hiện tại
, nói thì dễ mà làm
thật không
dễ tí nào. Đứng về mặt khoa học mà nói thì việc sắp xếp
thời gian
“giờ nào việc ấy” là
hoàn toàn
hợp lý
không có gì phải
bàn cãi
.
Tuy nhiên
, chỉ tiếc là
thói quen
của
chúng ta
thường không theo nề nếp như vậy. Giờ nào việc nấy đã khó, sống làm chủ mình,
ý thức
và
nhận thức
tất cả những gì đang diễn ra với ta và trong ta lại càng khó hơn. Đối với người không hoặc ít
thực hành
thiền
chánh niệm
để rèn cho mình một
nếp sống
tỉnh thức
, điều này trở nên khó
vô cùng
. Trong nhịp sống
bình thường
, sống với
hiện tại
đã là việc không dễ, thế nhưng, khi các
yếu tố
bên ngoài có
tác động
gây
ảnh hưởng
đến cuộc sống của mình, thì việc giữ
chánh niệm
để
an trú
trong
hiện tại
muôn phần
khó hơn. Người có khả năng giữ tâm
an tịnh
với nội lực của mình để không bị
quá khứ
dắt lôi, không bị tương lai
chi phối
và không bị các dục trong
hiện tại
cuốn vào dòng nước xoáy mới được gọi là người biết sống với
hiện tại
.
Sống với, nói thì dễ mà làmdễ tí nào. Đứng về mặt khoa học mà nói thì việc sắp xếp“giờ nào việc ấy” làkhông có gì phải, chỉ tiếc làcủathường không theo nề nếp như vậy. Giờ nào việc nấy đã khó, sống làm chủ mình,vàtất cả những gì đang diễn ra với ta và trong ta lại càng khó hơn. Đối với người không hoặc ítthiềnđể rèn cho mình một, điều này trở nên khó. Trong nhịp sống, sống vớiđã là việc không dễ, thế nhưng, khi cácbên ngoài cógâyđến cuộc sống của mình, thì việc giữđểtrongkhó hơn. Người có khả năng giữ tâmvới nội lực của mình để không bịdắt lôi, không bị tương laivà không bị các dục trongcuốn vào dòng nước xoáy mới được gọi là người biết sống với
Bỏ hình bắt bóng
Tâm lý
con người
ưa bỏ hình mà đi bắt bóng, hết
hồi tưởng
về
quá khứ
thì
mơ màng
đến tương lai, chứ ít ai chịu sống với
hiện tại
. Tâm
chúng ta
có
thói quen
bị cuốn hút
trở về
những gì đã trôi vào dĩ vãng mà
chúng ta
cho là
tốt đẹp
hơn
hiện tại
với tâm nuối tiếc; hoặc là
mơ mộng
vươn đến tương lai
xa xăm
với những
viễn ảnh
mà ta
hy vọng
là sẽ vượt xa những gì đang có. Những
tư tưởng
này tạo một
ảo giác
dễ chịu
trong giây lát như một liều thuốc an thần làm cho ta thấy
thích thú
, và nhất là nó giúp ta tránh né không phải đối mặt với những khó khăn đang xảy ra trong
hiện tại
. Vì thế,
chúng ta
không lấy làm lạ khi mỗi lần gặp nhiều khó khăn thì dường như người ta lại càng hay nghĩ nhiều về
quá khứ
và mơ về tương lai bay bổng hơn như là một cách ẩn núp để né tránh
hiện tại
mà họ cho là không đẹp. Họ cứ ngỡ đây là
giải pháp
để
thoát khỏi
những khó khăn, bế tắc trong cuộc sống họ đang phải
đối đầu
.
Tuy nhiên
,
quá khứ
đã qua rồi, còn tương lai thì chưa đến, và chắc gì
hy vọng
ở tương lai có thể đem đến hiện thực? Cả hai đều là
ảo ảnh
, là hư vô… Một cái đã trôi vào dĩ vãng, ta không thể quay ngược
thời gian
để sống với nó. Một cái ta mong đến, nhưng không có cái gì
đảm bảo
rằng
chắc chắn
nó sẽ đến. Hầu hết
chúng ta
đều đặt cuộc sống trên hai chiếc phao nổi ấy,
mà cả
hai đều là bọt nước
mong manh
. Còn
hiện tại
là cuộc sống đích thực, là món quà nhiệm màu nhất mà nhiều người lại từ chối,
cố tình
trốn tránh
vì cho rằng “nó quá phũ phàng”. Như thế là cuộc sống đích thực trôi tuột qua kẽ tay.
