, về trải nghiệm tại trường học trong quá khứ.

Rất nhiều người trải qua cảm giác bị phóng đại sự phân biệt chủng tộc tại trường vì tên gọi, bao gồm việc giáo viên phát âm sai tên, và trong một số trường hợp sẽ dẫn đến tình trạng bị cô lập và luôn căng thẳng.

Figlio nói tác động này có thể sẽ kéo dài ngay sau lần gọi tên đầu tiên trong lớp học. “Thực tế về hiệu ứng gọi tên xảy ra trong bối cảnh trường học, thậm chí sau đó giáo viên có rất nhiều cơ hội khác để tương tác với học sinh, nhưng những phán xét dựa trên tên họ sẽ rất lâu phai mờ.”

Trong thực tế, tác động này vẫn tiếp tục kéo dài cho đến tuổi trưởng thành, theo kết quả của hai cuộc nghiên cứu.

Các nhà nghiên cứu gửi hai loạt hồ sơ xin việc khác nhau đến một địa chỉ quảng cáo việc làm trên báo ở Boston và Chicago; một nửa trong số hồ sơ có tên “nghe có vẻ là người da trắng” – đề tài nghiên cứu sử dụng các cái tên Emily Walsh và Greg Baker, và một nửa số hồ sơ có tên giống với người Mỹ gốc Phi, như tên Lakisha Washington hoặc Jamal Jones.

Họ ghi nhận phản ứng xảy ra với các ứng viên giả nộp hồ sơ này, và nhận thấy Emily và Greg có khả năng được phỏng vấn cao gấp hai lần so với Lakisha và Jamal.

Hiệu ứng Bouba/Kiki

Ngoài sự phân biệt chủng tộc ngầm và định kiến giai cấp xã hội, những âm thanh ngẫu nhiên từ tên bạn có thể gợi ra một số tính chất: chẳng hạn như cái tên Molly thường đem lại cảm giác khác với Katie, nhờ vào cách phát âm uốn cong lưỡi. Yếu tố này như thế nào?

Rõ ràng là chúng ta có liên kết một số âm và từ với phát âm sắc và một số từ với phát âm mềm mại. Chúng ta thường liên hệ từ “bouba” với âm mềm mại, so sánh với “kiki” có âm cao hơn và sắc hơn.

Điều này cũng áp dụng với tên người, theo các nhà nghiên cứu từ Đại học Calgary ở Canada tìm ra. Một nhóm người được hỏi liệu các tên ngẫu nhiên nào đó có khiến họ nghĩ đến một dáng người cao nhỏng hoặc tròn trịa, và kết quả phù hợp với hiệu ứng Bouba/Kiki.

Theo nghiên cứu này, những cái tên có các chữ cái như “b” và “u” thường liên hệ với vóc dáng tròn trịa, và những cái tên “k” và “i” thường liên hệ với sự sắc bén. Những âm tròn gồm cả Leo, Molly, Nathan và Samantha trong khi các tên gọi Tia, Kira và Katie thường gợi ra sự sắc sảo.

Tên gọi và giới tính

Các nghiên cứu sau đó chỉ ra người tham dự thường liên hệ các âm tròn với tính nữ và những âm cao, sắc với tính nam, điều đó có nghĩa có sự liên hệ giữa tên người và ấn tượng về giới.

Điều này cũng dẫn đến cả vấn đề nhân cách. Những người có tên “âm tròn” thường được coi là dễ thích nghi, dễ tính, cởi mở, thân thiện, vui vẻ và hướng nội, trong khi những cái tên có âm “sắc hơn” được coi là hung dữ hơn, giận dữ, kiên định, cáu kỉnh và cay cú hơn.

Tuy nhiên các nhà nghiên cứu chỉ nêu ra tình trạng xu hướng của mỗi người trong việc gắn kết ý niệm ta có về những người ta biết với tên của họ. Trong 32 người tham gia khảo sát, 24 người thừa nhận họ bị tác động bởi những liên hệ có sẵn trong quá trình nghiên cứu – đây cũng là một phát hiện quan trọng.

Tên họ và gốc gác tổ tiên

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Cuối cùng hãy xem xét câu hỏi về họ và nó cho thấy điều gì về tổ tiên của bạn. Các nhà nghiên cứu gần đây thí nghiệm các họ của người với các dấu ấn trên nhiễm sắc thể Y, truyền từ cha sang con và so sánh các kết quả họ tìm thấy ở Tây Ban Nha, đến Anh và Ireland.

Họ tìm ra là ở cả Tây Ban Nha và Anh, những người có các họ phổ biến có vẻ như có cùng tổ tiên sẽ cao hơn gấp hai lần với các họ hiếm gặp.

Ở Anh, các tên họ của khoảng trên 5.000 người cho thấy khả năng họ cùng tổ tiên là gần như bằng không. Nhưng ở Ireland, nghiên cứu nhận thấy thậm chí với những họ rất phổ biến của người Irish cũng có cùng nhiễm sắc thể Y.

Các tác giả của nghiên cứu chỉ ra có thể sự khác biệt này do Ireland có dân số thấp, hoặc có lịch sử và nhân khẩu khác hơn Anh và Tây Ban Nha.

Tên họ và sức khỏe

Họ của chúng ta có thể cho thấy tình trạng thể chất của ta, có thể vì ta thừa hưởng vóc dáng từ tổ tiên, những người có thể đã được đặt tên dựa trên nghề nghiệp.

Các nhà nghiên cứu hỏi 200 người đàn ông có họ Tailor (thợ may) hoặc Smith (họ này có nguồn gốc từ blacksmiths – thợ rèn) về tuổi tác, chiều cao và cân nặng, cũng như sức khoẻ và sức bền thể thao.

Nghiên cứu cũng chọn lọc những vận động viên nam qua các sự kiện thể thao ba môn phối hợp tại các liên đoàn điền kinh Anh Quốc, Áo và Đức trong một năm.

Họ nhận ra những người mang họ Tailor có xu hướng thấp người, nhẹ cân và nhỏ nhắn hơn những người mang họ Smith.

Người có tên Smith thường tự xem mình phù hợp với những nghề đòi hỏi thể lực và thể thao, và thường tham gia nhiều trong các môn thể thao đòi hỏi sức mạnh nhiều hơn, trong khi những người có họ Tailor thường tham gia những môn thể thao đòi hỏi sức bền cũng như cơ thể nhẹ cân hơn.

Dù được đặt tên gì khi sinh ra, điều quan trọng nhất là cách ta chung sống với cái tên đó. Nghiên cứu của Figlio chỉ ra những cậu bé trai có tên con gái gặp nhiều rắc rối hơn những em trai có tên con trai bình thường, và sự khác biệt này đặc biệt thường xảy ra trong lớp học nếu có một bạn học nữ nào đó trùng tên với em trai đó.

Tên của chúng ta có thể ảnh hưởng tới số phận của ta từ khi còn nhỏ và là vấn đề đáng quan tâm, nhưng giờ nó đã một vấn đề được thừa nhận. Những nỗ lực như các chiến dịch “Tên tôi, danh tính tôi” đang hành động để kêu gọi ý thức về việc tôn vinh cá tính qua các cái tên mà mỗi người được đặt.

Và một điều đáng an ủi là sự tranh đấu này xảy ra vì điều tốt nhất dành cho mỗi chúng ta. Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama một lần từng đùa với chính tên đệm của mình, Hussein, là “Tôi có tên đệm giống với một ai đó rõ ràng không nghĩ tôi sẽ chạy đua vào vị trí tổng thống”.