Hà Tiên là một Thị xã nằm về hướng Tây Bắc của tỉnh Kiên Giang, có diện tích tự nhiên là 10.048,83 ha, dân số 49.011 người, với 3 dân tộc Kinh, Hoa, Khmer, có đường biên giới trên đất liền dài 13,7 km, đường bờ biển dài 26 km. Về địa hình Hà Tiên có vị trí nằm nơi cửa sông, ven biển, có nhiều dạng địa hình như đầm, vịnh, đồng bằng, đồi núi, sông rạch, hang động, hải đảo…
Nhà thơ Đông Hồ đã miêu tả nét đẹp của Hà Tiên:”Ở đây kỳ thú thay có như hầu đủ hết! Có một ít hang sâu động hiểm của Lạng Sơn, một ít đảo đá chơi vơi giữa biển của Hạ Long. Có một ít núi đá vôi của Ninh Bình, một ít thạch thất sơn môn của Hương Tích. Có một ít Tây Hồ, một ít Hương Giang. Có một ít chùa chiền của Bắc Ninh, một ít lăng tẩm của Phú Xuân. Có một ít Đồ Sơn, Cửa Tùng;một ít Nha Trang, Long Hải”…Tất cả đã tạo nên một Hà Tiên xinh đẹp, yên bình, có sức thu hút, hấp dẫn du khách gần xa. Hàng năm, Hà Tiên đón gần 2 triệu lượt du khách đến tham quan, hành hương chiêm bái các chùa chiền và nghỉ dưỡng.
Đến Hà Tiên ngoài quang cảnh hoang dã và tuyệt đẹp, còn có những món ngon đặc sản rất độc đáo, có thể khiến du khách nhớ mãi khi lần đầu thưởng thức.
1. Xôi Hà Tiên
Xôi là món ăn bình dị làm từ nếp nhiều nơi có nhưng thưởng thức món ăn này tại Hà Tiên lại khác lạ;vẻ bóng bẩy, óng ánh của xôi khiến du khách không kiềm lòng được.
Xôi được nấu từ nếp thơm nên khi vừa chín đã thơm lừng. Đặc biệt, người Hà Tiên nấu xôi rất khéo, hạt nếp chín có màu trắng ngà bóng lưỡng, thoạt nhìn đã kích thích thị giác và truyền xung thần kinh đến não tạo cảm giác thèm ăn nơi đầu lưỡi. Nếu chỉ ăn xôi không cũng thấy ngon vì mùi thơm lừng của nếp và độ vừa ăn. Xôi Hà Tiên có loại ngọt và mặn. Xôi ngọt có thêm nước dừa sặc sánh và xoài chín được chế biến sền sệt như nước sốt. Bên trên để thêm chút dừa nạo sợi. Ăn vào béo ngậy, thơm tho. Xôi mặn Hà Tiên không để nhiều gia vị, thịt như các nơi khác. Xôi mặn Hà Tiên chỉ có lớp tôm khô giã sợi nhuyễn để trên bề mặt nhưng hương vị rất đậm đà. Mỗi gói xôi Hà Tiên nhỏ gọn nằm trong lòng bàn tay. Người ăn ít nhất cũng phải thấy thèm ăn thêm nữa khi đã ăn hết gói xôi.
Xôi xiêm cũng là một loại đặc sản bạn không nên bỏ lỡ khi đến vùng đất này, thường ăn kèm tôm khô, mứt dừa, trứng gà hoặc nước cốt dừa. Một trong những điểm bán xôi ngon là thúng xôi của bà lão ngồi ngay đầu đường Trần Hầu. Dù quán khá thô sơ với một cái bàn nhỏ đặt bên lề đường, nhưng xôi của bà rất nổi tiếng.
2. Cá nhám giàu nấu măng chua sả nghệ
Cá nhám giàu có màu trắng, là tên gọi một loài cá nhám (cá mập nhỏ) của người dân Hà Tiên. Cá tương đối hiếm nên chỉ được ngư dân cung cấp cho các nhà hàng lớn hoặc người “đăng ký” trước chứ không bán tràn lan ngoài chợ.
Người Hà Tiên thường chế biến cá nhám giàu thành nhiều món ăn bổ dưỡng, rất ngon nhưng ngon nhất vẫn là nấu măng chua sả nghệ. Có thể nói, chỉ riêng vùng biển Kiên Giang mới có món này. Canh chua cá nhám giàu phải có sả bằm nhuyễn đâm chung với nghệ. Cách làm này mang cung cách ẩm thực Kinh – Khơmer, lại giúp bán mùi tanh cá biển. Nếu không có măng chua, me tươi, me chín, có thể cho vào món ăn này nước cốt chanh tươi.
Để nấu, cá nhám giàu được cắt từng khứa dày trung bình từ 1 – 1,5cm. Nếu cắt dầy hơn, cá lâu chín, phải nấu nhiều lửa khiến “đồ bổi” nát nhừ, mất ngon. Bắc lên bếp, nồi cá sôi khoảng 5 – 10 phút, cho bạc hà, giá, khóm, cà chua, đậu bắp, bắp cải, măng chua, rắc rau om xắt nhỏ, mấy lát ớt sừng;ăn kèm với bún.
Khách vừa thưởng thức món ngon vừa ngắm nhìn phong cảnh biển đẹp nhất miền Tây vừa lâng lâng cảm khái với ly rượu mỏ quạ. Lẩu cá nhám giàu canh chua sả nghệ là sự kết hợp hài hòa giữa vị chua chủ lực của món lẩu, hương vị đặc trưng của sả và nghệ sẽ gây cho khách ấn tượng khó quên, nhất là làm tiêu tan hơi men của rượu.
người Hà Tiên tin rằng chữ “giàu” trong “cá nhám giàu” sẽ giúp họ làm ăn phát đạt khi thưởng thức món này trong những ngày đầu năm mới.
3. Bún Kèn Hà Tiên
Bún Kèn là món ăn rất riêng của người Hà Tiên với cách chế biến cầu kỳ, nhiều công đoạn. Được chế biến từ một số loại cá biển như cá thu, cá đưng, cá nhồng, cá rựa hay cá lẹp vàng, có lẽ chính vì đặc điểm này khiến bún kèn Hà Tiên có vị đặc trưng không lẫn với các loại bún kèn ở các vùng khác.
Việc chế biến món ăn đặc sản Hà Tiên này không quá phức tạp nhưng lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Cá tươi làm sạch tách xương chỉ còn lại thịt cá và giã nhuyễn. Sau đó cá được xào thơm với xả, ớt, bột nghệ hoặc nghệ tươi giã lấy nước. Đến công đoạn này bạn phải dùng đến nước dảo dừa đề đun xôi cá, nêm nếm gia vị nhưng không dùng nước mắm. Cá đã xôi và chín tới, tắt bếp và cho thêm nước cốt dừa, bạn đã có một nồi nước kèn cực kỳ thơm ngon. Để tạo màu cho nồi cá thêm hấp dẫn, dầu điều được phi thơm và cho vào cuối cùng.
Bún cho vào nửa tô, cho ít rau sống, đu đủ bằm nhuyễn, giá sống, húng thơm, sau đó chan nước kèn còn nóng, rắc thêm ít tôm khô đã được giã nhuyễn…Khi ăn bạn có thể dùng thêm một chút nước mắm mặn và chút ớt tùy theo khẩu vị, tô bún kèn sẽ thêm đậm đà và ngon miệng hơn. Một trong những cửa hàng bán bún kèn ngon nhất là nằm ở đầu đường Trầu Hầu, gần chợ Hà Tiên.
4. Cà Xỉu muối
Bất kỳ ai lần đầu tiên khi nhìn thấy con Cà Xỉu đều có cảm giác sờ sợ, nhìn bề ngoài Cà Xỉu khá giống những loài hải sản hai mảnh vỏ, nhưng lại giống cả loài côn trùng với cái râu dài và to. Nếu không đợi người địa phương vừa giới thiệu vừa ăn rồi vừa tấm tắc khen ngon, có thể du khách chẳng bao giờ dám thưởng thức. Nhưng ăn rồi mới thấy ngon thật, phải chăng vì hình dáng là lạ này mà người dân nơi đây mới đặt cho cái tên “Cà Xỉu”.
Cà Xỉu sống tập trung ở môi trường cửa biển, cửa sông nước lợ, thường có nhiều ở vùng đầm Đông Hồ, thị xã Hà Tiên. Giống như sò, Cà Xỉu sống dưới tầng đất bùn, vì thế chúng có râu dài để cắm xuống đất dễ cho việc tìm kiếm thức ăn. Mùa Cà Xỉu rộ lên nhiều từ khoảng tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Các ngư dân đánh bắt Cà Xỉu (giống đánh bắt sò) về rửa sạch bùn đất, giữ lại phần đuôi rồi làm mắm. Cứ một lớp Cà Xỉu rắc một lớp muối lên, tùy sở thích mà người ta có thể muối bằng nước muối hoặc muối hạt, thêm đường để mắm nhanh chua. Công đoạn này đòi hỏi người làm phải có kỹ thuật và kinh nghiệm. Chất lượng của món Cà Xỉu ngon hay không nhờ vào cách muối này. Nếu nhạt quá Cà Xỉu hỏng, mặn quá Cà Xỉu sẽ bị đen và cũng hỏng
.
Cà Xỉu muối buổi sáng có thể buổi chiều ăn được hoặc để trong hũ dùng dần quanh năm. Cà Xỉu tươi ngon nhất vẫn là muối buổi sáng xào buổi chiều, bởi khi đó vị mặn của muối hãy còn chưa ngấm hết vào trong thịt. Phi thơm tỏi cho Cà Xỉu vào xào, đảo đều tay cho gia vị thấm đều. Nêm chút tiêu, đường cho vừa miệng ăn. Khi ăn tách lớp vỏ bên ngoài chỉ ăn thịt bên trong. Cà Xỉu ngon bổ nhất là phần râu (tốt cho sinh lực của nam giới), nhai giòn giòn nên các đấng mày râu đều rất thích.
(Trần Linh)