Phân loại cá rồng (Arowana)

Bài viết của Dr. Hào Nguyễn (theo tài liệu của
“DFI History and Type of Arowana” xuất bản 1997, trích từ Forum Câu lạc bộ Nhà nông hội nhập do Công ty Tin học bưu điện TPHCM Netsoft và DNTN VIệt Linh phối hợp thực hiện)

Phân loại cá rồng

Tên
thường

Tên Khoa Học  

Màu Sắc

Xuất Xứ

Asian
Arowanas

(Rồng
Châu Á)

Scleropages Formosus

Vàng Qua lưng
Mã Lai

 
 

Vàng Đuôi Đỏ

Nam
Dương

 
 

Đỏ 

Nam Dương

 
 
Xanh

Việt Nam, Miến Điện,Thái Lan, Mã Lai

 
 
 
 

Australia
Arowanas
Scleropages Jadini

Châu sáng
Úc

(Rồng Úc)

Scleropages Leichardti 

Đốm trắng
Úc

 
 
 
 

South
American

Osteoglossum Bicirrhosum
Trắng Bạc

Ba Tây, Columbia
 

(Rồng Nam
Mỹ) 

Osteoglossum Ferreirai

Đen

Brazil, Columbia
 

 
 
 
 

African

Heterotis Niloticus

Xám nhạt 

Phi Châu

(Rồng
Phi Châu)
 
 
 

CÁ RỒNG CHÂU Á

Cá Rồng Châu Á là loại cá được xếp vào hàng đầu trong thế
giới cá cảnh, vì sự ưa chuộng rộng rãi, giá trị cao và vẻ
đẹp của nó. Nét độc đáo của hình dạng, miệng rộng và
vẩy sáng đã làm cho cá rồng trở nên đặc biệt và đã
làm cho bao con tim của những tài tử si mê cá phải rung động.
Với nét gần  gũi cùng tổ
tiên Nhà RỒNG, tất cả các Hoa Kiều trên toàn thế giới đều
tin tưởng Cá Rồng là tượng trưng cho sự may mắn, phát tài
lộc, và đem lại hạnh phúc do đó cá rồng trở thành con vật
được cưng chiều nuôi nấng trong nhà để làm cho Phong Thủy
được tốt hơn. Theo tương truyền hồ cá rồng là Phong, Nước
hồ là Thủy, Cá Rồng là Tài, ba chữ này hợp lại thành
Đại Phúc. Do vậy ngoài việc thưởng thức vẻ đẹp hiếm thấy
của cá rồng mà các chủ nhân thường xem cá rồng như là
biểu tượng cho sự phú quý của mình, đó là lý do tại sao
cá Rồng được ưa chuông nhiều.

Cá Rồng châu Á được chia ra làm 4 loại tùy theo màu sắc tự
nhiên khác nhau của từng giống:

KIM LONG QÚA BỐI  từ  Malaysia (Cross Back Golden Malaysia).

HUYẾT LONG (Super Red) từ tỉnh West Kalimantan, Indonesia.

KIM LONG HỒNG VỸ (Red Tail Golden) từ tỉnh Pekanbaru, Indonesia.

THANH LONG (Green Arowana) Riêng giống này có thể tìm thấy ở vài nhánh sông
khác tại Malaysia Indonisia, Myanmar  và Thái Lan. Trong những năm qua, vì sự ưa chuọ?g đại tràvà nhu cầu quá cao, cộng với hứa hẹn của siêu lợi nhuận,
sự săn bắt tận cùng bừa bải đã đưa số lượng cá rồng
gần như tuyệt chủng.  Đặc
biệt là giống Kim Long Quá Bối và Huyết Long đột nhiên biến
mất trong thập niên 80. May mắn thay, cá rồng được bảo vệ
bằng cách liệt kê vào hàng động vật có cơ hội tuyệt chủng
của CITES (Wild Fauna and Flora) được đăng ký vào hạng mục bảo
vệ động vật số 1 (Appendix I CITES). Từ đó những kẻ săn bắt
cá rồng mà khô?g có giấy phép sẽ bị truy tố và phạt tiền
rất nặng, cho đến hôm nay vẫn còn nhiều quốc gia cấm buôn
bán cá rồng như  Mỹ và Đài
Loan.