Thử ngẫm lại một ngày của mình
trôi qua
như thế nào, có lẽ bạn
cảm thấy
thú vị
đến mức giật mình rằng ta đã dành quá nhiều
thời gian
,
năng lượng
và
tâm trí
để nhảy
lui về
quá khứ
hoặc nhảy tới tương lại mà
ít khi
chịu
trở về
với
hiện tại
. Nếu thấy
cách sống
này là
vô lý
và
vô vị
, ta
cần phải
thay đổi để tận hưởng những khoảnh khắc đẹp nhất trong
hiện tại
. Điều này không thể muốn là được, vì từ lâu lắm rồi, ta quen sống với cách quên
hiện tại
, nên
cần phải
thực hành
để tạo nên một
nếp sống
mới nhiều
ý nghĩa
hơn.
Đạo Phật
chú trọng nhiều đến
đời sống
hiện tại
, bây giờ và ở đây. Trong kho tàng
kinh điển
Phật giáo
, một số
bài kinh
chuyển tải nội dung sống
an trú
trong
hiện tại
chứ không
hồi tưởng
quá khứ
và mơ tưởng tương lai,
cụ thể
như:
Tương ưng bộ kinh
, tập I, Chương I, phẩm Cây lau, Kinh rừng núi số 10, Kinh “Nhứt dạ hiền giả” (
Trung bộ kinh
, số 131), “Kinh A-nan nhứt dạ hiền giả” (
Trung bộ kinh
, số 132), Kinh Đại-ca-chiên-diên nhứt dạ hiền giả” (
Trung bộ kinh
, số 133), Kinh Lomasakangiya nhứt dạ hiền giả” (
Trung bộ kinh
, số 134).
Ngoài ra
, phần Hán dịch, trong “Kinh Trung A-hàm” cũng có 3 kinh tương đương, như Số 165 “Kinh ôn
tuyền lâm
thiên”, số 166 “Kinh Thích trung
thiền thất
tôn” và Kinh số 167 “Kinh A-nan-đà thuyết”. Những
bài kinh
này dạy nghệ thuật sống trong từng giây từng phút với
hiện tại
nhiệm mầu và lý giải tại sao ta không nên hoài tưởng về
quá khứ
đã qua và
nghĩ tưởng
về tương lai chưa đến hoặc sẽ không bao giờ đến.
Không tiếc nuối
quá khứ
Thường thì trong cuộc sống,
con người
dành khoản lớn
thời gian
để sống với những
hồi tưởng
về
quá khứ
kèm theo
cảm giác
nuối tiếc. Ai, dù ít dù nhiều, khi về già đều có sự ôn lại cái
quá khứ
mà mình đã
trải qua
: có
quá khứ
một thời oanh oanh liệt liệt, có
quá khứ
thần sầu quỷ khốc, có
quá khứ
đẹp như mơ, mà cũng có
quá khứ
khổ như
ác mộng
, mỗi người mỗi nét, mỗi chặng mỗi vẻ. Nhưng chung quy, vì đã tạo một rãnh mòn trong
tâm thức
,
quá khứ
bao giờ cũng là “kỷ niệm dấu yêu” dù nó có đầy thương đau vết tích đi nữa, vẫn là cái ta chọn để
trân trọng
giữ gìn
. Ta thường nghĩ về
quá khứ
khi không
hài lòng
với
hiện tại
, nhớ về dĩ vãng với niềm tiếc nuối không nguôi theo kiểu “vang bóng một thời”. Dù có đẹp, thì ta cũng không thể xoay
thời gian
trở lại
được. Thôi thì việc gì qua cứ để nó qua luôn, đừng lấy nó để bận lòng, còn trăm ngàn việc khác phải lo. Mỗi lần nhớ lại, ta lại có
cảm giác
lâng lâng trong giây lát rồi sau đó, khi
trở về
trong
hiện tại
, tâm trạng chán chường, buồn thảm còn nhiều hơn. Đó là điều mà
Đức Phật
nói “nghĩ như thế và
khởi tâm
ràng buộc
quyến luyến
về những gì thuộc về
quá khứ
ấy, thì người ấy đang tìm về quá khứ” (
Kinh Nhất dạ hiền giả
,
Trung bộ kinh
số 131).
Bài kinh
này chỉ rõ, không truy tìm
quá khứ
là không nhớ về, nghĩ về những gì mà các
giác quan
mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý đã từng
tiếp xúc
trong
quá khứ
, những
cảm thọ
mà ta thích hay không thích, mong muốn hay không mong muốn đã
trải qua
trong
quá khứ
.
Quá khứ
không còn nữa, có còn chăng là trong ký ức, đó là những
hình ảnh
, những
cảm giác
, cảm nhận không thực, chỉ là
bóng dáng
của những gì đã xảy ra mà trong
duy thức học
gọi là “lạc tạ ảnh tử”.
