Nhìn lại
những tấm ảnh xưa, hầu như ai cũng phải công nhận rằng người thời trước ăn mặc
lịch sự chứ không xuề xoà như chúng ta thời nay. Không khi nào ra đường mà thấy
có người mặc quần jeans, áo may ô cả. Thường thì đàn ông lúc nào cũng áo sơ mi,
quần tây; khi đi ra ngoài hay đi làm thì thắt cà vạt và mang thêm chiếc áo
khoác ngoài nữa. Thậm chí những lúc ở nhà không làm gì người ta cũng vẫn cứ ăn
mặc lịch sự như thế cho đến khi lên giường vào buổi tối. Và luôn luôn trong túi
quần người nào cũng có chiếc khăn mùi xoa được là ủi thẳng nếp, gấp làm tư hay
làm tám gọn gàng, như một vật bất khả ly thân.
Ở những
xứ nhiệt đới như Việt Nam, trời nóng mặc áo khoác thì hơi bất tiện, nhưng đối
với các ông công chức sống cách đây hơn nửa thế kỷ, áo sơ mi bỏ trong quần là
tiêu chuẩn lịch sự tối thiểu nơi sở làm. Và đương nhiên, trong túi quần ông nào
cũng có sẵn một chiếc khăn mùi xoa phòng khi hữu sự.
Chiếc khăn mùi xoa đó làm được rất nhiều việc. Trong khi các bà các cô mang túi
xách chứa đựng đủ mọi thứ lỉnh kỉnh trong đó, các ông thì đâu thể mang kè kè
bên mình một cái túi xách như thế được. Thế nên một chiếc khăn mùi xoa trong
túi quần để phòng khi cần thì có ngay mà dùng. Chẳng hạn bỗng dưng cái mũi khó
chịu ngứa ngáy làm hắt xì một cái thì đã có chiếc khăn đưa lên che cho đủ phép
lịch sự ở nơi công cộng. Hay khi trời nóng và trên trán bắt đầu lấm tấm đổ mồ
hôi thì lúc có có chiếc khăn mùi xoa đưa lên lau một cái cho khô trán rồi nhét
nó lại vào trong túi quần một cách hết sức gọn gàng và tiện lợi.
Ngoài ra
người ta còn dùng khăn mùi xoa trong nhiều trường hợp khác. Chẳng hạn như dùng
khăn lau khô chiếc ghế công viên sau cơn mưa để có được một chỗ khô ráo mà
ngồi. Hay dùng để băng bó nếu như chẳng may bị một vết cắt trên ngón tay, một
vết trầy ở khuỷu tay. Hoặc dùng khăn để lau cặp kính thì thiết tưởng không gì
tốt bằng. Và khăn còn có thể dùng để che đầu cho bớt nóng nếu gặp phải một ngày
quá nhiều nắng.
Nhưng cái lý do chính đáng nhất để mang chiếc khăn mùi xoa trong túi thì lại
không phải cho chính mình, mà là để chờ khi có cơ hội thì cho người khác mượn
khi họ cần. Hãy nhớ mang theo chiếc khăn mùi xoa khi bạn dẫn bạn gái đi coi một
cuốn phim tình cảm lâm ly bi đát hay đưa vợ đi dự một đám tang chẳng hạn. Khi
người phụ nữ cảm thấy mủi lòng và thổn thức thì đấy là lúc họ sẽ thật sự thầm
cảm ơn bạn vì có trong tay chiếc khăn cần thiết ấy để lau khô đi những giọt lệ
vừa trào ra khỏi đôi mắt ướt đẫm kia.
Và thêm điều này nữa, dùng khăn mùi xoa ta sẽ bớt đi sự phí phạm là vì khăn mùi
xoa có thể giặt sạch và dùng đi dùng lại nhiều lần chứ không như loại khăn
giấy, hỉ mũi một lần xong là vất vào sọt rác làm phải đốn không biết bao nhiêu
cây rừng thật uổng phí.
