Đối với đa số các loài động vật, khi ngủ sẽ nhắm hai mắt và tạm ngừng hoặc hạn chế tối đa mọi hoạt động của cơ thể. Tuy nhiên, cá heo lại hoàn toàn khác khi chúng chỉ nhắm một mắt khi ngủ. Vậy tại sao lại có điều kỳ lạ này?
Đối với các loài động vật có vú trên cạn khác, giấc ngủ là trạng thái vô thức một phần hoặc toàn phần. Trong đó, những hoạt động cơ chủ động (được điều khiển bởi ý thức) sẽ tạm ngừng và các giác quan như thị giác hay khứu giác được nghỉ ngơi.
Thế nhưng, đối với các loài động vật có vú sống dưới nước như cá heo hay cá voi thì giấc ngủ lại hoàn toàn khác khi chúng chỉ nghỉ ngơi nửa bán cầu não và 1 bên mắt. Phần còn lại vẫn hoạt động bình thường. Đây được gọi là “giấc ngủ nửa bán cầu não sóng chậm”.
Nếu nhắm hai mắt và tạm ngừng hoạt động toàn bộ não trong lúc ngủ, cá heo hoàn toàn có thể bị chết đuối.
Cụ thể, đến thời gian ngủ, một nửa bán cầu của cá heo sẽ tạm ngừng hoạt động và nó sẽ nhắm 1 mắt phía đối diện (ví dụ: Nếu bán cầu não trái ngừng hoạt động thì cá heo sẽ nhắm mắt phải). Còn mắt và bán cầu não còn lại sẽ chịu trách nhiệm giám sát những gì diễn ra xung quanh, điều khiển hoạt động hít thở.
Được biết, nguyên nhân dẫn đến việc này là do các heo là loài động vật hô hấp bằng phổi. Do đó, thỉnh thoảng chúng buộc phải ngoi lên mặt nước để trao đổi không khí qua một cái lỗ nằm dưới gáy. Chính vì vậy, nếu cá heo ngủ giống như con người thì chúng hoàn toàn có khả năng bị… chết đuối do không thể hô hấp, lấy oxy trong nước như các loài cá có mang.
Trong một nghiên cứu diễn ra vào năm 2008, các nhà khoa học đã ghi nhận được trường hợp những con cá heo được nuôi trong bể ngủ ở dưới đáy bể và thỉnh thoảng lại ngoi lên hít thở không khí. Sau đó, bằng nhiều phương pháp khác nhau, họ đã đưa ra kết luận rằng, có 3 lý do chính khiến cá heo có “giấc ngủ nửa bán cầu não sóng chậm”.
Thứ nhất:
Cá heo có xu hướng dễ bị chìm nếu không để một bên bán cầu não hoạt động, bởi sự hít thở của chúng luôn phải được kiểm soát một cách có ý thức.
Thứ hai:
Giấc ngủ của một bên bán cầu với sóng não chậm cho phép cá heo luôn cảnh giác được với các nguy hiểm xung quanh trong khi đang nghỉ ngơi.
Thứ ba:
Kiểu giấc ngủ này giúp cá heo duy trì các hoạt động sinh lý như cử động cơ giúp duy trì nhiệt độ cơ thể trong nước biển giá lạnh.