Wushu (giản thể: 武朮; phồn thể: 武術, Hán Việt: Võ thuật) là môn võ thuật hiện đại của Trung Quốc với chương trình luyện tập, các bài quyền tổng hợp từ các võ phái cổ truyền nổi tiếng như Thiếu Lâm, Võ Đang, Nga Mi, Không Động, Vịnh Xuân Quyền, Thái cực quyền… Được thống nhất giảng dạy trên các võ đường Trung Quốc cũng như tại nhiều quốc gia trên thế giới như một môn phái võ thuật hiện đại thiên về tính chất thể thao, Wushu được hiểu là môn quốc võ tiêu biểu nhất đại diện cho tinh hoa nền võ thuật của Trung Quốc.
Tiến trình tăng trưởng của Wushu
[sửa|sửa mã nguồn]
Wushu được biết đến thời nay với tư cách một môn võ thuật văn minh do cơ quan chính phủ Trung Quốc xây dựng vào những năm 1950. Tuy nhiên ở Trung Quốc Wushu đã có lịch sử dân tộc truyền kiếp. Ngược dòng thời hạn vào thời nhà Thương, khi võ thuật dần được hệ thống hóa và được dạy chính thức để mở màn chiếm vị trí quan trọng trong nền văn hóa truyền thống Nước Trung Hoa. Sang thời nhà Chu, kể cả thời Xuân Thu – Chiến Quốc, tập luyện võ nghệ được tuyên dương và những cuộc thí võ tranh tài chọn tướng chính thức được ra mắt trong quân đội .Những cuộc trường chinh liên tục thời nhà Tần và nhà Hán dẫn đến sự nâng cấp cải tiến võ thuật như thể một vũ khí và kỹ thuật được chú trọng nhằm mục đích vận dụng vào thực tiễn mặt trận một cách hữu hiệu. Tuy nhiên, sự tích hợp giữa một Trung Quốc mới thống nhất hơn và sự gắn liền văn hóa truyền thống với võ thuật đã làm cho Wushu ngày càng thiên về góc nhìn thể thao, cường thân tráng thể và hướng đến ý nghĩa là một môn vui chơi hơn. Đặc biệt, khi kỹ thuật quân sự chiến lược càng ngày tiên tiến và phát triển hơn thì võ thuật cũng đổi khác. Vào thời nhà Tống, thuốc súng mở màn chiếm vị trí quan trọng trong quân đội thì võ thuật cũng dần suy tàn. Quân đội thời đó cần những vận dụng thực tiễn cho mặt trận và vô hiệu bất kể những gì không tương hỗ cho thắng lợi. Nhưng văn hóa truyền thống lại không gật đầu võ thuật bị bỏ rơi một cách thuận tiện như vậy và tác dụng là có rất nhiều võ hội khác nhau sinh ra để bảo tồn và phát huy tinh hoa võ thuật truyền thống lịch sử. Chính điều này đã giúp võ thuật ngày càng đại trà phổ thông và được rèn luyện khắp nơi từ chùa chiền, rừng núi đến những thành phố tại những đô thị Trung Quốc .
Khi súng ống trở nên thông dụng hơn thì nhu cầu của vũ khí thô sơ và chiến đấu tay chân cũng bị cắt giảm đáng kể. Năm 1901 nhà Thanh đưa ra đạo dụ loại bỏ võ thuật ra khỏi quân đội. Vào thời điểm này nơi khai sinh võ thuật hiện đại là Tinh Võ thể dục học hội do Hoắc Nguyên Giáp thành lập.
