Có lẽ đối với nhiều người Việt Nam những năm tháng tuổi thơ gắn liền với những câu truyện cổ tích được bà và mẹ đọc truyện cổ tích cho bé ngủ bên chiếc chõng tre cót két ngoài sân vào những đêm hè dịu mát chính là một phần kí ức tuổi thơ khó quên. Vậy bài viết hôm nay hãy cùng muasieunhanh.com tìm hiểu xem truyện cổ tích là gì? Và khám phá những câu truyện cổ tích Việt Nam hay nhất nhé!
Truyện cổ tích là gì?
Khái niệm truyện cổ tích thực chất là một từ mượn Hán – Việt, dịch ra thì Cổ tích có nghĩa là đồng thoại. Dùng để nói về một thể loại văn học dân gian, được nhân dân sáng tác và lưu truyền. Nhân vật xuất hiện trong truyện cổ tích thường là những nhân vật hư cấu và quen thuộc như: yêu tinh, quỷ dữ, tiên nữ, người cá, nàng lọ lem, chú lùn…Tình tiết được thể hiện trong truyện cổ tích thường khá ly kỳ với những yếu tố như phép thuật hoặc bùa mê.
Truyện cổ tích gồm những thể loại nào?
Truyện cổ tích thường bao gồm những thể loại như: cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự, cổ tích loài vật và cổ tích phiêu lưu…
Căn cứ vào những đặc điểm của các nhân vật chính xuất hiện trong truyện cổ tích, người ta phân truyện cổ tích thành 4 loại chính:
– Câu chuyện xoay quanh một nhân vật chính bất hạnh (có ngoại hình xấu xí, mồ côi cha mẹ, là em út hoặc con riêng trong gia đình…)
– Câu chuyện kể về một nhân vật anh hùng có tinh thần quả cảm hoặc một tài năng hơn người…
– Câu chuyện về một nhân vật chính có thể ngốc nghếch hoặc thông minh.
– Đặc biệt, cũng sẽ xuất hiện một số truyện cổ tích kể về những nhân vật chính là động vật có khả năng hoạt động, nói chuyện và thậm chí là có tính cách như con người
Ngoài ra, căn cứ vào đề tài của tác phẩm thì truyện cổ tích cũng có thể được phân loại thành 3 loại chính như:
– Truyện cổ tích thần kỳ: Đúng như tên gọi của thể loại này là truyện thần kỳ, nên thông thường giai đoạn đầu của câu chuyện thường gắn với những yếu tố thần thoại xen lẫn chút ma thuật. Những câu chuyện thần kỳ mà chúng ta đã từng bắt gặp trong truyện cổ tích Việt Nam có thể kể đến như: dũng sĩ diệt yêu tinh (trằn tinh, rồng…) để cứu mỹ nữ; giành lại báu vật quý giá; quan hệ giữa mẹ kế và con chồng; một người nhìn có vẻ bình thường nhưng thực chất lại là một con người đội lốt con thú để bí mật giúp đỡ người chồng…
– Truyện cổ tích sinh hoạt: Là dạng truyện cổ tích kể về những sự kiện vẫn có yếu tố ly kỳ nhưng lại xoay quanh cuộc sống trần tục. Yếu tố ly kỳ có thể xuất hiện nhưng nếu có cũng không chiếm một vai trò quá quan trọng đối với sự phát triển của cốt truyện như cổ tích thần kỳ.
Hoặc là nhóm truyện có đề tài xoay quanh một nhân vật chính bất hạnh : sự tích chim quốc, sự tích chim hít cô…) ; nhóm truyện có xu hướng phê phán những thói hư tật xấu của con người như: đứa con trời đánh ; nhóm truyện kể về một người thông minh như xử kiện tài chính hay quan án xử kiện tài tính, cậu bé thông minh, nói dối như cuội… và cuối cùng là nhóm truyện tập trung vào một nhân vật chính khá ngốc nghếch như: nàng bò tót, chàng ngốc đi kiện…
Truyện cổ tích về các con vật: là loại truyện cổ tích khá phổ biến và dường như chúng có mặt ở hầu hết các dân tộc trên thế giới. Một số truyện còn được cho là xuất hiện từ giai đoạn xã hội chưa phân chia giai cấp và gắn với tín ngưỡng vật tổ. Nhân vật chính trong truyện này có thể là muôn loài hoặc một số loài vật nhất định, chúng sẽ được nhân hóa như con người. Tuy nhiên ngày nay nhiều người cho rằng truyện cổ tích loài vật đang dần mất đi tính chất thần thoại và ma thuật theo thời gian. Bởi ở giai đoạn về sau này thì những truyện được cho là cổ tích lại dần tiệm cận với thể loại truyện ngụ ngôn giáo huấn.