Tuy thế
,
bóng dáng
của
quá khứ
có thể khiến cho tâm
dao động
,
bất an
nếu như hướng về nó, khiến cho các
phiền não
khởi lên, đó là
tham luyến
, nuối tiếc,
hân hoan
,
vui vẻ
, hoặc buồn bã,
hối tiếc
, oán ghét, giận hờn v.v… Tất cả những
phiền não
này đều là biểu hiện của tâm
tham ái
và
chấp thủ
. Do đó,
bóng dáng
của
quá khứ
tuy không thực nhưng là
nguyên nhân
làm
tăng trưởng
tham ái
và
chấp thủ
, cũng có thể nói cách khác là làm
tăng trưởng
tham, sân và si trong tâm ta là có thật và khổ đau ta phải gánh chịu là có thật.
Nhớ về
quá khứ
không có gì
sai trái
, nhưng đắm chìm trong
hồi tưởng
, ngụp lặn trong suy tư là sai.
Quá khứ
đã cho
chúng ta
kinh nghiệm
, và phần lớn
xã hội
loài người
được tổ chức tốt nhờ vào
kinh nghiệm
,
con người
chúng ta
trưởng thành
hơn cũng phần lớn nhờ
học hỏi
từ
kinh nghiệm
của chính mình.
Tuy nhiên
, điều quan trọng ở đây là
chúng ta
thường không phân định được giữa
mục đích
và
phương tiện
.
Kinh nghiệm
quá khứ
là những
phương tiện
giúp ta sống
tốt hơn
, nhưng
bản thân
cuộc
sống lại
chính là
hiện tại
.
Lời khuyên
của nhà văn người Anh Charles Dickens là: “Hãy
suy nghĩ
về những cơ hội
may mắn
trong
hiện tại
– điều mà
mọi người
đều có thể đón nhận; chứ không phải về
quá khứ
– điều mà người ta chỉ có hối tiếc”.
Hiện tại
gói
quá khứ
trong lòng và ôm chặt tương lai trong dạ.
Hiện tại
giữ cả hai đầu mối của
quá khứ
và tương lai để làm cho dòng
thời gian
liên kết
xâu chuỗi các
sự kiện
xưa, nay và sau. Do đó, nhớ về
kinh nghiệm
, bài học từ
quá khứ
đủ để làm bệ phóng cho ta vững bước trong
hiện tại
là điều nên làm, nhưng thường thì trên
thực tế
, ta không biết dừng ở vạch đỏ này mà lại đi quá xa.
Lấy một ví dụ để làm rõ hơn. Ta từng bị ai đó lường gạt. Ta có thể và có quyền không quên
hành vi
lường gạt,
dối trá
ấy, và điều này mang lại cho ta
kinh nghiệm
quý giá để không bị lường gạt theo cách
tương tự
như thế
một lần
nữa. Nhưng nếu ta nhớ lại như một sự hâm nóng, tái hiện với lòng căm giận, tức tối, không
tha thứ
về những nhân vật A, B, C nào đó đã lường gạt ta, liệu điều đó có
ý nghĩa
gì? Những nhân vật A, B, C của
quá khứ
không còn trong
hiện tại
, nhưng sự căm giận, tức tối như thế sẽ là có thật. Và
tác động
duy nhất
của việc ấy chỉ là
nuôi dưỡng
thêm những khổ đau,
bất hạnh
cho chính ta mà thôi. Không sống với
quá khứ
để được
hạnh phúc
. Đây là
mục đích
của
đức Phật
.
Ta không thay đổi được
quá khứ
, nhưng ta có thể từ chối những
tác động
không hay mà
quá khứ
mang đến
cho ta. Điều này là
hợp lý
và ta
hoàn toàn
có thể làm được. Như dạo chơi trong một khu bán hàng, ta có quyền chỉ chọn mua những gì ta thích. Ta không chối bỏ
quá khứ
, nhưng ta không có nghĩa vụ phải
đau đớn
, buồn thương, căm giận với những gì đã qua trong
quá khứ
. Những điều đó chỉ có hại cho
hiện tại
sống động
này của ta mà thôi. Ta thường
an ủi
người khác rằng chớ nên quá đau buồn vì những chuyện đã qua, nhưng chính
bản thân
ta khi gặp chuyện thì không làm được như vậy. Hầu hết
chúng ta
đều nói giỏi hơn làm, việc người thì sáng, việc mình thì quáng, không phải mình không muốn làm nhưng
thực tế
nội tâm
chưa đủ mạnh để có thể ôm ấp,
vỗ về
, hóa giải những
đau thương
trong
quá khứ
. Đó là vì ta vẫn hiểu rằng cuộc sống chính là
hiện tại
, mà chưa thể sống theo cái hiểu ấy; khi nào ta trải nghiệm cuộc sống đủ sâu, cọ xát
thực tế
đủ dày, cảm nhận các
cảm thọ
đủ chín thì ta mới có khả năng sống với
hiện tại
.