Bạn đang đọc: Wushu – Wikipedia tiếng Việt
Năm 1911, bác sĩ Tôn Dật Tiên khởi sự cuộc cách mạng lật đổ chính thể nhà Thanh và khởi đầu cổ vũ tăng trưởng võ thuật như một giải pháp luyện tập thể dục. Năm 1928 Viện nghiên cứu quốc võ được xây dựng tại Nam Kinh và tên gọi Wushu được sử dụng chính thức như một môn quốc võ tổng hợp tiêu biểu vượt trội nhất, đại diện thay mặt cho toàn thể võ thuật Trung Quốc. Chính quyền quyết định hành động rằng, toàn bộ những ban ngành của chính phủ nước nhà phải thiết lập những học viện chuyên nghành Wushu của riêng mình và tổ chức triển khai những cuộc thi đấu tranh tài cả địa phương lẩn vương quốc .Đội Wushu Trung hoa đã tổ chức triển khai một chuyến đi tham gia Thế vận hội 1936 tại Berlin, Đức quốc. Đội đã màn biểu diễn tại Thế vận hội lần thứ 11 và quốc tế lần tiên phong được chiêm ngưỡng và thưởng thức những kỹ pháp kỳ tuyệt của Wushu Trung Quốc .
Sự xây dựng Wushu đương thời
[sửa|sửa mã nguồn]
Wushu ShaolinNăm 1949 Cộng hòa nhân dân Trung Quốc sinh ra và Wushu được trọng dụng như một môn thể dục được đồng ý thoáng đãng và cũng được xem như một môn thẩm mỹ và nghệ thuật thừa kế của vương quốc. Dưới chính quyền sở tại mới, điểm trung tâm của Wushu được chỉ huy theo hướng rèn luyện thân thể và sức khỏe thể chất hơn là dùng trong thực chiến, nghĩa là nhấn mạnh vấn đề đặc thù thể thao của bộ môn. Dựa vào nhiều môn phái truyền thống lịch sử, nhiều ủy ban những bậc danh sư như Zhang Wenguang, Wang Ziping, Sha Guozeng và Chai Longyun, tăng trưởng những phương pháp rèn luyện thành một mạng lưới hệ thống mà ngày này gọi là Wushu Nước Trung Hoa đương đại .
Các mốc thời hạn tân tiến của Wushu
[sửa|sửa mã nguồn]
- Năm 1953 biểu diễn và tranh tài thể thao truyền thống toàn quốc được tổ chức tại Thiên Tân, trong đó có Wushu.
- Năm 1956 Hội Wushu Trung hoa được thành lập tại Bắc Kinh và Wushu trở thành một môn tranh tài chính thức.
- Năm 1958 Ủy ban thể thao và văn hóa thể lực nhà nước soạn ra phiên bản đầu tiên các luật lệ tranh tài Wushu.
- Năm 1974 Trung Hoa gởi đội Wushu của mình đến Mỹ để biểu diễn tại nhà trắng cho Tổng thống Nixon thưởng lãm,
- Năm 1982 Hiệp hội Wushu quốc gia được tổ chức tại Bắc Kinh,
- Năm 1985 Cuộc tranh tài thế giới đầu tiên được tổ chức tại Tây An,
- Năm 1985 Cuộc tranh tài thế giới lần thứ hai được tổ chức tại Tainjin,
- Năm 1987 Giải vô địch Wushu châu Á lần thứ nhất được tổ chức tại Yokohama, Nhật Bản,
- Năm 1987 Hiệp hội Wushu Á châu được thành lập,
- Năm 1989 Giải vô địch Wushu châu Á lần thứ hai được tổ chức tại Hồng Kông,
- Năm 1990 Wushu được giới thiệu tranh tài chính thức lần đầu tiên tại Á vận hội 11 tại Bắc Kinh.