Chiếc
khăn mùi xoa đã từng nhiều lần xuất hiện trong văn chương. Giả thử
nếu đó là một mảnh giấy mỏng thì chắc chúng ta sẽ không bao giờ được
thưởng thức những đoạn văn hay hình ảnh trong phim tả cảnh người ta
trao khăn cho nhau – có chỗ thì nên thơ làm cho người đọc hay người xem
bồi hồi xúc động, chỗ thì lâm ly ai oán lấy mất không biết bao nhiêu
nước mắt của thiên hạ. Như trong phim “Cuốn
theo chiều gió” dựa trên tiểu thuyết cùng tên của tác giả Margaret
Mitchell. Ở đoạn cuối của cuốn phim, khi Rhett Bulter vừa nói lời chia
tay với Scarlett O’Hara làm nàng sụt sùi đến tội nghiệp, vừa mếu máo
vừa cố gắng van nài chàng ở lại với nàng. Ngay vào lúc khi Scarlett
đang cần bám víu vào một cái gì đó thì Rhett liền hiểu ý, đưa cho
nàng chiếc khăn mùi xoa như một cử chỉ dỗ dành pha chút giận dỗi
trong câu nói: “Đây, hãy cầm lấy chiếc khăn mùi xoa này đi. Anh chưa hề
bao giờ thấy, bất kỳ khi nào có chuyện buồn xảy ra trong cuộc đời em,
mà trong tay em có cầm chiếc khăn mùi xoa.”
Trong đời thường, chiếc khăn cũng đã đôi lần xuất hiện ở một vài sự
kiện trọng đại, và cựu Tổng thống Barack Obama là một trong những
nhân vật nổi tiếng có lẽ cũng nhận ra một đôi điều tiện lợi của
nó. Báo chí đã từng ghi lại được một số hình ảnh trong lần ông đi
dự đám tang của cựu Thủ tướng Do Thái là Shimon Peres năm 2016. Ông
Obama được xếp ngồi cạnh người con trai của ông Peres là Chemi, lúc ấy
đang khóc lóc thảm thiết đúng như câu nói mà người Việt mình vẫn
thường hay nhắc là “khóc như cha chết”. Ông Obama bèn rút chiếc khăn mùi
xoa trong túi quần ra và trao vào tay người con trai đau khổ ấy, và
Chemi đã đón lấy chiếc khăn cùng với lòng biết ơn sâu sắc.
Lịch sử của khăn mùi xoa bắt đầu từ rất xa xưa, khoảng 2,000 năm
trước Công nguyên. Thời đó chỉ có người giàu Ai Cập mới mang theo
trong người khăn mùi xoa, được làm bằng một loại vải lanh màu trắng.
Đến thời Đế quốc La Mã, khăn mùi xoa vẫn còn là vật xa xỉ mắc tiền
và được người giàu La Mã dùng để lau mồ hôi trên mặt. Đến thế kỷ
thứ ba sau Tây lịch, khăn mùi xoa được dùng làm những món quà đặc
biệt cho các quan chức cao cấp. Khi Đế quốc La Mã sụp đổ thì chiếc
khăn mùi xoa bằng vải cũng biến mất sau đó.
Đến mãi
giữa thế kỷ 13, đầu thế kỷ 14, chiếc khăn mới xuất hiện trở lại ở
Pháp và được gọi là “mouchoir” – là chữ sau này được người Việt
mình quốc ngữ hoá thành mùi xoa vậy. Lúc ấy, khăn mùi xoa không chỉ
có hình vuông mà còn được sáng tạo thành hình tròn hay hình tam
giác nữa. Đến thế kỷ 16, việc sử dụng khăn mùi xoa lan sang tới Ý,
và những chiếc khăn ấy được cung cấp bởi các thợ may của Pháp, và không
lâu sau đó trở thành vật trang sức rất thịnh hành trong giới thượng
lưu của Ý.