Không mơ ước
viển vông
ở tương lai
Tương lai còn
mờ mịt
, chứa đựng nhiều nỗi sợ lo – lo công việc không ổn định, lo làm ăn không
tiến triển
, lo
bản thân
mình và những người
thương yêu
của
chúng ta
bệnh, rồi chết… đủ mối lo trong tương lai và ta thường mong muốn có phép màu nào đó hóa giải tất cả những nỗi sợ lo này để cho tương lai tươi đẹp chuyển thành
hiện tại
toàn màu hồng. Cũng như
hoài niệm
về
quá khứ
, khi ta không
hài lòng
với
hiện tại
, ta thường phóng tâm mơ ước về tương lai với mong muốn những gì
tốt đẹp
hơn sẽ đến để thay đổi
cuộc đời
mình. Phép màu của tưởng tượng không thể làm ta thay đổi cuộc sống, vì đó là tương lai
hão huyền
, mà cuộc sống thật sự chỉ là
hiện tại
mà thôi. Tương lai
xa xăm
chỉ có
tác dụng
nhấc bổng ta lên trong chốc lát với
tâm lý
ảo rồi thả mạnh ta rơi xuống sàn đất
hiện tại
với
ê ẩm
toàn thân!
Và với tương lai ta chưa biết ra sao? Dù mơ ước thế nào đi nữa thì nó cũng chưa tới mà nếu nó tới mà không đúng với điều ta mơ ước, như vậy càng làm cho ta khổ hơn.
Vậy thì
nghĩ đến tương lai để làm gì? Tương lai là điều ta nói,
hiện tại
là điều ta làm và làm thì bao giờ cũng đưa đến kết quả
tác động
trực tiếp và
thực tế
đến cuộc sống, còn nói chỉ để nói suông mà thôi. Nhiều người đang đứng trên đất, hít thở khí trời, còn ăn cơm mỗi ngày mà sống thiếu
thực tế
, mơ ước
viển vông
rồi
biện hộ
“ước không tốn tiền, dại gì không ước!” Đúng là không tốn tiền, nhưng nó tiêu hao của
chúng ta
nhiều thứ còn quý hơn cả tiền, đó chính là
thời gian
,
năng lượng
sống, sự
chánh niệm
và quan trọng nhất là chính cuộc sống, vì cuộc sống chỉ thật sự có mặt trong
hiện tại
.
Không
ước vọng
tương lai là không mơ tưởng
viển vông
mà quên rằng tương lai phải được dựng xây trên nền tảng
hiện tại
.
Để tâm
băn khoăn
lo lắng
, khao khát
mong chờ
những gì chưa tới hoặc có
thể không
bao giờ xảy ra là một
việc làm
thiếu
thực tế
. Chỉ vì ta quá âu lo hoặc khao khát
mong chờ
mọi việc
diễn ra theo ý mình mà tưởng tượng ra, vẽ nên bao
viễn cảnh
xa vời.
Bài kinh
Nhất dạ
hiền giả
dạy rằng, không
mong chờ
tương lai mình sẽ như thế này, thế khác, hay không như thế này, thế khác. Không
mong chờ
trong tương lai được
tiếp xúc
với sắc gì, thinh gì, hương gì, vị gì, xúc gì, pháp gì. Không
ước vọng
tương lai là không mong muốn những điều đó, cũng không có
ý niệm
chán ghét
,
nhàm chán
, lo sợ phải
tiếp xúc
với những gì mình không thích, không muốn
tiếp xúc
.
Tương lai thường là mịt mờ không
rõ ràng
vì trong cuộc sống
duyên sinh
chằng chịt các mối quan hệ này, mỗi một
sự kiện
,
hiện tượng
đều chịu
tác động
,
chi phối
từ rất nhiều
yếu tố
khác trong cuộc sống, nên ta không thể dành quyền
định đoạt
được tương lai. Chỉ có
hiện tại
là ta có toàn quyền
quyết định
. Nói vậy không có nghĩa ta chẳng có
dự định
,
kế hoạch
gì cho tương lai. Tương lai xa vời, thiếu
thực tế
là
viển vông
, nhưng định hướng tương lai căn cứ trên nền tảng của
thực tế
cuộc sống là một phần của công việc
hiện tại
. Đó là mối nối giữa
hiện tại
và tương lai. Không ai có thể tiên đoán tương lai của mình, nhưng mỗi người cần lên
kế hoạch
hành động của mình ngay trong
hiện tại
. Điều đó sẽ giúp
con người
bớt
cảm thấy
bất an
và có thể chủ động hơn trong hành động.
Kế hoạch
sẽ là tấm bản đồ
hành trình
đưa
chúng ta
đi tới trong tương lai, cho dù vẫn
cần phải
thường xuyên
điều chỉnh
cho
phù hợp
với những diễn biến mới.
Chúng ta
cũng tạo dựng nên tương lai bằng chính
hiện tại
này. Thay vì mơ tưởng và nghĩ về tương lai, hãy sống CHO tương lai với những gì mình có trong
hiện tại
. Chẳng hạn,
chúng ta
không thể chỉ ngồi
lo lắng
về một
viễn ảnh
môi trường bị
phá hoại
trong tương lai. Như thế không
ích lợi
gì cả, khi
ý tưởng
sinh khởi
trong đầu mình, đi lòng vòng trong
tâm thức
rồi cũng “chết” đi trong đầu mình mà không hề được
cụ thể hóa
thành hành động. Nếu biết nghĩ cho tương lai, ngay trong
hiện tại
này, ta có thể làm một điều gì đó dù nhỏ nhoi, nhưng có thể góp phần
tích cực
đến sự
bảo vệ
môi trường. Ví dụ ta chọn dùng những sản phẩm có lợi cho môi trường,
hạn chế
việc
sử dụng
bừa bãi
các hóa chất
độc hại
, giữ vệ sinh khu phố nơi mình ở… Mỗi
việc làm
của ta đều góp phần trong việc
quyết định
tương lai sẽ như thế nào. Điều quan trọng hơn nữa là khi bắt tay vào việc như thế, ta đã thật sự sống trong
hiện tại
của mình. Và nhờ đó ta mới có thể cảm nhận được niềm vui cuộc sống.
Làm chủ
bản thân
Không để
quá khứ
lôi lui, không để tương lai kéo tới, cũng chưa hẳn là ta sống được với
hiện tại
nhiệm màu nếu
để tâm
lăng xăng
đắm đuối
gá vào các cửa ngõ
giác quan
để
thể hiện
tâm tham đắm các
lạc thú
thế gian
đến
quên mình
, quên
hiện tại
, quên cuộc sống đích thực của mình.
Sống với
hiện tại
là
tự chủ
,
tự tại
,
thong dong
không bị
trói buộc
của các
phiền não
do tham đắm vào các
sắc trần
. Mắt thích sắc đẹp, tai ưa tiếng hay, mũi ham
mùi thơm
, lưỡi mê vị ngon, thân đắm xúc chạm
êm ái
, ý
chạy theo
pháp trần
lôi cuốn
, ta mê mờ không
biết mình
đang làm gì, không
biết mình
thực sự là ai, đó cũng không phải là đang thật sự sống. Tự tàn phá đời mình và làm khổ những người
xung quanh
mà không hay, cũng không phải đang sống. Lúc nào ta cũng đều có “các căn” nhìn vào “các trần” rồi cảm nhận thông qua “các thức” và sanh ra
tham dục
ái. Mọi
đau khổ
trong kiếp sống
hiện tại
và lăn lộn trong
luân hồi sanh tử
cũng từ đây mà ra.
Quả thực,
con người
thật khó
cưỡng lại
sự
hấp dẫn
,
lôi cuốn
vào
đời sống
hưởng thụ ở đời. Những năm
gần đây
, sự phát triển vượt bậc của các
ứng dụng
khoa học kỹ thuật đã đẩy
con người
vào vòng xoáy hưởng thụ
vật chất
.
Xã hội
càng
văn minh
,
tiến bộ
vật chất
chừng nào
thì dòng chảy
ham muốn
thỏa mãn
chúng càng mạnh chừng nấy. Ta cứ mãi
mệt nhoài
chạy theo
những cái mình muốn chứ không phải cái mình cần, mà
thực tế
cái mình muốn thì nhiều lắm, trong khi cái ta cần thì không nhiều.
Đức Phật
dạy
giàu có
là một trong những niềm vui chân chánh (
Tăng chi bộ kinh
, chương Bốn pháp, phẩm 7: nghiệp
công đức
, kinh số 62). Ngài
chưa bao giờ
nói hưởng thụ
vật chất
thế gian
không đem lại
hạnh phúc
. Trong nhiều
bài kinh
, Ngài nói sự
giàu có
về
vật chất
,
tài sản
thế gian
có thể đem lại
hạnh phúc
cho chủ nhân nó và những người
bà con
thân thuộc
của họ (
Tăng Chi Bộ kinh
, chương Năm pháp, phẩm 5: Vua Munda, phần
Trở thành
giàu). Thế nhưng, Ngài nói rằng
hạnh phúc
này là tạm bợ, tầm thường nên khuyên các
đệ tử
bỏ qua
hạnh phúc
nhỏ và ít
lợi ích
này để
đạt được
hạnh phúc
lớn hơn.