- Năm 1990 Hiệp hội Wushu quốc tế được thành lập,
- Năm 1991 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ nhất được tổ chức tại Bắc Kinh, Trung Quốc,
- Năm 1993 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ hai được tổ chức tại Kuala Lumpur, Malaysia,
- Năm 1995 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ ba được tổ chức tại Baltimore, Maryland, Mỹ,
- Năm 1997 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ bốn được tổ chức tại Roma, Ý,
- Năm 1999 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ năm được tổ chức tại Hồng Kông, Trung Quốc,
- Năm 2001 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ sáu được tổ chức tại Yerevan, Armenia,
- Năm 2003 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ bảy được tổ chức tại Ma Cao, Trung Quốc,
- Năm 2004 Lễ hội Wushu cổ truyền thế giới lần thứ nhất được tổ chức tại Trịnh Châu, Trung Quốc,
- Năm 2005 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ tám được tổ chức tại Hà Nội, Việt Nam,
- Năm 2007 Giải vô địch Wushu quốc tế lần thứ chín được tổ chức tại Bắc Kinh, Trung Quốc,
Võ phục và nghi thức
[sửa|sửa mã nguồn]
Võ phục của Wushu được lao lý tùy theo những nội dung tập luyện, tranh tài và trình diễn khác nhau sử dụng những phục trang khác nhau .
Lễ nghi bộc lộ những phương pháp hành lễ ( chào, tiếp đón binh khí v.v. ) của Wushu, gồm có Đồ thủ lễ ( chào tay không ), Trì khí giới lễ ( chào với binh khí ), Đệ khí giới lễ ( nghi thức trao nhận binh khí ) :
Đồ thủ lễ
[sửa|sửa mã nguồn]
Là cách chào tay không gồm có Bao quyền lễ và Chú mục lễ :
- Bao quyền lễ (lễ ôm quyền): rất phổ biến trong các võ phái Trung Quốc nói chung, tư thế đứng thẳng hai chân bằng nhau, tay trái mở chưởng, tay phải nắm thành quyền. Ý nghĩa: chưởng trái là văn, quyền phải là võ, văn võ cùng học; chưởng trái biểu thị tứ dục (Trí, Đức, Thể, Mỹ) tượng trưng cho tinh thần thể thao cao thượng, võ đạo, quyền phải biểu thị sự dũng cảm, sức mạnh. Chưởng trái ôm quyền phải biểu thị sức mạnh không sinh bạo loạn, được kiềm chế.
- Chú mục lễ (nhìn thẳng): đứng thẳng hai chân bằng nhau, không cong lưng, mắt nhìn người nhận lễ một cách thành tâm, chăm chú. Để đáp lại người hành lễ có thể hơi cúi đầu.
Trì khí giới lễ
[sửa|sửa mã nguồn]
Là phương pháp được thực thi khi rèn luyện hoặc khi tranh tài, màn biểu diễn khí giới. Ý nghĩa tương tự như như Bao quyền lễ đã nói ở trên. Bao gồm :
- Bao đao lễ (ôm đao chào)
- Trì kiếm lễ (cầm kiếm chào)
- Trì côn lễ (cầm côn chào)
- Trì thương lễ (cầm thương chào)
Đệ giới lễ
[sửa|sửa mã nguồn]
Là nghi thức trao khí giới cho đồng môn, gồm có :
- Đệ đao lễ (nghi thức trao đao)
- Đệ kiếm lế (nghi thức trao kiếm)
- Đệ côn lễ (nghi thức trao côn)
- Đệ thương lễ (nghi thức trao thương)
Tiếp giới lễ
[sửa|sửa mã nguồn]
Là nghi thức nhận khí giới từ phía đồng môn, gồm có :
- Tiếp đao lễ (nhận đao)
- Tiếp kiếm lễ (nhận kiếm)
- Tiếp côn lễ (nhận côn)
- Tiếp thương lễ (nhận thương)
Ngoài ra, những khí giới khác khi thực thi cũng phải tuân thủ những quy phạm tương tự như .
Cơ bản công, cơ bản kỹ thuật
[sửa|sửa mã nguồn]
Cơ bản công nhằm mục đích chỉ những thực chất thiết yếu của năng lượng sức khỏe thể chất ( thể năng ), năng lượng kỹ thuật ( kỹ năng và kiến thức ), hoặc là sự sẵn sàng chuẩn bị thiết yếu của thể năng, kỹ năng và kiến thức và tâm ý trong rèn luyện Wushu. Cơ bản công có một mạng lưới hệ thống mang tính tổng hợp những giải pháp luyện công suất những bộ phận bên trong và bên ngoài thân thể. Những giải pháp này là nền tảng cơ bản so với mỗi người mở màn vào rèn luyện võ thuật nói chung và Wushu nói riêng. Cơ bản công của Wushu gồm có Thoái công chuyên luyện về chân, Yêu công luyện hông và eo, Kiên công luyện vai và Trang công chuyên luyện sức mạnh .