A- KIM LONG QUÁ BỐI (Cross Back Golden)

Có nhiều tên cho loại cá này, có người gọi Kim Long Quá Bối,
Lưỡi xương rồng Mã Lai (Malayan Bony Tongue), Bukit Merah Xanh (Bukit
Merah Blue), Đài Bắc Thanh Hoàng Long (Taipie Blue Golden) và Vàng của
Mã (Malaysian? Gold). Tất cả đều cùng loạ: KIM LONG QUÁ BỐI.
Cá này khi trưởng thành sẽ có màu suốt qua lưng. Lý do có
nhiều tên là vì cá này được tìm thấy tại nhiều nơi trên
lãnh thổ Malaysia như Perak, Trengganu, Hồ Bukit Merah và Johor.

Vì
lý do nguồn cung ứng thấp, và nhu cầu thì quá cao, cho nên loại
cá này thuộc dạng đắt nhất, và yếu tố làm cho giá tăng
cao hơn là vì ngoài sự hiếm hoi có sẵn, kỹ thuật ép đẻ
thành công cũng thấp. hiện nay các trại cá ở Sing và Mã
Lai đang ép giống cá này.

Kim Long Quá Bối còn được phân loại xa hơn tuỳ theo màu của vẩy
cá, bao gồm: Nền Xanh, Nền Tím, Nền Vàng, Nền Xanh Lục, và nền
Bạc. Từ ngữ  Nền
Xanh và Nền Tím được dùng lẫn lộn tuỳ theo từng trại
cá ép vì dải màu xậm trên sống lưng cá khi nhìn ở góc
nghiêng thì có màu xanh dương đậm, nhưng khi nhìn ở một góc
độ khác thì thành màu tím sậm. NỀN VÀNG là loại có vẩy
màu vàng 24K, óng ánh từ viền vảy vào đến tâm vảy. Thay
vì tâm vảy màu xanh hoặc màu tím. Cá nền vàng này qúa bối
(màu qua lưng) nhanh nhất so với các loại cá khác. Kim Long Quá
Bối có một sắc màu toàn vẹn nhất, khi trưởng thành, toàn
thân vàng ửng như 1 thỏi vàng 24K bơi lơ lửng trong hồ. Thỉnh
thoảng quay vòng nhẹ nhàng và tự tin trong phong thái VUA của
các loài Cá Cảnh.  Trong khi
các loại cá cũng  màu vàng
khác không có được sắc màu trời cho này. Dĩ  nhiên cũng không quên đề cập tới người anh em Nền
Xanh Lục và Nền Bạc có tâm vảy màu xanh lục và màu bạc,
tuy nhiên ít được ưa chuộng hơn.

Thật khó khăn khi muốn phân biệt cho thật chính xác vì
các trại ép cá thường hay ép giống này lai qua giống khác,
không còn thuần chủng như ngày xưa. Tuy nhiên ưu điểm là họ
đã sản xuất ra những loại cá mới, lạ và sặc sỡ hơn.
Điển hình các loại cá mới như  Platium White Golden (Bạch Ngọc/Bạch Kim) và Royal Golden Blue
(Hoàng Triều Thanh Long) là giống mới được sản xuất gần đây.
Hai loại này hiện đang mang bảng giá cao nhất thế giới, và
các Đại Gia Nhật Bản không quản ngại tiền bạc tung ra chỉ để
sở hữu 1 chú này (DTV: có 1 chú đã bán ở Nhật với giá
800,000 USD và 1 chú khác giá 280,000 USD ????) và chỉ có ở
Malaysia mới sản xuất thành công 2 loại cá trên.

