Don đặc sản Quảng Ngãi

Chưa có chủ đề nào trên blog này làm mình đắn đo nhiều như “món don”. Chỉ ước được Thạch Lam, Vũ Bằng “nhập” để có thể “cắt nghĩa, gọi tên” thật đắt cho món ăn này. Bởi lẽ, món don là đặc sản của đất Quảng Ngãi mà theo mình cảm nhận, nó mang đầy đủ cái đẹp, cái hồn của người quê mình.

Mục lục

Con don – đặc sản Quảng Ngãi

Don là loài nhuyễn thể nước ngọt. Ở Quảng Ngãi, don có nhiều nhất ở sông Trà và sông Vệ. Nhiều người lầm tưởng nó với loài hến, nhưng don có đặc trưng riêng. Nếu bạn đã từng biết đến món cơm hến, hến xào ở những vùng khác, bạn sẽ dễ hình dung về con don hơn.

Con don sau khi được chà rửa sạch cát. Nguồn ảnh*

Don có kích thước chỉ bằng một nửa con hến mà thôi. Màu vỏ con don cũng sáng hơn con hến. Nước hến có hậu vị chan chát, trong khi nước don ngọt hơn. Thịt don cũng chắc và đậm vị hơn hến.

Con don sống vùi trong tầng cát đáy sông, thức ăn của chúng là các loài thủy sinh. Bắt được chúng rất vất vả. Người dân phải vừa dò vừa cào lớp cát để tìm. Từ sau tết, thời tiết ít mưa dần, sông cạn nước cũng là mùa don xuất hiện nhiều, nên dễ cào don hơn mùa mưa, nước sông đầy.

Người dân cào don trên sông Vệ. Nguồn ảnh*

Món don được nấu như thế nào?

Để nấu được 4 phần/ tô don, ta cần các nguyên liệu sau:

• 2 ống bơ/lon don
• 1 củ hành tây
• Hành lá
• 02 bánh tráng nướng than
• 02 bánh tráng sống
• Gia vị: muối, bột nêm…

Sơ chế nguyên liệu nấu món don Quảng Ngãi

Don mua về bạn ngâm với nước vo gạo hoặc ớt từ 2 – 3 tiếng để don ra hết cát. Sau đó chà rửa sạch với nước đến khi nước rửa trong (3-4 nước)
Hành tây bạn bổ dọc cắt mỏng dạng sợi, ngâm với nước muối loãng cho bớt hang, sau đó vớt ra để ráo nước.

Hành lá cắt nhỏ.

Cách nấu nồi don ngon đúng điệu

Don sau khi được rửa sạch, bạn đem đi luộc với tỉ lệ nước 1 chén don – 2 chén nước. Đợi nước sôi, bạn khoáy cho don chin đều. Đun thêm vài phút, bạn quan sát thấy don đã tách vỏ hết thì trút nồi don này vào rỗ đặt trên một cái nồi khác, để tách riêng phần cái và nước.

Phần cái bạn mang đi đãi vỏ, lấy phần thịt don. Nhặt từng con rất lâu, thay vào đó, bạn đãi với nước để vớt phần thịt sẽ nhanh hơn.

Phần nước luộc don, bạn để lắng lại. Sau đó bạn lấy phần trên, bỏ phần cặn ở đáy nồi, đun lên và nêm nếm muối hay bột nêm cho vừa ăn là được.

Một to don với thịt don, bánh tráng sống, hành lá, hành củ và nước don

Hương vị tô don gây thương nhớ

Sau khi đã chuẩn bị xong nồi nước, thịt don, hành tây hành ta, bánh tráng, bạn bỏ nhỏ bánh tráng sống vào tô, cho thêm hành, một ít thịt don và múc nước don vào tô. Đợi vài phút khi bánh tráng ngậm nước, bạn có thể bẻ thêm bánh tráng nướng, thêm chút tương ớt Quảng Ngãi và thưởng thức.

Nước don ngọt thanh, thịt don dai dai, thêm chút hăng hăng ngòn ngọt của hành và bánh tráng thơm giòn… Tất cả hòa quyện lại thành hương vị độc đáo chỉ có ở quê mình mới có.

Đây là món ăn không cầu kỳ trong cách chế biến, không tẩm ướp phức tạp, tất cả để tôn lên hương vị thuần khiết vốn có của nguyên liệu chính – con don.

Nếu quen dùng những món nhiều gia vị, khi thưởng thức tô don đúng điệu, bạn sