Thơ lục bát là một thể thơ quan trọng trong các tác phẩm văn học và đời sống tinh thần của người dân Việt Nam. Đặc điểm của thể thơ lục bát là gì? Cùng tìm hiểu qua nội dung dưới đây chúng tôi chia sẻ:
Thơ lục bát là gì?
Thể thơ lục bát là thể thơ rất quen thuộc trong chương trình học. Lục bát ( chữ Hán : 六八 ) là một thể thơ của Nước Ta, đúng như tên gọi, một cặp câu thơ cơ bản gồm một câu sáu âm tiết và một câu tám âm tiết, phối vần với nhau. Một bài thơ lục bát gồm nhiều câu tạo thành không hạn chế số câu. Thông thường một bài thơ lục bát thường được khởi đầu bằng câu lục và kết thúc bằng câu bát .
Ví dụ thơ lục bát
Thơ lục bát Open rất thông dụng và quen thuộc với tất cả chúng ta .
“Trong đầm gì đẹp bằng sen
Bạn đang đọc: Đặc điểm của thể thơ lục bát là gì?
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn ” .
( Ca dao )
“ Ngẫm hay muôn sự tại trời ,
Trời kia đã bắt làm người có thân
Bắt phong trần phải phong trần
Cho thanh cao mới được phần thanh cao ” .
( Truyện Kiều – Nguyễn Du )
Nguồn gốc của thơ lục bát
Thơ lục bát có nguồn gốc từ rất lâu. Người dân lao động thao tác khó khăn vất vả, để quên đi mệt nhọc họ trở thành những nhà sáng tác thơ. Thể thơ trong những sáng tác của họ thường là lục bát. Vì vậy nó chân chất, giản dị và đơn giản, miêu tả đúng tâm trạng và những cung bậc xúc cảm trong tâm hồn người dân lao động. Thể loại thơ của dân tộc bản địa này còn có nguồn gốc từ những câu ru hời của bà, của mẹ nồng nàn tình cảm yêu quý ; những bài đồng dao đi vào lòng người .
Đặc điểm của thể thơ lục bát là gì?
Mỗi loại thơ đều có đặc điểm riêng, vậy đặc điểm của thể thơ lục bát là gì?
– Thứ nhất : Về cố câu, số tiếng của thơ lục bát
+ Số dòng : Một câu gồm hai dòng ( một cặp ) gồm : Một dòng có sáu tiếng và một dòng có tám tiếng .
+ Số câu :. Một bài thơ lục bát : Có thể có một câu, hai câu, ba câu hay hoàn toàn có thể có nhiều câu nối dài .
Về số lượng câu trong một bài thơ lục bát cũng không hề bị số lượng giới hạn khắt khe như những bài thơ đường luật hay thể thơ tuy nhiên thất lục bát, tuy nhiên khi kết thúc phải dừng lại ở câu tám tiếng. Một bài thơ lục bát hoàn toàn có thể gồm có hai hoặc bốn câu như :
“ Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con ” .
Hoặc cũng hoàn toàn có thể lê dài ra hàng nghìn câu thơ, mà nổi bật nhất mà ta hoàn toàn có thể kể đến, đó chính là siêu phẩm “ Đoạn trường tân thanh ” ( Truyện Kiều ) của đại thi hào Nguyễn Du ( gồm 3253 câu, trong đó gồm 1627 câu lục và 1627 câu bát ). Cụ thể Đặc điểm của thể thơ lục bát là gì sẽ được giải đáp ở phần tiếp của bài viết .
– Thứ hai : Về cách gieo vần
+ Thông thường âm tiết cuối của dòng sáu tiếng hiệp vần với âm tiết thứ sáu cuả dòng tám tiếng theo từng cặp. Âm tiết cuối của dòng tám tiếng lại hiệp vần với âm tiết thứ sáu của dòng sáu tiếng tiếp nối đuôi nhau. Cứ thế luân chuyển như vậy cho đến hết bài .
+ Vần cuối dòng là vần chân, vần ở giữa dòng là vần lưng .
+ Ví dụ :
Bây giờ mận mới hỏi đào ,
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa ?
Mận hỏi thì đào xin thưa ,
Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào .
( Khuyết danh).
Xem thêm: Media publications là gì
Trong bài trên âm tiết cuối của dòng sáu tiếng “ đào, thưa ” hiệp vần với âm tiết thứ sáu cuả dòng tám tiếng theo từng cặp “ vào, chưa ” .
– Thứ ba : Về nhịp và đối trong thơ lục bát
+ Cách ngắt nhịp khá uyển chuyển tùy thuộc nhịp bài thơ : Với câu lục thường là nhịp 2 / 4 ; Nhịp 3/3, nhịp 2/2/2. Câu bát hoàn toàn có thể ngắt nhịp 4/4 .
+ Ví dụ :
“ Mình về / mình có / nhớ ta ?
Mười lăm năm ấy / thiết tha mặn nồng .
Mình về / mình có / nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn ” .
( Việt Bắc, Tố Hữu ) .
+ Đối : Thơ lục bát không nhất thiết phải sử dụng phép đối. Nhưng nhiều lúc để làm điển hình nổi bật một ý nào đó, người làm thơ hoàn toàn có thể sử dụng tiểu đối trong từng cặp hoặc từng câu thơ .
– Thứ tư : Về thanh điệu của bài thơ Lục bát
Có sự đối xứng luân phiên B – T – B ở những tiếng 2,4,6 trong dòng thơ, trái chiều âm vực trầm bổng ở tiếng thứ 6 và thứ 8 dòng bát. Chữ thữ thứ hai và chữ thứ sáu của câu bát thì đều là vần bằng, nhưng nhu yếu đặt ra ở đây là chúng không được cùng một thanh. Nếu thứ thứ sáu là thanh không có dấu, hay còn gọi là phù bình thì chữ thứ tám phải thuộc thanh trầm bình .
+ Ví dụ :
“ Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau “
( Truyện Kiều – Nguyễn Du )
Trong cặp lục bát trên có sự đối xứng nhau trong những thanh ở những tiếng 2,4,6. Câu lục là B – T – B “ năm – cõi – ta ” ; câu bát là B – T – B – B “ tài – mệnh – là – nhau ” .
Biến thể lục bát
Có thể thấy biến thể thơ lục bát rất phong phú, hoàn toàn có thể chia làm ba loại là sai khác về số âm tiết, về niêm luật và về vần hoặc tổng hợp của hai hoặc ba loại trên .
+ Ví dụ sai khác về số âm tiết của cặp lục bát :
“ Trẻ em như búp trên cành ,
Biết ăn, biết ngủ, biết học tập là ngoan. ”
( Hồ Chí Minh )
Trong cặp câu thơ trên của Hồ quản trị thừa một tiếng ở câu bát .
+ Ví dụ về sai khác niêm luật :
“ Lươn ngắn lại chê trạch dài ,
Thờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm ” .
( Ca dao )
Câu ca dao có âm tiết thứ 2 và thứ 4 sai luật bằng – trắc
+ Ví dụ về sai khác phối vần :
“Con vua thì được làm vua
Con sãi ở chùa, thì quét lá đa ” .
Hình thức phối vần ở đuôi câu sáu và giữa câu tám khá thông dụng .
Qua việc giải đáp đặc điểm của thể thơ lục bát là gì? hy vọng bạn đọc nắm được khái niệm nguồn gốc, đặc điểm của thể thơ quen thuộc trên.