Trong ngôn ngữ, các từ vựng không tồn tại biệt lập mà có mối quan hệ nhất định với nhau. Trong đó, mối quan hệ về nghĩa giúp con người hiểu rõ và sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả linh hoạt. Mối quan hệ về nghĩa là gốc rễ của trường từ vựng.
Để tìm hiểu rõ hơn, mời quý bạn đọc theo dõi bài viết Trường từ vựng là gì của chúng tôi.
Trường từ vựng là gì?
Trong tiếng Việt, trường từ vựng là một khái niệm đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa rất lớn trong việc sử dụng ngôn ngữ linh hoạt và chính xác. Có thể hiểu, trường từ vựng là tập hợp hàng loạt đơn vị từ vựng có sự liên kết với nhau theo một tiêu chí nhất định.
Thông thường, các trường từ vựng được hình thành trên mối quan hệ về nghĩa một cách đa chiều: Trường từ vựng theo quan hệ ngang hoặc trường từ vựng theo quan hệ dọc.
Như vậy, trường từ vựng là tập hợp các từ có nét chung về nghĩa.
Phân loại trường từ vựng
Xuất phát từ mối quan hệ về nghĩa, trường từ vựng được phân loại như sau:
– Trường tuyến tính là tập hợp các từ vựng nằm trên trục tuyến tính. Chúng có khả năng kết hợp với một từ hoặc nhiều từ tại trục đó.
Để xác lập các trường tuyến tính, ta chọn một từ làm gốc rồi tìm tất cả những từ có thể kết hợp với nó thành chuỗi tuyến tính (cụm từ hoặc câu).
Ví dụ: Trường từ vựng “Làm” bao gồm bài tập, giáo viên, bác sĩ,…
– Trường trực tuyến bao gồm trường từ vựng biểu vật và trường từ vựng biểu niệm. Trong đó:
+ Trường biểu vật là tập hợp những từ đồng nghĩa về ý nghĩa biểu thị vật.
Để xác lập trường nghĩa biểu vật, ta chọn một danh từ biểu thị sự vật làm gốc, sau đó thu thập các từ ngữ có phạm vi biểu vật với danh từ được chọn làm gốc.
Chẳng hạn, chọn từ “Cá” là danh từ biểu thị sự vật làm gốc. Ta được trường từ vựng như sau:
(i) Tên gọi cá loài cá: Cá chép, cá vàng, cá trắm, cá cờ,…
(ii) Các bộ phận cấu tạo: Đầu, mắt, vây,..
(iii) Hình dáng, kích thước: To, nhỏ,…
(iv) Mục đích sử dụng: giống, cảnh,…
+ Trường biểu niệm: là tập hợp các từ có chung nghĩa biểu niệm.
Để xác lập trường nghĩa biểu niệm, ta chọn một cấu trúc biểu niệm làm gốc, rồi trên cơ sở đó thu thập các từ có chung cấu trúc biểu niệm gốc đó.
– Trường liên tưởng là hệ thống các từ vựng được xuất hiện do sự liên tưởng linh hoạt với một từ trung tâm nào đó.
Để xác lập trường liên tưởng, cần chọn ra một từ trung tâm, từ đó tìm những từ khác dựa vào mối quan hệ khác nhau.
Ví dụ: Trường từ vựng “gia đình” bao gồm:
(i) Liên tưởng mối quan hệ trong gia đình: ông bà, bố mẹ, anh em, chị em, cô, dì, chú, bác,..
(ii) Liên tưởng về hoạt động: chăm sóc, nuôi dưỡng, dạy dỗ,…
(iii) Liên tưởng về địa điểm: phòng khách, phòng ăn, phòng ngủ, phòng thờ, sân thượng,…
(iv) Liên tưởng về tính chất: đùm bọc, yêu thương, bao dung, hi sinh,…
Từ định nghĩa trường từ vựng là gì? Cũng như lý thuyết về phân loại trường từ vựng, để tránh nhầm lẫn cần rút ra đặc điểm của trường từ vựng.
Đặc điểm của trường từ vựng
Từ định nghĩa và phân loại trường từ vựng ta thấy rằng trường từ vựng có các đặc điểm đặc trưng sau:
– Trường từ vựng có thể bao gồm một số trường từ vựng nhỏ hơn.
