Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng để diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Nói giảm nói tránh được dùng chủ yếu trong các trường hợp sau:
-
Khi đề cập đến những chuyện đau buồn
“Áo bào thay chiếu anh
về
đất”
-
Khi biểu lộ thái độ lịch sự, tránh thô tục
Khuya rồi, mời bà
Khuya rồi, mời bà
đi nghỉ
.
Cách thực hiện
[edit]
Nói giảm nói tránh thường được thực hiện bằng các cách sau:
-
Sử dụng từ Hán Việt
chết → từ trần, tạ thế…
-
Sử dụng hiện tượng chuyển nghĩa thông qua các hình thức ẩn dụ hoặc hoán dụ.
“Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!”
-
Phủ định từ trái nghĩa
xấu
xấu
→ chưa đẹp, chưa tốt; lười
→ chưa chăm,…
-
Tỉnh lược
“
Lão làm bộ đấy! Thật ra lão chỉ tâm ngẩm thế, nhưng cũng (…) ra phết chứ chả đùa đâu: Lão vừa xin tôi một ít bả chó…”