Lạm dụng thuốc “cỏ cháy” – lợi bất cập hại

Người dân xã Hoằng Thắng (Hoằng Hóa) sử dụng thuộc “cỏ cháy” để dọn đồng ruộng.

Năm 2015, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư quốc tế IARC thuộc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công bố kết quả đánh giá khả năng gây ung thư nhóm 2A đối với thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) chứa hoạt chất Glyphosate có nguy cơ cao gây các bệnh ung thư máu, phổi, tiền liệt tuyến.

Đối với hoạt chất paraquat có thể gây ảnh hưởng nhiều đến chức năng phổi, thận, tim. Khi tiếp xúc trực tiếp với paraquat qua da, hô hấp hoặc đường tiêu hóa đều có thể bị ngộ độc và tử vong mà không có thuốc giải độc. Ngoài ra, paraquat được xếp vào nhóm rất độc với thủy sinh, để lại hậu quả lâu dài… Tuy nhiên, qua tìm hiểu thực tế, việc bà con nông dân sử dụng thuốc BVTV có chứa hoạt chất Glyphosate và paraquat để phun diệt cỏ vẫn còn khá phổ biến.

Có mặt tại cánh đồng màu xã Hoằng Thắng (Hoằng Hóa), tận mắt chứng kiến từng đám cỏ bị cháy khô xen lẫn với những thửa đậu xanh tốt, tò mò chúng tôi xuống gặp gỡ người phụ nữ đang dọn đám cỏ khô trên ruộng. Bà H., thôn Hoàng Trì 1, xã Hoằng Thắng vừa vơ cỏ, vừa cho biết: Thửa ruộng gần 500m2 của gia đình bà trước đây trải túi bóng để trồng dưa thì ít cỏ dại. Nhưng vụ dưa nào cũng bị mất trộm mà giá lại thấp nên vụ vừa rồi bà chuyển sang trồng lạc. Thế là cỏ dại mọc um tùm. Để dọn ruộng chuẩn bị cho cây trồng mới, bà phải mua thuốc “cỏ cháy” về để phun.

– “Bà có biết là thuốc này độc hại lắm không?”, chúng tôi hỏi.

– “Cũng chẳng biết có độc hay không nhưng tôi thấy phun diệt cỏ hiệu quả nên cứ dùng. Ở đây nhiều người cũng dùng để dọn ruộng, dọn bờ chứ làm thủ công thì không xuể được” – bà H., thẳng thắn trả lời.

Cách đó không xa, cô L., ở thôn Hải Phúc 1, xã Hoằng Thắng đang đốt đống cỏ khô. Cô L. cho biết: Cỏ mọc trên ruộng thì cô nhổ bỏ, phơi khô và đốt, còn lại ở bờ ruộng, nhiều cỏ quá nên cũng đành phải phun thuốc “cỏ cháy” để dễ dọn. “Mua thuốc này có khó không ạ?”, chúng tôi hỏi. – “Thuốc bây giờ bị cấm nên cũng khó mua, thuốc này là do cô mua trữ từ vụ trước để dành dùng dần?!”, cô L. ngần ngại nói.

Ông H., ở xã Hoằng Lưu nhưng có người em ở xã Hoằng Thắng đi làm ăn xa. Thửa ruộng gần 500m2 ngay giáp đường giao thông của gia đình người em không có người canh tác nên ông tận dụng sản xuất để có thêm thu nhập. Nhưng vì không có lao động nên ruộng không thể liên canh được, thành thử mỗi năm chỉ trồng được vụ lạc, vụ ngô, thời gian chuyển vụ là cỏ dại lại mọc um tùm. Vừa đeo trên vai bình thuốc cỏ, không khẩu trang, không trang phục bảo hộ, ông H. chĩa vòi phun vào đám cỏ bên bờ ruộng. Vừa phun, ông vừa nói: Cỏ mọc tốt lắm, không phun thế này thì không thể nào dọn được ruộng. Phun cả ruộng như thế này phải mất 3 lọ thuốc, giá gần 60.000 đồng thì mới đủ để diệt cỏ. Giờ thuốc này bị cấm nên rất khó mua.