Ví dụ: Trường từ vựng thực vật có một số trường nhỏ hơn:
Tên gọi thực vật: Cây lúa, cây hoa, cây cảnh, cây thông, …
Loài thực vật: Cây lá kim, cây lá nhọn, cây tầng thấp, cây bụi,..
Tên gọi bộ phận của cây: Lá, thân, hoa, quả, rễ, cành,…
Tính chất: Tươi tốt, héo úa, xanh ngát,…
– Một từ có thể xuất hiện trong nhiều trường từ vựng đối với các từ có nhiều nghĩa.
Ví dụ: Từ “cá” có thể xuất hiện ở nhiều trường từ vựng khác nhau như:
Chỉ tên loài: cá chép, cá cờ, cá vàng,…
Hoạt động: cá cược, cá độ,..
– Việc chuyển nghĩa của từ bằng các phương thức ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, so sánh là hiện tượng chuyển trường từ vựng từ sự chỉ sự vật, hiện tường này sang từ vựng chỉ sự vật hiện tượng khác.
Ví dụ về trường từ vựng
Như vậy, thông qua tìm hiểu về trường từ vựng là gì? Ta thấy được rằng ngữ pháp Việt Nam rất phong phú và đa dạng. Việc hiểu rõ và biết cách xây dựng trường từ vựng giúp cho chúng ta có thể vận dụng linh hoạt, sáng tạo đáp ứng nhu cầu biểu đạt phong phú trong câu văn.
Bên cạnh đó, xác định trường từ vựng cũng là một dạng bài tập phổ biến và quen thuộc trong Ngữ văn lớp 8. Để hiểu rõ về trường từ vựng, ta sẽ luyện tập thông qua bài tập dưới đây:
Bài tập 1: Các từ in đậm trong đoạn thơ dưới đây thuộc trường từ vựng nào?
Ta gối những mùa yêu
Xuân căng đầy lộc biếc
Hạ còn nhiều luyến tiếc
Thu ươm nồng tinh khôi
Đông muộn phiền xa xôi
(Tác giả: Toàn Tâm Hòa)
Qua đoạn thơ trên, ta thấy “Xuân”, “hạ”, “thu”, “đông” đều được sử dụng để chỉ bốn mùa trong năm. Bên cạnh đó, trên cơ sở định nghĩa trường từ vựng là gì nêu ở trên, ta đưa ra kết luận các từ in đậm trong đoạn thơ trên thuộc trường từ vựng “mùa trong năm”.
Bài tập 2: Viết đoạn văn có sử dụng trường từ vựng
Có thể viết đoạn văn như sau:
Những ngày Hà Nội chớm thu cũng là thời điểm một năm học mới bắt đầu. Tiếng ve mùa hè đã vắng dần nhường chỗ cho tiếng trống tựu trường cùng với sự nô nức của hàng triệu học sinh, sinh viên trên khắp cả nước. Có lẽ đây là một khoảnh khắc vô cùng đẹp đẽ sẽ tồn tại mãi trong tiềm thức của mỗi con người. Để rồi, khi nhớ lại, những hình ảnh về thầy cô, bạn bè lại khiến cho chúng ta luyến tiếc không thôi. Khi chứng kiến hình ảnh các em cắp sách đến trường, tôi không ngừng nhớ về những ký ức tươi đẹp. Sân trường, hàng ghế đá, lớp học, bảng đen, phấn trắng vẫn còn đó nhưng mỗi người lại ở một nơi theo đuổi những ước mơ của riêng mình.
Trong đoạn văn trên, tác giả đã sử dụng trường từ vựng “trường học” để nói đến cảm xúc về ngày tựu trường, bao gồm:
– Chỉ con người: học sinh, sinh viên, thầy cô, bạn bè;
– Chỉ các sự vật: sân trường, hàng ghế đá, bảng đen, phấn trắng.
Qua bài viết Trường từ vựng là gì? Giúp ta thấy được sự phong phú, đa dạng của tiếng Việt. Bên cạnh đó, để câu văn được diễn đạt gợi hình, gợi cảm, người viết và người nói cần sử dụng linh hoạt các từ trong trường từ vựng. Nhờ đó, đem lại những ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc, người nghe.