Tương tự
như vậy,
thỏa mãn
các
lạc thú
giác quan
cũng đem lại niềm vui, nhưng niềm vui ấy không bền và khi vui qua rồi, nỗi khổ niềm đau có mặt vì
tham ái
được
nuôi dưỡng
và trở nên mạnh mẽ hơn. Thế nhưng,
nếu không
có một
nghị lực
,
ý chí mạnh mẽ
để hiểu rằng
ý nghĩa
đích thực của cuộc sống là
sự giải thoát
mình ra khỏi vòng
kiềm tỏa
của
ham muốn
trần tục
này, để vươn đến
hạnh phúc
cao hơn,
thanh thoát
hơn thì ta không thể nào cưỡng lòng mình trước miếng mồi
vật chất
.
Đối với những người
thực hành
Phật pháp
, hiểu được thân người giả tạm,
vạn pháp
vô thường
, ta cần có thân xác chỉ là để làm
phương tiện
để học pháp và
hành pháp
mà thôi, nên xác định
mục đích
cuộc sống là gì. Khi thấu hiểu
bản chất
phù du của
thế giới
hiện tượng
, họ không
cần thiết
phải
ăn ngon
, mặc đẹp, không phải
tranh giành
hay dùng mọi cách, kể cả
thủ đoạn
để
chiếm hữu
cái ngon nhất, tốt nhất, êm nhất, ấm
nhất cung
phụng cho cái thân xác này vì đây không phải là
mục đích
cao thượng của cuộc sống. Ai dành trọn quỹ
thời gian
được sống chỉ để
phục vụ
cho những nhu cầu ăn, mặc, ở, bệnh của mình là tầm thường hóa
mục đích
cuộc sống, uổng phí một kiếp làm người. Nếu bình thản và suy nghiệm từ cuộc sống của chính mình, ta thấy nhiều người thật
vô lý
khi họ muốn nuôi thân xác mà lại
đày đọa
thân xác: phải làm thật nhiều, phải làm thêm giờ, phải
tranh thủ
thời gian
để kiếm được nhiều tiền, có để mua
thức ăn
ngon, quần áo đắt tiền…
cung phụng
cho thân xác và xem đây là
cứu cánh
trong cuộc sống.
Khi biết
sử dụng
cái thân giả tạm không bền chắc như chiếc bè giúp ta vượt biển
sanh tử
, ta sẽ biết cách
sử dụng
cái thân này
hiệu quả
hơn mà không
mê chấp
lầm tưởng nó là thật có, thật của ta. Trên cơ sở đó, ta sẽ không lao theo các cửa ngõ
giác quan
,
đam mê
các
dục để
tô đắp cái thân,
phục vụ
cho cái thân
ngũ uẩn
này mà bỏ đi
mục đích giải thoát
. Khi cảm nhận sâu sắc sự
giả hợp
của thân, xúc, thọ, tưởng, hành, thức được sinh ra từ thân giả tạm thì chúng cũng là giả tạm, nên khi thân không còn thì chúng cũng sẽ không còn, ta được
tự tại
, không bị các dục dắt lôi, làm chủ được
bản thân
,
tự tại
,
tự chủ
để có thể sống
trọn vẹn
trong
hiện tại
mà không phải chết đuối trong cái
hạnh phúc
giả tạm, tầm thường ở
thế gian
.
Sống với
hiện tại
:
chánh niệm
và
tự chủ
Tâm hướng về
quá khứ
hay tương lai cũng như tâm bị dắt lôi theo các
dục trần
đều bị xem là
vọng tâm
, là tâm đi hoang, cần được
điều phục
và đem về với
hiện tại
. Thật ra, thông qua cửa ngõ các căn, các thức
sinh khởi
mang theo
tham,
sân si
và chúng luôn
kết hợp
với nuối tiếc
quá khứ
cũng như mơ tưởng tương lai để đem tâm rời cuộc sống
hiện tại
một khi tâm mất quyền
tự chủ
. Công việc của người biết
thực hành
Phật pháp
là
kiên nhẫn
đem tâm về
hiện tại
. Nguồn
năng lượng
có thể giúp mình
trở về
có mặt trong giây phút
hiện tại
là
chánh niệm
,
quán chiếu
như thật
bản chất
của
vấn đề
. Chính
chánh niệm
đưa ta về với sự sống thật sự và nhiệm mầu. Sự sống chính là có mặt đích thực trong
hiện tại
. Sống là không có mặt thì sống như một người chết, dù sáu căn vẫn
hoạt động
bình thường
. Một người sống trong
thất niệm
, không
an trú
được trong
hiện tại
, sống không
ý thức
thì cũng như đã chết.