Không chỉ người dân ở xã Hoằng Thắng sử dụng thuốc “cỏ cháy” để diệt cỏ mà hiện nay ở một số địa phương trong tỉnh, người dân vẫn sử dụng thuốc này để dọn ruộng nhằm giảm công lao động. Theo người dân, sau khi phun thuốc “cỏ cháy”, cỏ dại trên đồng đều bị chết cháy. Thế nhưng, đó chỉ là cái nhìn trước mắt của người dân. Còn trên thực tế, các loại thuốc “cỏ cháy” có hoạt chất paraquat và Glyphosate thuộc nhóm thuốc trừ cỏ không chọn lọc, có tác động đến hầu hết các loài thực vật đang ở thời kỳ sinh trưởng. Vì vậy, theo khuyến cáo của ngành nông nghiệp, nhóm thuốc trừ cỏ này có tính độc hại cao và chỉ đăng ký sử dụng chủ yếu để khai hoang, vỡ hóa, trừ cỏ trên đất trồng cây lâu năm, đất không trồng trọt. Song việc sử dụng các loại thuốc này đối với đất trồng trọt cũng không phải là hiếm.

Ông Trịnh Quốc Huy, Trưởng phòng Thanh tra, Chi cục BVTV, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh, cho biết: Ở một số nơi trong tỉnh vẫn còn tình trạng nông dân sử dụng nhóm thuốc trừ cỏ không chọn lọc để diệt cỏ. Hoạt động này mang tính tự phát, để lại hệ lụy nặng nề bởi các hoạt chất có tính độc cao, thời gian tồn dư trong đất dài, gây tác hại đến môi trường sống. Chính vì vậy, Nhà nước đã loại bỏ các loại thuốc BVTV có hoạt chất độc hại này ra khỏi danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam. Cụ thể, theo Quyết định số 278/QĐ-BNN-BVTV ngày 2-8-2017 của Bộ NN&PTNT, từ ngày 8-2-2019, thuốc BVTV chứa hoạt chất 2.4D và paraquat chính thức bị loại bỏ khỏi danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam. Do vậy, cơ sở hoặc hộ nông dân nào mua bán hoặc sử dụng loại thuốc này sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Đối với hoạt chất Glyphosate, tại Quyết định số 1186/QĐ-BNN-BVTV ngày 10-4-2019 cũng nêu rõ: Loại bỏ ra khỏi danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam đối với các thuốc có chứa hoạt chất Glyphosate. Các loại thuốc chứa hoạt chất này không được phép sản xuất, nhập khẩu; chỉ được buôn bán, sử dụng tối đa 1 năm kể từ ngày quyết định có hiệu lực (quyết định có hiệu lực từ ngày 9-6-2019). Vì vậy, chi cục đã hướng dẫn các địa phương cấm người dân không được sử dụng các loại thuốc có chứa hoạt chất 2.4D, paraquat và hạn chế sử dụng thuốc có hoạt chất Glyphosate để phun trên đất nông nghiệp.

Về phía người dân khi sử dụng thuốc BVTV cần tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (bao gồm: Đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng phương pháp). Để góp phần hạn chế tình trạng nông dân lạm dụng thuốc BVTV, đặc biệt những loại thuốc nằm trong danh mục không được phép sử dụng tại Việt Nam; cần đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân về hậu quả của việc sử dụng tràn lan thuốc diệt cỏ, cách thức thay thế bằng các chế phẩm sinh học để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Đồng thời, cùng với cơ quan quản lý, chính quyền cơ sở cần tăng cường vai trò trách nhiệm của các ngành, đoàn thể, giám sát trong cộng đồng dân cư về việc sử dụng thuốc BVTV, để ngăn chặn, xử lý những trường hợp sử dụng các loại thuốc BVTV không được phép sử dụng, tạo tính răn đe, giáo dục đối với mỗi người dân.

Minh Hiền