B – HUYẾT LONG (Super Red)

Đây là loại Rồng Châu Á có màu đỏ. Cá Rồng Đỏ phát hiện
tại nhiều vùng thuộc địa phận Tây Kalimantan ở Indonesia, địa
danh nổi nhất là Sông Kapuas và Hồ Sentarum, tại đây, loại Rồng
Đỏ (Đỏ Ớt và Đỏ Máu ? Chilli and Blood Red) được phát
hiện đầu tiên. Đây là loại cá phổ biến nhất trong các
loại cá rồng, nguyên nhân là vì  màu sắc sặc sỡ đồng thời giá cả mềm hơn loại Kim
Long Quá Bối, điểm nổi bật là vi, đuôi, miệng, râu đã trổ
màu đỏ từ khi còn bé,  các
tay chơi cá thật khó cưỡng nổi ham muốn và rất thích làm
chủ 1 chú cá này. Khi lớn lên màu đỏ bắt đầu xuất hiện
ở những phần thân thể khác như  nắp mang cá, viền của vẩy, làm cho toàn thân cá 
ửng đỏ lên. Sự phổ biến và ưa chuộng Rồng Đỏ đã
thúc đẩy các trại cá bắt đầu ép cá Rồng đỏ vì siêu lợi
nhuận và hiện nay Rồng Đỏ lại đắt hơn Kim Long Quá Bối, tuy
nhiên sau 1 thời gian ồ ạt  sản xuất, Rồng Đỏ đã hạ gía thành, tuy nhiên vẫn đắt hơn Kim
Long Quá Bối.

Rồng Đỏ được chia ra làm 4 loại khác nhau:
Đỏ Ớt (Chilli Red) Đỏ Huyết (Blood Red), Đỏ Cam (Orange Red)
và Đỏ Vàng (24K) (Golden Red). Thời gian gần đây những rồng đỏ này được góp
lại và gọi chung cùng  tên
là Huyết Long (Super Red) hoặc Rồng Đỏ cấp 1 (1st Grade
Red). Điều này tạo ra tranh cãi, vì cách áp dụng tên Huyết
Long khi loại Đỏ Cam và Đỏ Vàng không đạt được đúng nghĩa
của chữ ĐỎ khi so sánh với 2 loại trên, vì chúng chỉ xuất
hiện màu vàng da cam hoặc vàng 24K. Dù vậy các trại cá vẫn
lạm dụng từ Huyết long để  đặt
tên chung cho cá ép của trại mình.

Cả 2 loại Đỏ Ớt và Đỏ Máu đều xuất xứ từ nguồn
nước nổi tiếng ở miền Tây Kalimantan, Indonesia có tên gọi là Sông Kapuas và Hồ Sentarum. Hồ Sentarum bao gồm nhiều hồ nhỏ nối liền với
nhau và tập hợp lại tại đầu cuối của Sông Kapuas. Trong nước
này chứa nhiều cây gẫy lâu năm chìm trong lòng sông hồ tạo
thành môi trường tốt cho cá rồng sinh sống , nhưng với sự
ô nhiễm, chất thải, bùn bẩn, nước tù đã ảnh hưởng
không ít đến màu sắc nguyên thủy của cá rồng tại đây.
Một nguyên nhân khác ảnh hưởng đến màu sắc nguyên thủy
của cá Rồng Đỏ là sự ép giống lộn xộn đã sản sinh ra
nhiều màu khác nhau. Có những giống có mình dày hơn, miệng
cong và sâu hơn, có giống màu đỏ tươi hơn, màu nền  xậm hơn. Vì sự khác biệt này, những người lái cá đầu tiên ở Indonesia chế ra 2 tên gọi chung cho 2 nhóm rồng hoá đỏ chính được tìm
thấy trong vùng: Đỏ Ớt (Chilli Red) và Đỏ Máu (Blood Red). Những
tên này được gán cho cá là vì độ Đỏ giữa 2 loài cá
này.  Đỏ ớt có màu đỏ
tươi và Đỏ Máu có màu đỏ đậm hơn giống như máu bầm.
Bên cạnh màu sắc, 2 loại cá này cũng có hình dạng khác
nhau. Đỏ Ớt có thân mình rộng và dày hơn, trong khi Đỏ Máu
thì dài và dẹp hơn, Sự khác biệt này có thể dễ dàng nhận
ra khi nhìn chú Đỏ Ơt thì độ dày ngang từ sống lưng qua bụng
đến đuôi đều dày và rộng trong khi Đỏ Máu từ thuôn hơn
khi nhìn từ gáy đến phần đuôi. Sự khác biệt về hình dáng
và có độ vảy dày hơn, đầu hình cái muỗng, màu đỏ tươi,
đã làm cho Đỏ Ớt trở thành như lực sĩ thể hình, Xung, Cân
đối và dễ nhìn.

Điểm khác biệt khác dễ nhận dạng là Đỏ Ớt có cặp
mắt thật to, màu đỏ và đuôi hình Kim Cương (Diamond – shaped
tail) – (DTV: Ở VN thì gọi là hình trái đào). Trong khi Đỏ Máu
thì có cặp mắt trắng và nhỏ, đuôi thì mở rộng hình cánh
quạt (Fan-Shaped Tail). Cặp mắt của Đỏ Ớt rất to và rộ?g,
đôi khi to đến độ phần trên gần như đụng đầu và phần dưới
gần chạm vào miệng. Phần đuôi của Đỏ Ớt giống như hình
viên Kim Cương và mọc dài ra phía sau khi trưởng thành. Mặt
khác, Đỏ Máu thì có cặp mắt nhỏ hơn nhiều nhìn vào thấy
?bình thường? hơn và tròn trịa hơn. riêng phần đuôi thì
xoè ra như cánh quạt thật đẹp. Những khác biệt này thật
rõ ràng kể cả khi cá còn rất bé cũng có thể nhận ra.

Đỏ CAM (Orange Red) Đây là loại cá rất phổ biến trong giới ép
cá đẻ vì dễ thành công hơn, loại không phải là loại “Hoá đỏ” (Red-turning type). Khi trưởng thành chú cá này ?trình diễn? vây màu Vàng Cam phủ đầy mình rất rõ khi so
sánh với  Đỏ Ớt và Đỏ Máu. Sự khác biệt thể hiện rõ hơn khi phần Vi trên + dưới
và đuôi cũng không được màu đỏ  như 2 loại đàn anh trên.

Đỏ VÀNG (Golden Red) là loại cá rồng cũng thường gặp bên cạnh
người anh em Đỏ Cam. Loại này có giá trị thấp nhất trong các
loại Rồng Đỏ vì khi trưởng thành, nó chỉ có màu vàng nhạt
quanh thân thể, môi và râu cũng không có màu đỏ mà chỉ hơi
vàng 1 tí thôi, thật ra có nhiều con thuộc loại này cũng không
có màu ở vi và đuôi nữa. Đây là hậu quả của sự ép
đẻ khác giống đã cho ra 1 thế hệ có chất lượng nửa vời,
chỉ vì sự ép đẻ rất thành công dễ dàng cho những trại
cá chủ trương bán rẻ nhưng bán nhiều (số lượng hơn chất
lượng !!!!)

Đỏ Xanh Lục (Banjar Red) hoặc còn gọi “Công dân loại 2” (2nd
Grade Red) chưa bao giờ chính thức từ giống Huyết Long. Đây cũng
lại là một chế tác của các ông lái cá tài tử  ép đẻ giữa cá mái Đỏ Xanh Lục, Hồng Vỹ hoặc Thanh
Long với Huyết Long đực chính hiệu để  tăng năng xuất về cá con. Đôi khi các tay buôn này còn
dùng hormones hoặc thuốc kích thích để làm cho các chú cá này
nhìn rất là “Đỏ”. Vì vậy
khi mua Rồng Đỏ TUYỆT ĐỐI không nên mua loại cá được giới
thiệu “Rồng Đỏ tự nhiên” (Wild caught Red Arowana) và khi hỏi
có khai sinh thì lại trưng ra KS của CITES (DTV: Tất cả cá rồng
không phân biệt loại nào, dù rẻ hay đắt, bán ở tiệm tại
các nước Mã, Thái, Indo, Sing đều phải có khai sinh, vì nếu
không khi bị bắt sẽ bị phạt rất nặng (động vật quý hiếm
có cơ diệt chủng). Cách cuối cùng cho chúng ta nhận biết là
nhìn đầu cá thì tròn hơn, miệng không được nhọn, vẩy không
sáng, có màu xanh/vàng trên vẩy là đúng loại Banjar Red.