Là những bài tập nhằm mục đích tăng trưởng sự mềm dẻo, linh động và sức mạnh của chân. Phương pháp rèn luyện có áp thoái ( ép chân ), ban thoái ( mang, vác chân ), phách thoái ( xoạc ), dịch thoái ( hất ), khống thoái ( ghìm, khống chế ) :
Là những động tác đè, ép chân, gồm có :
- Chánh áp thoái (ép thẳng):
- Tắc áp thoái (ép ngang)
- Hậu áp thoái (ép sau)
- Phốc bộ áp thoái (ép chân sát đất)
Là những động tác mang, vác chân, gồm :
- Chánh ban thoái (vác chân phía trước)
- Tắc ban thoái (vác chân ngang)
- Hậu ban thoái (vác chân phía sau)
Là những động tác xoạc chân, rất phổ cập trong những võ phái, gồm :
- Thụ xoa thoái (xoạc chân dọc)
- Hoành xoa thoái (xoạc chân ngang)
Là các động tác đá hất chân nhằm làm cho chân dẻo dai, linh hoạt, bao gồm:
- Chánh dịch thoái (hất chân về phía trước)
- Tắc dịch thoái (hất chân ngang)
- Lý hợp thoái (vung chân vào trong)
- Ngoại bãi thoái (vung chân ra ngoài)
- Hậu bãi thoái (hất chân ra sau)
Là những động tác khống chế, ghìm chân, gồm có :
- Tiền khống thoái (ghìm chân về phía trước)
- Tắc khống thoái (ghìm chân ngang)
- Hậu khống thoái (ghìm chân phía sau)
Là kỹ thuật luyện hông. Hông là mối liên lạc giữa thượng chi và hạ chi của khung hình đồng thời cũng tập trung chuyên sâu phản ánh mấu chốt tạo thành kỹ xảo của thân pháp. Bởi vậy, yêu công được chú trọng đặc biệt quan trọng so với sự văn minh của môn sinh Wushu. Phương pháp rèn luyện gồm có :
- Tiền phủ yêu (cúi hông xuống phía trước)
- Ninh yêu (xoắn vặn hông)
- Loát yêu (xoay hông)
- Hạ yêu (đưa hông xuống)
- Phiên yêu (lật hông)
Luyện tập tay vai nhằm mục đích tăng cường tính mềm dẻo của dây chằng, lan rộng ra khoanh vùng phạm vi hoạt động giải trí của khớp xương vai, tăng trưởng sức mạnh cánh tay, nâng cao những năng lượng hoạt động giải trí của chi trên như sự nhanh gọn, vươn dài, xoay chuyển v.v. Phương pháp rèn luyện gồm :
- Áp kiên (đè, ép vai)
- Chuyển kiên (xoay vai)
- Nhiễu hoàn (cuốn vòng)
- Luân kiên (vung vai)
- Phủ xanh (cúi người, chống vai)
Là hình thức rèn luyện đặc biệt quan trọng nhất trong cơ bản công của Wushu. Phương cách này dùng cách đứng yên để tu dưỡng hơi thở, tăng cường sức mạnh, hình thành và củng cố những động lực. Có rất nhiều chiêu thức luyện Trang công, dưới đây chỉ trình diễn những nguyên tắc ” tĩnh trung cầu động ” ( hoạt động trong sự yên bình ) với ” khai hợp trang ” ( mở đóng ) và ” thăng giáng trang ” ( lên xuống ) ; ” động trung cầu tĩnh ” ( yên bình trong cái động ) với ” mã bộ trang ” ( thế chân cưỡi ngựa ) và ” cung bộ trang ” ( thế chân dương cung ) :
Mã bộ trang
[sửa|sửa mã nguồn]
Luyện tập chân đứng như khi cưỡi ngựa, lực đều trên hai chân, còn gọi là Trung bình tấn, mục tiêu tập cân đối, trụ vững, và luyện gân, khớp, bắp thịt của chân .