Mặc dù
chiếc khăn sau này được sử dụng rộng rãi trong dân chúng, hầu như ai cũng mang
theo một chiếc bên mình, nhưng có một thời việc sử dụng khăn mùi xoa nơi công
cộng bị coi là hành động thiếu phép lịch sự. Phụ nữ có mang theo khăn trong sắc
tay của họ thì chiếc khăn đó luôn được giấu tận dưới đáy. Tuy nhiên, đến thế kỷ
19 khi loại áo vest hai mảnh ra đời thì chiếc khăn mùi xoa đang được giấu kỹ
trong túi quần bỗng ngang nhiên nhảy lên nằm hờ hững nửa trong nửa ngoài chiếc
túi trên ngực áo vest và trở thành thứ thời trang thịnh hành của một thời. Và
vì vậy, không một người đàn ông lịch thiệp nào thời ấy mà không sở hữu vài
chiếc khăn để vắt một cách điệu nghệ trên chiếc túi áo nơi ngực mỗi khi ra
ngoài.
Chiếc
khăn mùi xoa tiếp tục là một vật trang sức thời trang cho cả đàn ông lẫn đàn bà
cho đến đầu thế kỷ 20. Năm 1924, công ty Kleenex sản xuất và đưa ra thị trường
một loại khăn giấy, được xem như lời cảnh báo về ngày tàn của khăn mùi xoa với
câu châm ngôn quảng cáo của họ: “Đừng mang theo mầm mống bệnh cảm lạnh trong
túi quần của bạn.” Mặc dù là một lời đầy thách thức, các nhà thiết kế thời
trang của Pháp đã không tỏ ra lo lắng chút nào, và năm 1937, công ty thời trang
Hermès nổi tiếng của Pháp còn tung ra thị trường một số lượng hạn chế những
khăn mùi xoa bằng vải lụa thật đẹp, một số khăn đó sau này trở thành những món
thời trang sưu tập đắt giá.
Không
biết có phải vì lời thách thức của Kleenex xưa kia đã gây ảnh hưởng lên quan
niệm của lớp thanh niên thời nay về chiếc khăn mùi xoa hay không mà nay có thể
nói không còn thấy bất cứ thanh niên nào mang khăn mùi xoa trong túi như trước
đây nữa. Không chỉ thế, nếu có ai thắc mắc đặt câu hỏi thì chắc chắn sẽ được
nhận lại bằng cái nhăn mặt, bĩu môi và rằng: “À, cái mảnh vải cất trong túi
quần để khi cần thì lôi ra đưa lên mũi xì một cái thật mạnh, xong rồi được gấp
và cất lại trong túi quần đấy à? Sao lại có người ở dơ đến thế được.”
Thực ra
đây là một sự hiểu lầm rất nghiêm trọng. Không ai dùng lại khăn mùi xoa đã dơ,
và dùng đi dùng lại cả tuần bao giờ cả. Một người biết dùng khăn mùi xoa đúng
cách là mỗi ngày phải thay một chiếc thật sạch, và phải giặt hằng tuần. Khi cho
bất kỳ ai mượn thì chiếc khăn đó phải sạch và chưa được dùng qua. Và khi đưa
cho người đó thì ta cũng phải nói cho họ biết rằng khăn sạch để đánh tan sự
nghi ngờ của người được cho mượn nếu như người đó có hoài nghi không biết có
thứ gì nằm ở bên dưới nếp gấp đó không.
Đã là
khăn mùi xoa thì không cần phải mua thứ mắc tiền. Khăn chỉ cần làm bằng loại
vải trắng bình thường. Tuy nhiên, không có gì sai trái nếu như có ai đó muốn
dùng những chiếc khăn kiểu cọ thì cũng không sao hết. Thông thường khăn mùi xoa
rất rẻ, do đó ta không phải lo lắng nếu như có lúc nào đó cho ai mượn mà không
biết có cơ hội để lấy lại được hay không. Mà một người đàn ông hào hoa lịch
thiệp thì không nên cất tiếng hỏi để lấy lại chiếc khăn cho mượn bao giờ cả.
Huy
Lâm
(PLO) – Thỉnh thoảng, tôi hay lấy xấp khăn tay trắng muốt được chính tay tôi móc viền rất tỉ mỉ ra ngắm để rồi lại trôi tuột về dĩ vãng… Hình như từ lâu lắm rồi, từ ngày khăn giấy lên ngôi thì chiếc khăn tay trở thành “xa xỉ phẩm”. Ừ, ngày xưa…
Thuở còn bé tí khi đi học mẫu giáo tôi đã có chiếc khăn tay cho riêng mình. Đứa nào cũng có, cài tòn ten trên áo bằng cái kim băng để cô giáo kịp thời lau cho rất tiện dụng. “Chiếc khăn tay mẹ may cho em, trên cành hoa mẹ thêu con chim…”, chiếc khăn tay đi vào cuộc đời tôi như thế đó…
Rồi lớn lên, tôi đi học với chiếc khăn tay nhỏ luôn có trong túi. Hồi đó hay gọi nôm na là khăn mùi-xoa. Vốn biết chút thêu thùa và đan móc nên tôi thường tự may lấy khăn tay cho riêng mình. Những chiếc khăn với những bông hoa be bé, những con vật ngộ nghĩnh dễ thương “không đụng hàng”. Thỉnh thoảng sinh nhật bạn, tôi cũng tỉ mẩn ngồi làm 1 chiếc khăn tay để tặng, thật là vui!
Thời ấy người ta chỉ xài khăn tay. Và (có vẻ như) một anh chàng lịch lãm thì thường luôn có chiếc mùi-xoa trong túi? Ấn tượng lắm cảnh một cô nàng òa khóc thì chàng luống cuống rút chiếc khăn của mình ra rón rén thấm nước mắt nàng. Tôi đánh giá đó là hành động lãng mạn nhất mà các chàng trai làm, không hẳn chỉ dành cho người yêu mà cho bất kỳ cô bạn gái nào đang buồn tủi. Hình ảnh đó bây giờ còn đâu? Có chăng là chàng trai bóc gói khăn giấy đưa cho cô gái và chẳng có cảnh cô rụt rè trả lại, chỉ có cảnh rất tầm thường là cô vo tròn viên giấy vứt đi mà thôi…
Làm sao tìm ra cảnh “giấu một cành hoa trong chiếc khăn tay, cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm”?
Bây giờ hiếm thấy ai xài mùi-xoa nữa. Bây giờ ngừơi ta xài khăn giấy nhiều vì tính tiện dụng của nó. Đủ chủng loại phong phú, đủ mùi hương. Ngay cả một kẻ hoài cổ là tôi trong giỏ xách dù vẫn mang theo khăn mùi – xoa nhưng chỉ dùng trong những dịp đặc biệt, khi gặp gỡ những người đặc biệt. Cũng chẳng còn ai đi ngắm nghía, lựa chọn từng chiếc khăn làm quà tặng như xưa …
Bây giờ làm sao tìm ra cảnh “giấu một cành hoa trong chiếc khăn tay, cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm”… Thế hệ @ bây giờ có lẽ không còn ai xài khăn tay nữa vì lâu lắm rồi tôi không bắt gặp một bạn trẻ nào dùng khăn tay cả. Những hình ảnh thoảng qua mà tôi còn thấy đều là những người thế hệ 7x trở về trước. Buồn thay cái “văn hóa khăn tay” đang ngày bị mai một!
Có bao nhiêu thói quen mà người ta đã bỏ rơi, bỏ quên hay tự nó đào thải theo thời gian nhỉ?
Có bao nhiêu thứ bạn đã bỏ đi, bỏ quên khi nó hoàn tất “sứ mạng lịch sử” của mình?
Nhìn một xấp khăn trắng muốt chưa dùng đến mà tôi cứ ngẩn ngơ buồn. Chợt thèm nhìn thấy 1 chiếc khăn lấp ló trên túi áo của một chàng trai. Chợt thèm lại được một lần cầm lấy chiếc khăn luống cuống và run run…