Ngoài công việc cho ăn, thay nước và chăm sóc cá hàng ngày, người nuôi cá còn phải biết cách phòng và trị một số bệnh thường gặp ở cá betta, cần phải thường xuyên theo dõi và quan sát các biểu hiện của cá, khi phát hiện cá có những dấu hiệu bất thường thì phải tiến hành kiểm tra nhằm sớm phát hiện bệnh để có cách điều trị kịp thời.
Có rất nhiều nguyên nhân làm cho cá betta mắc bệnh, có thể do chăm sóc không đúng, hay do nhiễm vi khuẩn, ký sinh trùng, cũng có thể do cá bị tổn thương sau khi đá.
Sự thay đổi của nhiệt độ: cá betta dễ bị sốc và mắc bệnh khi nhiệt độ nước thay đổi đột ngột. Trường hợp thường gặp nhất là khi thay nước, nguồn nước mới và nguồn nước cũ có sự chênh lệch về nhiệt độ quá cao sẽ làm cho cá không kịp thích ứng. Do vậy, khi thay nước cần lưu ý: nước mới phải được phối ít nhất là 12 tiếng đồng hồ nhằm làm giảm bớt lượng Clo, và phải đảm bảo nhiệt độ của nước mới và nước cũ tương thích với nhau.
Sự thay đổi của chất lượng nước: Do cho quá nhiều thức ăn vào bể, cá ăn không hết, thức ăn dư thừa bị lên men và làm xấu nước đi, nếu như không thay nước kịp thời sẽ làm cho cá phát bệnh.
Ngoài ra, nước máy làm sạch chưa đủ thời gian sẽ khiến cơ thể cá không khỏe hoặc thậm chí ngộ độc chết; Hoặc trong nước máy chứa hàm lượng lớn thuốc khử Clo, soda làm cho nước đục đi, nếu như quan sát không kỹ sẽ làm cho cá betta chết, trường hợp này thường gặp trong mùa có nhiệt độ cao.
Sau đây là một số bệnh thường gặp trên cá betta và cách phòng trị
Bệnh thối vây
Đây là loại bệnh thường thấy ở cá được nuôi trong hồ thủy sinh. Bệnh gây ra bởi các vi khuẩn Aeromonas, Pseudomonas hay Myxobacteria. Bệnh này nếu phát hiện kịp thời thì rất dễ chữa trị, nhưng nếu phát hiện muộn thì khả năng điều trị hết bệnh là rất thấp. Bệnh rất dễ lây lan sang cá khỏe mạnh.
Nguyên nhân: nguyên nhân chủ yếu là nguồn nước bị ô nhiễm.
Triệu chứng: cá bị bệnh thì vây thường xuất hiện các khía màu tfắng. Dần dần vây bị tưa và ngắn đi. Khi bệnh phát triển, vây sẽ bị ướm máu và bị ăn dần. Nếu không được chữa trị thì bệnh sẽ lan khắp cơ thể cá.
Cách chữa trị: trước tiên thay ngay nguồn nước mới. Sau đó dùng kháng sinh diệt khuẩn để chữa trị bệnh cho cá. Có thể cho một ít muối hột để tránh bội nhiễm thêm nấm. Lưu ý là đối với bệnh này tuyệt đối không tăng nhiệt độ nước vì sẽ thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn.
Bệnh rách mang
Bệnh rách mang của cá betta thường do ký sinh trùng hoặc vi khuẩn gây nên.
Bệnh rách mang do ký sinh trùng
Triệu chứng: bệnh thường do trùng đốt ngón tay hoặc trùng bánh xe gây nên. Biểu hiện của cá bị bệnh là mang sưng rõ ràng, nắp mang mở ra khó khăn. Trường hợp nghiêm trọng sẽ làm cho sụn mang lộ ra ngoài, cá hô hấp khó khăn dẫn đến tử vong.
Cách chữa trị:
Có thể dùng 0,5 – 0,8g tinh thể diệt vi trùng, cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 10-15 phút.
Cũng có thể dùng 0,2g tinh thể diệt vi trùng, 0,2g đồng sulfate, 0,2g copperas (sắt II sulfate kết tinh) trộn lại, cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 10-15 phút.
Bệnh rách mang do nhiễm khuẩn
Triệu chứng: bệnh do vi khuẩn mốc dưới nước gây nên. Tua mang của cá bị bệnh thường có màu trắng vì bị mất máu. Bệnh nghiêm trọng có thể có vi khuẩn dạng tơ bám vào, tỉ lệ chết rất cao.
Cách chữa trị:
Có thể dùng 50g muối ăn, 50g natri carbonat, trộn lại rồi cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 15 – 20 phút.
Cũng có thể dùng 0,7g đá quặng đồng lục (đá khổng tước xanh), cho vào 100 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 15-30 phút.