Cung bộ trang
[sửa|sửa mã nguồn]
Luyện chân giống tư thế dương cung với chân trước nặng sau nhẹ, còn gọi là Đinh tấn .
Hỗn nguyên trang
[sửa|sửa mã nguồn]
Luyện những hoạt động lên xuống, đóng mở ), gồm :
- Thăng giáng trang (lên xuống)
- Khai hợp trang (đóng mở)
Hệ thống chương trình
[sửa|sửa mã nguồn]
Hệ thống chương trình tập luyện, thi đấu và biểu diễn của Wushu, ngoài những phần cơ bản công và nghi lễ kể trên, bao gồm hai nội dung chính là Sáo lộ và Giao đấu, cụ thể như sau:
Sáo lộ được triển khai bằng những động tác như Dịch ( đá ), Suất ( ném ), Nã ( bắt giữ ), Kích ( đánh ), Thích ( đâm ), Tiêu ( hóa giải ), Trảm ( chém ) v.v. Từ đó theo quy luật biến hóa xích míc của động tác như công thủ tiến thoái, động tĩnh nhanh chậm, cương nhu hư thực mà chỉnh sửa và biên tập thành những bài sáo lộ để rèn luyện. Sáo lộ thường gồm có Quyền thuật, Khí giới, Đối luyện và Biểu diễn tập thể .
Là những bài sáo lộ tay không, gồm có Trường Quyền, Thái cực quyền, Nam Quyền, Hình Ý Quyền, Bát Cực Quyền, Thông Bối Quyền, Phách Quải Quyền, Bát Quái chưởng, Phiên tử Quyền, Trốc Cước, Thiếu Lâm quyền, Địa Đàng Quyền, Tượng hình quyền v.v.
Khí giới có bốn loại được đưa vào chương trình Wushu là đoản khí giới ( vũ khí ngắn ), trường khí giới ( vũ khí dài ), tuy nhiên khí giới ( vũ khí đánh đôi ), Nhuyễn khí giới ( vũ khí mềm ). Đoản khí giới gồm có Đao thuật, Kiếm thuật, Trủy thủ ( dao găm ) v.v. Trường khí giới gồm có Côn thuật, Thương thuật, Đại đao v.v. Song khí giới có Song đao, Song kiếm, Song câu, Song thương, Song tiên ( roi ) v.v. Nhuyễn khí giới có Tam tiết côn ( côn ba khúc ), Cửu tiết côn ( Côn chín khúc ), Thằng tiêu ( dây có đầu nhọn ), Lưu tinh trùy v.v.
Đối luyện là hình thức giao đấu theo chuyên nghiệp và bài bản đã được quy ước, còn gọi là những bài đối quyền, dành cho hai người hoặc trên hai người. Hình thức này có :
- đồ thủ đối luyện (tay không đối luyện)
- khí giới đối luyện đồ thủ (tay không đấu binh khí)
- khí giới đối luyện (binh khí đấu binh khí).
Biểu diễn tập thể
[sửa|sửa mã nguồn]
Là hình thức tập luyện của một nhóm 6 người hoặc trên 6 người với những bài tay không hoặc có khí giới .
Giao đấu là hình thức tranh tài giữa hai người theo luật lệ pháp luật, gồm có ba loại là Tán đả ( Tán thủ, đối kháng ), Thôi thủ ( đẩy tay, khá giống Niêm thủ của Vịnh Xuân Quyền ), và Đoản binh .
Các tuyển thủ tranh tài bằng những giải pháp kỹ kích ( tiến công ) như Dịch, Đả, Suất v.v. để khắc chế đối phương .
