Mặc dù cá ba đuôi là cái tên rất quen thuộc đối với bất kì người chơi cá cảnh nào, nhưng không phải ai cũng có thể định nghĩa một cách chính xác về dòng cá này. Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một số thông tin thú vị xoay quanh nguồn gốc, cách phân loại và sự đa dạng của cá 3 đuôi.
Vì sao lại gọi là cá 3 đuôi ?
Như chúng ta đã biết, cá vàng là loài cá cảnh có lịch sử lâu đời nhất và cũng phổ biến nhất trên thế giới. Mặc dù được gọi chung là cá vàng do ban đầu chúng chỉ có màu vàng, nhưng hiện nay giống cá này đã lai tạo được nhiều màu khác nhau như đỏ, cam, đen, trắng, ngọc trai, đồng đen… bên cạnh đó là hàng trăm dòng với các kiểu hình thái khác nhau.
Cá 3 đuôi cũng chính là một trong những kiểu hình của loài cá vàng, bắt nguồn từ sự đột biến của vây đuôi. Nếu như những chú cá vàng nguyên thủy có vây đuôi giống với đa số các loại cá tự nhiên, chỉ bao gồm 1 vây theo chiều thẳng đứng có hình dáng giống như chữ V. Thì qua quá trình chọn giống, người ta đã tìm ra những chú cá có chiếc đuôi đột biến, tách ra làm đôi và xòe rộng sang 2 bên, khi nhìn từ phía trên xuống sẽ thấy rõ được 3 phần, chính vì vậy những chú cá này được gọi là dòng 3 đuôi.
Dựa theo phân loại hiện đại, cá vàng cũng được chia thành 2 nhóm lớn:
- Nhóm thứ nhất gồm Cá vàng thông thường (common) và các dòng như Cá vàng sao chổi (comet), Cá vàng shubunkin được xếp vào nhóm đuôi đơn, tức là chiếc đuôi dạng đứng tương tự như cá vàng nguyên thủy.
- Nhóm thứ hai gồm các loài cá có đuôi kép tức là chiếc đuôi phân nhánh có độ xòe như cá đuôi quạt, Ryukin, Lan Thọ, Oranda, Ranchu… chúng được gọi chung là cá 3 đuôi.
Hiện nay trên thị trường đa số cá vàng được bán là các dòng có đuôi kép nên người chơi thường không có sự phân biệt và hiểu lầm rằng cá 3 đuôi là cá vàng, nhưng thực tế chúng chỉ là một nhóm của cá vàng mà thôi.
Lịch sử cá ba đuôi
Cá 3 đuôi nói riêng hay cá vàng nói chung là một dạng đột biến của cá diếc phổ, một loài thuộc họ cá chép tại khu vực châu Á.
Những tổ tiên của chúng đã được con người phát hiện từ cách đây gần 2000 năm tại Trung Quốc vào thời kỳ nhà Tấn (254-420). Ban đầu chúng chỉ có duy nhất màu vàng đỏ và thân hình thì không khác gì những loài cá diếc tự nhiên.
Thời kỳ nhà Đường (618-907) thì cá vàng đã bắt đầu được chọn giống. Tới thời Nam Tống (1127 – 1279) nghề lai tạo và tuyển chọn cá cảnh phát triển thịnh vượng. Cá vàng được nuôi làm cảnh trong hoàng cung và nơi ở của quan lại triều đình, trở thành biểu tượng của sự xa hoa quyền quý.
Vào khoảng những năm 1600, cùng với sự mở rộng giao thương, từ Trung Quốc cá vàng được du nhập sang các quốc gia khác như Nhật Bản & Triều Tiên. Lúc này tại châu Âu cũng bắt đầu xuất hiện thú chơi cá vàng tượng trưng cho sự may mắn tài lộc. Những chú cá lấp lánh là một món quà tặng giá trị vào thời gian này.
Trung Quốc và Nhật Bản được coi là 2 cái nôi của nghệ thuật chơi cá cảnh, từ những chú cá nguyên thủy có ngoại hình đơn điệu, các nghệ nhân đã chọn lọc và phát triển những giống cá chất lượng với hình dáng và màu sắc ấn tượng như chúng ta được chiêm ngưỡng ngày nay.