Chúng ta
không có
tự do
, không có khả năng
tiếp xúc
với sự sống đang diễn ra trong ta và quanh ta.
Một khi biết đủ với những nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống,
chúng ta
không bị thúc bách, lôi kéo phải
sở hữu
cái này, hưởng thụ cái kia, mà
tự tại
thong dong
, sống
thanh thản
và luôn có tâm thái sẵn sàng đón nhận tất cả những gì đến với mình. Nếu ta biết
chấp nhận
, tập bằng lòng với những gì đang có và đang đến với mình, có nghĩa ta biết tạo một bệ đứng dưới chân mình
vững chãi
. Khi đối mặt với
sự thật
trong
hiện tại
, ta không còn những
tâm lý
tiêu cực
như lo sợ,
trốn tránh
,
đánh lừa
mà dám nhìn vào
sự thật
để bước tiếp. Những
vấn đề
trong
hiện tại
của mình, dù
rắc rối
,
phức tạp
đến đâu, thì đó vẫn là bổn phận của
chúng ta
để
giải quyết
, không có một
lựa chọn
nào khác, vì không ai khác có thể thay thế ta làm việc này. Thay vì tránh né, ta cam đảm
đối diện
sự thật
,
bình tĩnh
nhìn thấu
vấn đề
trong mối
liên hệ
và
liên đới
đến các
vấn đề
và những
con người
liên quan
để từ đó
tìm ra
giải pháp
tốt nhất. Sống trong
hiện tại
là cách
sử dụng
thời gian
tốt nhất, “tiết kiệm” nhất, là
con đường
ngắn nhất để
thành tựu
mọi công việc trong cuộc sống và
con đường
đem đến nhiều niềm vui trên
dọc đường
đi.
Trong kinh
diễn tả
rằng, có lần một vị trời đến hầu
đức Phật
, khi thấy các thầy
tỳ kheo
trong
Tăng đoàn
luôn
hoan hỷ
mặc dù
đời sống
tu hành
đơn sơ
đạm bạc
, vị trời hỏi Phật: “các vị
tu hành
đời sống
phạm hạnh
, mỗi ngày chỉ ăn một
bữa ăn
, tối ngủ
dưới gốc cây
hoặc ở nơi trú ngụ nhỏ hẹp được làm bằng tre lá,
vật liệu
thô sơ, sao trông các vị ấy có vẻ an vui
tự tại
như thế? Xin
Thế Tôn
cho con được biết!”
Đức Phật
đáp: “chuyện qua họ chẳng để lòng; những điều chưa tới họ không
mơ màng
;
hiện thời
tâm trí
rảnh rang
; cho nên họ được nhẹ nhàng thong dong”. Khi có nội lực để sống với
hiện tại
, tâm
chúng ta
không nuối tiếc về
quá khứ
, không mơ tưởng chuyện tương lai, cũng không
bị giam
hãm trong những nỗi
lo âu
,
phiền muộn
, giận hờn do
tham sân si
thúc bách trong
hiện tại
, mà sống với
nội tâm
an tịnh
nhờ
chánh niệm
. Do đó,
chánh niệm
là sự
tu tập
để mình đích thực có mặt bây giờ, có mặt ở đây, là sự
giải phóng
cho
chúng ta
ra khỏi vòng
kiềm tỏa
của các
tâm lý
tiêu cực
vốn
hoang dã
và
bản năng
, đưa ta đến khổ đau
dai dẳng
.
Quá khứ
đã để lại những vết hằn sâu đậm trong ta, và
gánh nặng
tương lai làm ta không dám ngơi nghỉ… Những điều đó tạo thành nơi
chúng ta
một
thói quen
xa rời
hiện tại
, và đánh mất cuộc sống của chính mình, bởi vì cuộc sống chính là
hiện tại
. Đã đến lúc
chúng ta
phải học biết
cách sống
trong
hiện tại
để có thể cảm nhận, tận hưởng được niềm vui và
hạnh phúc
trong cuộc sống này.
Thực tập
chánh niệm
là một công cụ hỗ trợ
đắc lực
cho
chúng ta
quay về
với
hiện tại
. Cần nhớ rằng,
chánh niệm
là giữ tâm
an tịnh
và
tỉnh giác
trong mọi lúc,
mọi nơi
chứ không chỉ khi
thực hành
thiền tập
. Những lúc ngồi trên
bồ đoàn
,
thực hành
thiền
chánh niệm
qua
hơi thở
hay
quán sát
một
đề mục
nào đó là bước rèn kỹ năng
chánh niệm
để vận dụng trong cuộc sống đời thường. Sẽ
vô nghĩa
và khô khan nếu tách rời việc
thực hành
thiền tập
với
thời gian
còn lại trong ngày. Nhớ rằng
tỉnh giác
phải xuyên suốt
thời gian
,
không gian
trong đời
sống của mình để
sử dụng
thời gian
hiện tại
một cách
hiệu quả
nhất.
Mỗi ngày mỗi người
chúng ta
có 24 tiếng đồng hồ để sống và làm việc.
Nếu không
sử dụng
hiệu quả
vào những việc có ích,
thời gian
ấy sẽ mất đi.
Ví như
các
chương trình
khuyến mãi trên điện thoại,
đăng ký
mất 2 000 đồng, bạn có quyền
sử dụng
25 phút gọi nội mạng
trong vòng
24 tiếng.
Nếu không
sử dụng
hết, sau 24 tiếng,
thời lượng
ấy
tự nhiên
mất đi mà không được bảo lưu. Cũng như vậy, mỗi sáng mở đầu ngày mới, tài khoản
thời gian
của ta có được là 86 400 giây. Nếu chưa kịp
sử dụng
vào việc có ích, đêm về, tài khoản này tự xóa, và chính ta là người chịu
thiệt thòi
. Nếu biết sống trong
hiện tại
bằng khoản
thời gian
đã được gởi của chính ngày hôm nay, ta thấy
cuộc đời
thật
ý nghĩa
khi làm được nhiều việc
lợi ích
cho
bản thân
mình và người khác với khoản
thời gian
24 tiếng.
Vì vậy
, mạng sống còn được ngày nào, đời còn “khuyến mãi” cho ta 24 tiếng, hãy đầu tư
thời gian
của từng ngày một cách khôn ngoan để làm lợi nhiều nhất cho
sức khỏe
,
hạnh phúc
, và sự
thành đạt
của chính
bản thân
bạn.
hiện tại
. Ngày mai không bao giờ đến.
Quá khứ
đã là tro tàn. Sống là sống trong
hiện tại
.
Thực hành pháp
cũng chỉ có thể làm trong
hiện tại
. Không lúc này thì không có lúc nào khác để
thực hành
chánh pháp
. Không ở nơi này thì không thể có nơi nào khác để có thể
thực hành
chánh pháp
. Không đời này thì đừng mong có kiếp nào khác để
thực hành
chánh pháp
.
Chánh niệm
là
hiện tại
.
Hiện tại
là cuộc sống đích thực của mỗi người.
Đức Phật
không khuyến khích các
đệ tử
bận rộn với những công việc
chi phối
và chiếm quá nhiều quỹ
thời gian
tu tập
. Là
Phật tử
thì
chúng ta
nhắc nhau làm “Phật sự” đúng nghĩa. “Phật sự” chính là việc của Phật, mà việc của Phật là sống với tâm tĩnh lặng,
chánh niệm
trong
hiện tại
và giữ thân, miệng,
ý thanh
tịnh vậy.
Bài đọc thêm:
(nhiều
tác giả
)
Chỉ có. Ngày mai không bao giờ đến.đã là tro tàn. Sống là sống trongcũng chỉ có thể làm trong. Không lúc này thì không có lúc nào khác để. Không ở nơi này thì không thể có nơi nào khác để có thể. Không đời này thì đừng mong có kiếp nào khác đểlàlà cuộc sống đích thực của mỗi người.không khuyến khích cácbận rộn với những công việcvà chiếm quá nhiều quỹ. Làthìnhắc nhau làm “Phật sự” đúng nghĩa. “Phật sự” chính là việc của Phật, mà việc của Phật là sống với tâm tĩnh lặng,trongvà giữ thân, miệng,tịnh vậy.Bài đọc thêm:
Hiện Pháp Lạc Trú
(nhiều
ưa bỏ hình mà đi bắt bóng, hếtvềthìđến tương lai, chứ ít ai chịu sống với. Tâmcóbị cuốn hútnhững gì đã trôi vào dĩ vãng màcho làhơnvới tâm nuối tiếc; hoặc làvươn đến tương laivới nhữngmà talà sẽ vượt xa những gì đang có. Nhữngnày tạo mộttrong giây lát như một liều thuốc an thần làm cho ta thấy, và nhất là nó giúp ta tránh né không phải đối mặt với những khó khăn đang xảy ra trong. Vì thế,không lấy làm lạ khi mỗi lần gặp nhiều khó khăn thì dường như người ta lại càng hay nghĩ nhiều vềvà mơ về tương lai bay bổng hơn như là một cách ẩn núp để né tránhmà họ cho là không đẹp. Họ cứ ngỡ đây làđểnhững khó khăn, bế tắc trong cuộc sống họ đang phải