Bệnh rách mang do trùng niêm bào tử
Triệu chứng: bệnh do trùng niêm bào tử gây ra. Cá bị bệnh thường trên tua mang xuất hiện những vết chấm màu trắng hoặc túi bào tử mà mắt thường có thể nhìn thấy được, chúng phát triển từ nhỏ đến lớn rồi phá hoại mang cá. Khi túi bào tử bể, vô số trùng bào tử sẽ lẫn vào trong nước và chui vào mang của những con cá khỏe mạnh làm tua mang mất máu, dẫn đến chết hàng loạt. Bệnh rách mang do trùng niêm bào tử gây ra rất ít gặp.
Cách chữa trị:
Dùng vỏ cây phong dưỡng ba tuổi ngâm ra chất dịch, lấy một lượng vừa phải cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 5-10 phút. Thực hiện nhiều lần sẽ thấy hiệu quả.
Cũng có thể dùng 150g nước amonhac, cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 10-15 phút. Thực hiện nhiều lần sẽ thấy hiệu quả.
Bệnh rách mang do vi khuẩn nhầy hình cầu
Triệu chứng: bệnh do vi khuẩn cầu niêm dịch gây nên. Cá mắc bệnh thì tua mang thường bị thối và có chất nhầy màu trắng tương đối nhiều. Trường hợp nghiêm trọng thì tua mang bị ăn thành từng lỗ nhỏ, sụn lộ ra ngoài, tỉ lệ chết rất cao.
Cách chữa trị:
Dùng 1 – 2g furazolidone, cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 15-20 phút. Hoặc dùng nước muối nồng độ cao, ngâm rửa cá khoảng 15-20 phút.
Cũng có thể dùng 0,05g chloramine 5% và 0,2g furacilin, trộn lại, cho vào 10 lít nước, ngâm cá khoảng 15-20 phút. Cách này rất hiệu quả khi sử dụng nhiều lần.
Dịch bệnh viêm nhiễm đốm trắng
Đây là dịch bệnh gây ra bởi trực khuẩn ký sinh có tên khoa học lchtyophthirius multifilis. Khuẩn ký sinh bám vào da của cá, sau một thời gian ngắn chúng sẽ sinh sôi nảy nỡ và tạo thành một lỗ trên da cá.
Vi khuẩn và nấm sẽ xâm nhập vào cơ thể cá qua lỗ này. Bản thân ký sinh trùng sau khi phát triển hết sẽ chìm xuống đáy lọ tạo thành bào xác và phát triển tiếp. Sau một thời gian ngắn, bào xác sẽ vỡ tung và tạo ra hàng ngàn con ký sinh trùng khác dưới dạng bào tử, và chúng tiếp tục tấn công vào cơ thể cá.
Nguyên nhân: nước bẩn là nguyên nhân chủ yếu làm cho cá mắc bệnh. Ngoài ra, sự thay đổi nhiệt độ của nước một cách bất thường cũng tạo điều kiện cho ký sinh trùng phát triển và làm cho cá mắc bệnh. Ký sinh trùng này thường có trong nước nuôi cá, nếu cá khỏe và nước sạch thì ký sinh trùng không có cơ hội phát triển.
Triệu chứng: cơ thể cá bị bệnh thường nổi những ban nhỏ màu trắng rất khó nhận diện, dần dần sẽ lan ra khắp mình cá. Da cá sẽ mỏng dần, và cá thường ưa cạ vào thành bể. Khi mới mắc bệnh, cá vẫn ăn bình thường. Nhưng khi bệnh tiến triển, cá sẽ mất màu dần và trở nên lờ đờ, biếng ăn rồi cuối cùng nhịn hẳn. Bệnh đốm trắng thường có 3 giai đoạn phát triển:
Giai đoạn 1: đây là giai đoạn mới nhiễm bệnh, cá bơi giật giật, đầu ngước lên.
Giai đoạn 2: xuất hiện những bọt khí nhỏ trên mình cá.
Giai đoạn cuối: xuất hiện những đốm trắng trên toàn thân cá.
Nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn 1 hoặc giai đoạn 2 thi mới có hy vọng điều trị khỏi bệnh. Còn nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn 3 thì coi như hết thuốc chữa.
Cách chữa trị
Cá bị bệnh phải được cách ly ra khỏi bầy và cho vào một lọ riêng để điều trị.
Thường xuyên thay nước, và lưu ý là phải tăng nhiệt độ nước lên 30°c.
Cho vài viên muối hột vào lọ cá. Muối sẽ diệt ký sinh trùng có trong nước và bám vào da cá. Công thức định lượng: 5 gam muối/ 1 lít nước.