C- KIM LONG HỒNG VỸ (Red Tail Golden)

Được biết đến với tên Kim Long Hồng Vỹ (KLHV) hoặc Kim Long Indo, loại
này được xếp hạng chung trong gia đình Kim Long với Kim Long Quá
Bối (KLQB), Kim Long Malaysia, giá thành của Kim Long Hồng Vỹ rất
?mềm? so với Kim Long Quá Bối. Lý do là vì KLHV sẽ không
bao giờ đạt được màu vàng 24K như  KLQB, và màu vàng của KLHV sẽ không bao giờ vượt qua
khỏi lưng mà khi trưởng thành luôn luôn có 1 vệt đen lớn
kéo dài từ đầu đến đuôi cá. Mặc dù giá trị không cao
khi so sánh với ?Cục Vàng Biết Bơi? (KLQB), nhưng đa phần các
chú KLHV này sẽ có màu vàng lên đến lớp vảy thứ  4 và có vài chú, choé hơn thì màu vàng lên đến hàng vảy thứ  5. Cũng giống như
đồng chí KLQB, KLHV cũng khác loại tuỳ theo màu sắc từng con,
như nền xanh, xanh lục và nền vàng. Khi còn bé KLHV không có
màu sắc gì hết trong khi KLQB đã thể hiện màu mè rõ ràng,
sáng lóng lánh, và màu cũng đã xâm nhập lên hàng vảy thứ
5 rồi.

Nói chung KLHV “lì lợm” hơn so với KLQB, nhanh lớn hơn, và cỡ bự
hơn, tuy nhiên Hồng Vỹ thì XUNG hơn KLQB. Thật khó khi nuôi chung
trong 1 hồ lớn, thường thì 8-9 con cá nhỏ, trong khi KL Malaysia
thì không sao cả, loại này cũng được bảo vệ của CITES, tuy
nhiên vẫn bị săn lùng ở nơi thiên nhiên, ngoài ra, các bạn
bạn rất giống nhau từ đuôi, Vi, và màu trên miệng của 2
loai KLHV này.

D- THANH LONG (Green Arowana)

Đây cũng là 1 loại trong giòng họ cá rồng, thường tìm thấy ở
Thái Lan, Mã Lai, Miến Điện, Indonesia và Campuchia. Vì loại này sống ở nhiều phong thổ khác nhau và rộng rãi như vậy nên hình dạng và màu sắc cũng có thể khác
nhau. Hầu hết những loại Thanh Long tìm thấy ở những nơi này
có màu xám xanh ở thân mình và đuôi có sọc xanh xám đậm.
Hình dáng Thanh long cũng đặc trưng khác thường hơn so với các
loại cá rồng khác, đầu và miệng thì tròn và to hơn. Đây
là loại cá rẻ tiền nhất trong các loại rồng cùng với loại
Đuôi Vàng (Yellow Tail). Tuy nhiên có 1 loại Thanh Long Xanh (có
xen lẫn màu tím trên tâmvảy) thì lại được đứng chung hàng
với các đàn anh cao quý khác. Thanh Long cùng với Huyết Long
?hạng 2? (2nd Grade Red) được ưa chuộng nhiều nhất
ở Thái Lan và Philippines vì giá mềm của nó. Bên cạnh đó,
loại này cũng được các chú học trò nhỏ bên Nhật khoái
vì vừa túi tiền, có khả năng tậu được, để vừa chiêm
ngưỡng vừa tập ép đẻ.

Rất bình thường các chú cá này được hầu hết các tay mới
tập chơi cá dùng làm bước khởi đầu cho sự nghiệp chơi
cá cảnh sau này vì,  vừa rẻ  vừa dễ kiếm. Sau đó
đã ký cóp 1  ít kinh nghiệm
rồi mới bắt đầu chuyển qua KLHV,  KLQB  hoặc Huyết Long.

CÁ RỒNG ÚC

Tên Khoa Học: Scleropages Jardini, Scleropages Leichardti.

Có 3 loại Rồng Úc: Rồng Châu, Rồng Đốm, và Rồng Đỏ.