Một trong những điểm đặc trưng nhất mà những nhà nhân giống đã đạt được đó là tạo ra giống cá vàng 3 đuôi với cặp vây đuôi phân nhánh mềm mại uyển chuyển làm tăng thêm vẻ đẹp và sự sinh động khi bơi lội trong bể cá.
Đó là cả một quá trình hàng trăm năm với sự say mê của nhiều thế hệ dành cho loại cá đặc biệt này. Cho tới hiện nay quá trình lai tạo vẫn đang tiếp tục, có rất nhiều giống mới đã được lai tạo nhưng chưa được coi là một dòng riêng biệt vì số lượng còn ít và chưa phổ biến.
Sự đa dạng hình thái của cá 3 đuôi
1/ Màu Sắc
Cá ba đuôi có nhiều sắc thái màu khác nhau bao gồm: vàng, đỏ, cam, trắng, đen, xanh, nâu… Sự kết hợp các màu này cũng tạo nên những dòng cá độc đáo và bắt mắt.
2/ Loại vảy
Có 3 loại vảy chính là vảy ánh kim, vảy phi kim và bán kim
- Vảy ánh kim (metallic) có độ sáng bóng giống như bề mặt kim loại nhờ sự có mặt của lớp guanine, cá có vảy ánh kim phản chiếu ánh sáng đèn tạo nên sự lung linh đẹp mắt.
- Vảy phi kim (matte) ngược lại hoàn toàn không có độ bóng mà bề mặt mờ và trong, những mảng màu trên cá có vảy phi kim giống như được tô bằng bút sáp của trẻ em đơn giản nhưng nổi bật
- Vảy bán kim là sự kết hợp giữa vảy ánh kim và phi kim
3/ Kiểu Mắt
Những loại mắt chính bao gồm:
- Mắt thường
- Mắt lồi: hai mắt to lồi hẳn ra khỏi đầu sang hai bên
- Mắt ngưỡng thiên: là một dạng của mắt lồi, nhưng con ngươi hướng lên trên
- Thủy bao nhãn: ngay phía dưới mắt có 2 bọng nước rất lớn
4/ Kiểu đầu
Ngoài dạng đầu trơn thông thường thì một số dòng cá vàng cú những “u bướu” trên đầu, đó là những bọng trong mờ gồm nhiều cục nhỏ giống như chùm nho, sờ vào thấy mềm mại. Dựa trên hình dáng có thể chia thành các loại kiểu đầu
- Đầu ngỗng: chỉ có một bướu nằm trên đỉnh đầu
- Đầu hổ: bướu trên đỉnh đầu và mặt
- Đầu sư tử: bướu bao bọc lấy đầu mặt và nắp mang
5/ Kiểu vây lưng
Gồm 2 kiểu hình: có vây lưng và lưng trơn không vây
Trong nhóm không vây lưng, hình dạng của lưng cũng có sự phân biệt giữa các dòng:
- Lưng ranchu: hơi cong, tới phần gốc đuôi cụp xuống tạo thành góc khoảng 45 độ
- Lưng lan thọ (gồm cả ngưỡng thiên & thủy bao nhãn): lưng tương đối thẳng và phần gốc đuôi góc cụp xuống nhỏ hơn nhiều so với lưng ranchu
6/ Kiểu hình đặc biệt
Pom pom: hai bướu dư nằm ngay trước mũi giống như 2 trái bóng lông khi cá lớn
Vảy Ngọc Trai: còn gọi là cá vàng Pingpong, lớp vảy tiêu biến thành dạng u nhỏ như những hạt ngọc trai đắp lên thân cá, kết hợp với một dáng bụng cầu tròn giống như một trái bóng bàn.
…
Hy vọng rằng những thông tin về cá 3 đuôi được chúng tôi tổng hợp đã giúp bạn có thêm góc nhìn mới về loài cá cảnh quen thuộc mà rất thú vị này.