Đặc trưng của truyện cổ tích
So với một số thể loại truyện dân gian khác như truyền thuyết thì truyện cổ tích được cho là khá dễ nhận biết và phân biệt. Cụ thể thì truyền thuyết thường đề cập đến niềm tin vào tính xác thực của các sự kiện được đề cập trong mỗi câu chuyện, thông qua những bài học về đạo đức để răn dạy con người, kể cả truyện ngụ ngôn về động vật cũng vậy.
Mỗi một giai đoạn phát triển, truyện cổ tích lại mang những đặc trưng riêng biệt. Thời kỳ cổ xưa truyện cổ tích thường phản ánh các quan hệ xã hội nguyên thủy và các biểu tượng tín ngưỡng vật tổ hoặc vạn vật hữu linh. Trong khi đó, truyện cổ tích hình thành ở giai đoạn muộn hơn như trong thời kỳ phong kiến thường lấy hình tượng của các nhân vật như vua chúa, phi tần, công chúa, hoàng tử làm hình mẫu nhân vật. Đến thời kỳ tư bản chủ nghĩa thì các khai thác nhân vật lại tập trung hơn vào hình mẫu các thương nhân, nội dung cũng chú trọng đến tiền bạc và quan hệ xã hội, sự chênh lệch giai cấp và chênh lệch giàu nghèo cũng tăng lên.
Nội dung của truyện cổ tích thường mang một tinh thần lạc quan, kết thúc bao giờ cũng có hậu với cách kết truyện theo motip cái thiện chiến thắng cái ác và được tôn vinh, còn cái ác bị diệt trừ hoặc chế giễu.
Song vì truyện cổ tích vốn có bản chất là thể loại văn học dân gian, có tính truyền miệng nên cũng không tránh khỏi nhiều dị bản khác nhau. Sự dị bản hóa này được cho là do mỗi một dân tộc trên thế giới cũng sẽ có những bản sắc văn hóa riêng được thể hiện qua nếp sống, đặc điểm sản xuất lao động, sinh hoạt, điều kiện tự nhiên khác nhau tùy vào từng dân tộc. Bên cạnh những điểm chung nhất định về văn hóa. lịch sử, lối sống sinh hoạt.
Thêm vào đó, để tăng tính cao trào cho cốt truyện mà truyện cổ tích sẽ được người kể chuyện thêm vào một số nét cá tính của bản thân theo những ý đồ nhất định. Khi mở đầu câu chuyện, chúng ta sẽ thấy hầu hết những người dẫn truyện đều sử dụng câu dẫn quen thuộc đó là “ngày xửa ngày xưa”… và được kết thúc có hậu thông qua lời kết “từ đó trở đi, 2 người họ sống hạnh phúc bên nhau mãi mãi”. Chính vì thế mà ngày nay, khái niệm truyện cổ tích cũng được tính từ hóa thông qua một số phát ngôn sau: đúng là một tình yêu đẹp như cổ tích, cô gái này xinh như nàng lọ lem bước ra từ cổ tích, anh ý giống như một chàng hoàng tử trong cổ tích.
Nguồn gốc của truyện cổ tích
Một nghiên cứu đã phát hiện ra có những truyện cổ tích có tuổi thọ lên tới 6000 năm. Và để tìm ra được thời điểm ra đời của truyện cổ tích thì quả thật không hề dễ dàng chút nào bởi các tài liệu ghi chép về truyện cổ tích trong lịch sử thật sự rất hiếm và người ta chỉ biết đến những câu chuyện trên thông qua lời kể (sự truyền miệng) khiến cho độ tuổi thực sự và nguồn gốc của câu chuyện cũng không được xác định một cách rõ ràng. Nguyên nhân nữa được cho là trước khi chữ viết được ra đời thì loài người cũng không có phương tiện hay bất kỳ tài liệu nào để ghi chép về lịch sử của truyện cổ tích.
Truyện cổ tích Việt Nam hay nhất mà bố mẹ có thể đọc cho bé nghe
Cây khế
Trong số rất nhiều câu những câu truyện cổ tích của người Việt, Có lẽ cây khế là chính là một trong những câu truyện cổ tích quen thuộc, gắn liền với tuổi thơ của rất nhiều người nhất. Đây thực sự là một câu truyện cổ tích về đề tài gia đình rất hay và ẩn chứa nhiều thông điệp ý nghĩa với những bài học về đền ơn đáp nghĩa, ở hiền gặp lành, may mắn luôn mỉm cười với những người tốt. Thông qua nội dung miêu tả về 2 người anh em và một nhân vật đặc biệt là con chim ăn khế trả vàng, sẽ mang đến tính giáo dục rất cao cho trẻ nhỏ, giúp các em dần hình thành đức tính tốt trong tương lai. Ngoài ra, câu chuyện còn muốn nhắc nhở chúng ta phải biết yêu thương và đùm bọc anh em ruột thịt trong nhà với nhau. Đừng vì đồng tiền mà sẵn sàng bán đứng nhau.
Tấm Cám
Thông qua cốt truyện kể về cuộc đời của cô Tấm phải sống với dì ghẻ và người em cùng cha khác mẹ là Cám, trải qua rất nhiều biến cố bị dì ghẻ bày mưu hãm hại hết lần này đến lần khác, cuối cùng thì Tấm cũng được sống hạnh phúc bên nhà vua, còn Cám thì phải nhận kết cục thích đáng cho những gì đã làm với Tấm. Từ đó, răn dạy cho người ta bài học trong cuộc sống này ở hiền thì gặp lành, làm người tốt sẽ luôn được trân trọng và yêu thương.
Cô bé quàng khăn đỏ
Cũng giống như những câu truyện cổ tích khác, với nhiều thông điệp ý nghĩa mà truyện cô bé quàng khăn đỏ cũng được đưa vào chương trình sách giáo khoa tiểu học trước đây của Bộ Giáo dục. Thông qua câu chuyện một cô bé đến thăm bà ngoại bị ốm, được mẹ dặn không được đi đường vòng mà phải đi đường thẳng nhưng vì quá ham chơi mà cô lại quên mất lời mẹ dặn và đi đường rừng. Kết quả là cô đã gặp phải một con sói. Sói đã lừa cho cô gái đi hái hoa và ngấm ngầm đến nhà bà ngoại của cô và ăn thịt bà. Sau đó, nó còn giả làm bà ngoại của cô nằm sẵn trên giường chờ cô đến để ăn thịt. Điều gì đến cũng sẽ đến, cô bé đã bị con sói nuốt chửng và lăn ra ngủ vì quá no nê. May mắn thay đúng lúc có bác thợ săn đi ngang qua thấy vậy đã giết chết con sói để cứu hai bà cháu. Nhờ đó mà cô bé quàng khăn đỏ và bà có thể sống hạnh phúc bên nhau.
Thạch sanh
Truyện cổ tích thạch sanh kể về một anh chàng dũng sĩ vô cùng can đảm, anh ta sẵn sàng diệt trừ các loại yêu tà như chằn tinh, đại bàng để cứu những người dân bị hại. Đồng thời, vạch trần bộ mặt thật của những kẻ cả gan cướp công người khác, sống vong ân bội nghĩa. Thông qua cốt truyện và các tình tiết được gửi gắm, nhằm thể hiện khát vọng, niềm tin và ước mơ của con người về công lý và đạo đức của con người trong xã hội.
Sọ dừa
Sọ Dừa là một câu truyện cổ tích vô cùng đặc sắc với nhiều tình tiết ly kỳ hấp dẫn. Không chỉ dừng lại ở đó, nội dung của truyện còn cho chúng ta thấy được:
– Những con người có số phận bất hạnh trong cuộc sống khi sinh ra không may bị khiếm khuyết cơ thể nhưng cuộc sống lại trớ trêu khi họ còn phải chịu thêm những nỗi đau tinh thần bởi sự miệt thị, dè bỉu của người đời. Qua đó, nhằm gửi gắm ước mơ và khát vọng sống, khát vọng lứa đôi cùng một mái ấm gia đình êm ấm, bình dị như bao người.Đồng thời, câu chuyện còn lên án những kẻ xấu, luôn toan tính để chuộc lợi và ca ngợi tình yêu thương, đùm bọc lẫn nhau và tinh thần tương thân tương ái của con người.
Hy vọng với những thông tin được chia sẻ trong bài viết vừa rồi, bạn đọc đã có thể hiểu được truyện cổ tích là gì, cũng như lịch sử hình thành và cách nhận biết những thể loại truyện cổ tích hiện nay. Nếu một trong số bạn đọc của muasieunhanh.com đang làm cha mẹ và có con trong độ tuổi mẫu giáo, phân vân không biết nên đọc truyện cổ tích nào cho bé con của mình đã có được những gợi ý hữu ích và có thể tự tin đọc truyện cổ tích cho bé ngủ mỗi khi được các con yêu cầu.