Ý nghĩa của CON GÀ trong văn hóa người Việt & Tờ lịch HueCIT
Giữa không khí Xuân sum họp – Chào năm 2017 đang tưng bừng khắp các phòng ban chuyên môn của Trung tâm, những khách hàng, đối tác thân thiết của HueCIT đã nhận được món quà mùa xuân đầy ý nghĩa: Đó chính là Tờ lịch năm 2017 mang thương hiệu HueCIT với chủ đề NĂM CON GÀ nhưng chắc hẳn không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa biểu trưng của con gà trong cuộc sống.
Con gà, đặc biệt là gà trống hiện diện nhiều trong nhiều nền văn hóa Phương Đông và Phương Tây. Là vật nuôi từ được thuần hóa từ lâu trong lịch sử, gà gắn bó với cuộc sống con người, nhất là trong tôn giáo và thần thoại. Từ thời cổ đại, gà đã là một loài vật linh thiêng trong một số nền văn hóa và gắn chặt với nhiều hệ thống tín ngưỡng và thờ cúng tôn giáo với tư cách là lễ vật (vật hiến tế hay vật tế thần). Riêng trong bài viết này, chỉ xin đề cập đến Ý nghĩa của con gà trong văn hóa người Việt.
Gà có vai trò quan trọng trong đời sống người dân, nhất là ở vùng nông thôn, tiếng gà trống gáy là tiếng đồng hồ báo thức cho con người ở những vùng quê êm ả. Gà là một trong 12 con giáp với biểu tượng Dậu và cũng nằm trong lục súc.
Gà trống trong chữ Hán là đại kê, có âm đồng với chữ đại cát/đại kiết. Đại cát cũng là tên 1 quẻ bói tốt nhất trong Bát quái, vì vậy hình ảnh con gà trống mang ý nghĩa cầu chúc những điều tốt đẹp nhất trong cuộc sống.
Trong huyền sử Việt Nam, Gà còn là một dấu tích của văn minh và văn hóa nông nghiệp. Trên trống đồng Đông Sơn, gà và chim là những loài vật được thể hiện khá nhiều, gà và đa số đứng dưới đất là loài chim nước. Trong truyền thuyết Sơn Tinh-Thủy Tinh, gà cũng được nhắc đến với tư cách là một trong ba lễ vật thách cưới của Vua Hùng để gả con gái của mình là Mỵ Nương gồm: Voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao.
Trong võ thuật, dưới thời Tây Sơn, tương truyền Nguyễn Lữ là người đã sáng tạo ra môn võ Hùng kê quyền (quyền gà chọi) hay Hồng kê quyền, là bài quyền mô phỏng các kỹ thuật của gà chọi, một trong 10 bài danh võ được Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam lựa chọn qua các kỳ hội nghị chuyên môn toàn quốc. Đặc trưng của bài quyền là những động tác dũng mãnh của con gà chọi nhỏ bé mà nhanh nhạy trước đối thủ. Bài Hùng kê quyền sử dụng ngón tay trỏ để đâm mô phỏng hình mỏ gà, và các ngón còn lại co vào như chiếc
cựa gà. Thủ pháp độc đáo như vậy lại nhằm vào những mục tiêu hiểm của đối thủ, như các huyệt đạo, ngực, hầu v.v. Bộ pháp của bài hết sức linh hoạt, thần tốc, xoay chuyển một cách biến ảo đã hỗ trợ cho việc thi triển thủ pháp một cách kiến hiệu, khiến đối thủ luôn phải hứng chịu những đòn thế có tính sát thương.
Trong văn hóa dân gian Việt Nam, hình ảnh con gà có một vị trí quan trọng. Thậm chí trong tín ngưỡng dân gian với tục thờ Mẫu, Thánh, Ngũ Phủ cộng đồng; ở những nơi này biểu tượng con gà được đứng ở vị trí trang trọng
trước điện thờ tiên thánh.
Gà cũng trở thành thành tên gọi quen thuộc trong các câu ca dao, tục ngữ Việt Nam như “Gà trống nuôi con”, “Con gà tức nhau tiếng gáy”, “Khôn ngoan đá đáp người ngoài/Gà cùng một mẹ chứ hoài đá nhau”…
Dân gian ta luôn quan niệm rằng Gà sẽ mang đến sự may mắn, hạnh phúc cho gia chủ; ngăn chặn được những điều xấu không may xảy ra. Trong kinh doanh người ta cũng cho rằng đặt gà trống tại các phòng ban, công sở sẽ giúp chủ nhân thuận lợi trong công việc và gặt hái được nhiều thành công, phát triển sự nghiệp.
Hình ảnh “Em bé trai ôm gà” – dân gian gọi là bức tranh “Vinh hoa” – cái khỏe cái mạnh của em bé không chỉ được diễn tả ở da thịt nở nang, hồng hào mà còn ở cách ôm gà của em bé. Tay này, bé đè chặt con gà vai nổi cao, cánh tay đưa thẳng xuống, tay kia giữ cái ức con vật kéo lại. Mình bé hơi vặn theo chiều của con vật đang cố trườn lên phía trước, như đang cố tung cánh thoát thân. Đầu gà ngẩng cao, mắt sáng lên, hai chân dạng mạnh đạp xuống đất, đuôi chổng lên trời… song dường như gà hoàn toàn bất lực trước sức mạnh và sự điềm tĩnh chủ động của em bé. Sự vùng vẫy của gà đối lập với sự yên vui, hồ hởi tiềm tàng ở em bé tạo nên một nội dung mang ý nghĩa tâm lý, có kịch tính. Hình ảnh em bé trai ôm gà tượng trưng cho ước muốn hiển đạt với đủ đức hạnh quân tử như nhân, nghĩa, tín, dũng và văn võ song toàn.
Giữa vô vàng hình ảnh để thể hiện nhưng HueCIT lựa chọn sử dụng bức tranh Vinh Hoa thể hiện được sự gần gũi, quen thuộc, vừa thể hiện được sự tươi vui trong màu sắc và hơn hết là ý nghĩa cầu chúc các phòng ban, đơn vị, các CCVC và người lao động Trung tâm cũng như các đơn vị đối tác có một năm mới vạn sự như ý, an khang thịnh vượng.