Rồng Châu là loài cá tuyệt đẹp, trông giống rồng châu Á. Ngoại trừ  Rồng Châu
Úc có nhiều vảy và vảy thì nhỏ hơn và có châu màu đỏ. Rồng Á Châu thường thì có 5 hàng vảy, rồng Úc thì có đến 7 hàng vảy, Về màu thì có màu đồng đến màu vàng 24K, rồng châu úc có vảy có những châu nhỏ hình
trăng lưỡi liềm, đuôi màu đen có chấm vàng, 1 điều bình
thường của loại cá này là nó hay hớp hơi trên mặt nước,
Rồng Úc là loại cá XUNG nhất trong các loại rồng, và không
có trong danh mục bảo vệ động vật quý hiếm.

Rồng Đốm cũng giống như  rồng Châu, ngoại trừ
Vi và đuôi đậm màu hơn, còn vảy thì có những đốm tròn
nhỏ chứ không có hình lưỡi liềm như loại châu, thỉnh thoảng
có những đốm nhỏ màu đỏ trên vảy, loại này cũng không
được bảo vệ.

Rồng Đỏ rất hiếm, và là loại cá đẹp nhất của Rồng
Úc. Vảy và Vi có màu đỏ nâu đậm với các chấm vàng, còn
1 loại hiếm thấy khác là Châu Vàng có màu vàng sáng (24K
gold) hơn những loại rồng Úc khác.

CÁ RỒNG NAM MỸ

A- BẠCH LONG

Tên khoa học: Osteoglossum Bicirrhosum (BDV: Hình như VN gọi là Ngân Long?)

Bạch Long được tìm thấy ở Sông Amazon miền Nam Mỹ. Hình dạng cũng
giống Hắc Long ở chỗ đuôi hình nón, vảy và vi có màu bạc,
loại này không được bảo vệ. Cùng họ hàng với Bạch Long
có 2 loại rất hiếm là Bạch Long Hồng Vỹ (Red-Tail Silver) và
Bạch Tuyết Long (Snow Silver).

Bạch Long là loại cá rồng phổ thông mà bạn có thể tìm
thấy ở bất cứ tiệm cá cảnh nào tại bất cứ địa phương
nào trên trái đất, loại này đứng hàng số 1 trong các loại
rồng thuộc giống Osteoglossidae. Giống như Hắc Long, cả 2 đều
xuất xứ từ Nam Mỹ, đều có đuôi hình nón, nhưng chỉ khác
là màu bạc trắng toàn thân. Bạch Long khi trưởng thành có
thể dài đến 90Cm, và là dài nhất trong tất cả các loại cá
rồng. Bạch Long nổi tiếng ?nhậu nhẹt vô tư? ăn khỏe và
dịu dàng nhất trong các loại cá rồng.

B-  HẮC LONG

Tên khoa học: Osteoglossum Ferrerai

Hắc Long cũng xuất xứ từ Nam Mỹ và hình dạng cũng giống Bạch
Long ở chỗ đuôi hình nón. Khi còn bé, Hắc Long có Vi và vảy
màu đen, với những dọc trắng hoặc vàng trên vi, Nhưng đến
khi trưởng thành, Hắc Long sẽ từ từ mất dần màu sắc và
trở thành màu xám. Hắc Long có thể dài đến 80 Cm và không
có trong danh bạ bảo vệ. Hắc Long khó nuôi hơn Bạch Long. Loại
này hơi khó kiếm vì chỉ đẻ theo mùa, trong khi các loại khác
thì có thể đẻ quanh năm.

CÁ RỒNG CHÂU PHI

Tên khoa học: Heterotis Niloticus.

Còn có tên Africa Nile Arowana hoặc phổ biến hơn là Rồng Đen Châu
Phi (Africa Black Arowana). Loại rồng châu phi  này hiếm nhưng không đắt, vì 
ít có người hoặc chuyên gia cá cảnh thích nuôi vì sự
xấu xí của nó so với các loại cá rồng khác.

Rồng châu phi xuất xứ từ Phi Châu, và thường thấy
ở các tiệm cá, Nó có đầu tròn, láng lẩy, và cằm cũng
tròn, vẩy và đuôi nhỏ,  khi
trưởng thành trông giống cá tra hơn là cá rồng.