Sử dụng các phương pháp kỹ kích của môn Thái cực quyền như Bằng (nâng), Lý (vuốt), tê (chen, lách), Án (đè), Thái (bẻ, ngắt), Liệt (xoay), Trửu (khuỷu tay), Kháo (nương tựa), phán đoán cách sử dụng kình lực của đối phương để đẩy ngã hắn. Hình thức này cũng dựa theo luật lệ quy định để phân thắng bại.
Hai người cầm gậy ngắn ( bằng tuy nhiên mây, da, bông vải ) làm khí giới tranh tài trong sàn đấu có hình tròn trụ đường kính là 533 cm. Cũng theo luật lệ để phân thắng bại. Các chiêu thức sử dụng là Phách, Thích, Khảm, Băng, Điểm, Trảm v.v.
Wushu tại Nước Ta
[sửa|sửa mã nguồn]
Wushu đến Nước Ta vào năm 1989, do công của ông Hoàng Vĩnh Giang khi tiếp thu tài liệu giáo khoa từ Nga gồm 7 bài ghi trong băng video mang về thông dụng trong nước. Đầu năm 1990 Hoàng Vĩnh Giang xây dựng ban điều tra và nghiên cứu Wushu, gồm một vài nhân vật tận tâm ở miền Bắc. Trong năm 1990 đội tuyển Wushu Nước Ta gồm 5 vận động viên lần tiên phong ra quân trong kỳ ASIAD 11 tổ chức triển khai ở Bắc Kinh. Thua trận này, nhưng lúc đó cố võ sư Đỗ Hóa huấn luyện viên đội tuyển vương quốc đã chứng minh và khẳng định với Đài phát thanh Bắc Kinh : ” Chúng tôi sẽ tiến sát Wushu Trung Quốc và chỉ 4 năm nữa, những võ sĩ tán thủ Nước Ta sẽ ngang ngửa với những võ sĩ số 1 quốc tế “. Đến tháng 6 năm 1992, Sở Thể dục Thể thao TP. Hà Nội khởi đầu mời chuyên viên Wushu của Trung Quốc ( hai chuyên viên tiên phong là Phan Hán Quang và Trần Húc Hồng ) sang tập huấn về môn Wushu cho những vận động viên Nước Ta. Sau kỳ giảng dạy những võ sĩ Wushu Nước Ta đã tung hoành ở Thượng Hải và cả ở Thiếu Lâm tự, mang về 23 huy chương bạc và đồng. Từ 1993 đến nay, khởi đầu những thế hệ vàng những tuyển thủ Wushu Nước Ta liên tục đạt huy chương tại những kỳ tranh tài quốc tế, như :
- Nguyễn Thúy Hiền
- Đàm Thanh Xuân
- Diệp Bảo Minh
- Nguyễn Anh Minh
- Tống Hoàng Lân
- Đào Việt Lập
- Nguyễn Chí Sơn
- Bùi Mai Phương
- Trần Trọng Tuấn
- Nguyễn Tiến Đạt
- Nguyễn Thị Ngọc Oanh
- Nguyễn Thị Mỹ Đức
- Lê Quang Huy
- Huấn luyện viên Nguyễn Huy Thái, Các nội dung luyện tập chủ yếu của Wushu, Sổ tay Võ thuật, số 62, tháng 6 năm 1999. Trang 36.
- Huấn luyện viên Nguyễn Huy Thái, Cơ bản công, cơ bản kỹ thuật của Wushu, Sổ tay Võ thuật, số 62, tháng 6 năm 1999. Trang 12-13, 16-17, 24)
- Huấn luyện viên Nguyễn Huy Thái, Lễ nghi trong Wushu, Sổ tay Võ thuật, số 62, tháng 6 năm 1999. (Trang 4-5).
- Quý Dũng, Quốc Hạnh, Wushu Việt Nam cú phiên thân ngoạn mục, Sổ tay Võ thuật, số tháng 7 năm 2005.
Liên kết ngoài
[sửa|sửa mã nguồn]