Bệnh sung huyết da
1) Triệu chứng: bệnh do trùng tam đại, rận cá, bọ cá chép đầu neo gây ra. Sau khi trùng tam đại ký sinh, cá mắc bệnh tiết ra nhiều chất nhầy ở bên ngoài, xuất hiện những đường vòng trắng. Cơ thể của bọ cá chép dầu neo nhỏ dài như kim, đầu có mọc sừng giống như cái neo sắt, có thể bám vào da của cá vàng và đọng kí sinh vào đó. Bề ngoài những con cá bị trùng kí sinh có hiện tượng sưng và đọng máu, có lúc có cả đám vi khuẩn mốc nước bám vào vết thương giống như con bọ chét. Cá mắc bệnh có vết bị rận cá cắn, và hàm bị thương hoặc vết thương bị xé rách.
2) Cách chữa trị: dùng 0,5 – 0,8g tinh thể diệt trùng, cho vào 10 lít nưổc, ngâm rửa cá khoảng 10-20 phút. Hoặc dùng 0,2g tinh thể diệt trùng, cho vào 1 tấn nưổc, rải khắp toàn hồ.
Bệnh rách vây
Nguyên nhân và triệu chứng: nguyên nhân gây bệnh có thể là do nưổc không tốt, hoặc có thể thay nưóc không kịp thòi làm cho vây cá bị thối nhẹ, sau đó nhiễm khuẩn. Cá bị bệnh thì viền của các vây thưòng có màu trắng sữa. Các vây sẽ bị thối làm cho các sợi vây không còn nguyên như trưổc, rõ ràng nhất là ở vây đuôi. Nếu bệnh nghiêm trọng thì vây đuôi sẽ rách toàn bộ.
Cách chữa trị:
Dùng 1g furamcilium hoặc furazolidone, cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 10-20 phút.
Cũng có thể dùng 0,1 g thuốc tím, cho vào 10 lít nưổc, ngâm rửa cá khoảng 10 phút.
Bệnh viêm ruột
Nguyên nhân và triệu chứng: nguyên nhân gây bệnh là do ăn phải thức ăn không sạch, hoặc ăn quá no, làm cho việc tiêu hóa không tốt dẫn đến viêm ruột. Cá mắc bệnh thường đò đẫn, nằm yên dưới đáy hổ, không động đậy, cơ bắp bị co giật trong thòi gian ngắn. Trở ngược bụng cá ta thấy, gần vùng hậu môn bị sưng đỏ sung huyết, nếu nghiêm trọng sẽ thấy thối nát.
Cách chữa trị: dùng dung dịch MnSO„ có nồng độ từ 3 – 5%, ngâm rửa cá khoảng 20 – 30 phút. Hoặc dùng 0,1 g furazolidone hòa chung vói bột mì, nhồi thành hạt rồi cho cá ăn.
Bệnh Velvet Rust
Bệnh Velvet Rust gây ra bởi ký sinh trùng Oodinium pillularis. Ký sinh trùng này có dạng đơn tế bào, chúng ký sinh và phát triển trên cơ thể cá.
Nguyên nhân: nguyên nhân chủ yếu là nguồn nưỏc có chất lượng kém hay nhiệt độ nưốc thay đổi đột ngột làm cho cá bị stress. Bệnh này có tính truyền nhiễm rất cao, do đó phải cách ly cá bị bệnh.
Triệu chứng ở giai đoạn đầu mắc bệnh, rất khó nhận biết được ký sinh trùng ký sinh lên cơ thể cá. Nếu dùng kính hiển vi soi lên cơ thể cá sẽ thấy những chấm màu nâu nhỏ. Khi bệnh phát triển, cá thưòng cọ mình vào đáy hổ cho đỡ ngứa. Sau đó cá lừ đừ, vây xếp lại và biếng ăn.
Ồ giai đoạn sau triệu chứng rõ ràng hơn, vây của cá xuất hiện một lớp bụi vàng nâu mịn như nhung. Cơ thể xuất hiện nhiều vết thương có máu. Nếu không điều trị kịp thời thì vết thương sẽ lan ra khắp cơ thể, và cá sẽ chết sau đó.
Chữa trị
Trước tiên phải tách riêng cá bị bệnh để điều trị, và thay ngay nguồn nước mới để bệnh không lây lan sang những con cá khác.
Phải nâng nhiệt độ nước trong bể điều trị lên 30°c, và luôn bật đèn sáng nhằm hạn chế sự tái nhiễm ký sinh trùng. Cho vào một ít muối hột để hạn chế các loại nấm xuất hiện.
Bệnh này có nhiều loại thuốc điều trị, chủ yếu là dung dịch muối đồng. Lưu ý là thuốc có tính diệt khuẩn cao, do đó có thể diệt luôn các loại tôm, ốc và vi sinh có lợi khác. vết bị rận cá cắn, và hàm bị thương hoặc
vết thương bị xé rách.
Cách chữa trị: dùng 0,5 – 0,8g tinh thể diệt trùng, cho vào 10 lít nước, ngâm rửa cá khoảng 10-20 phút. Hoặc dùng 0,2g tinh thể diệt trùng, cho vào 1 tấn nước, rải khắp toàn hổ.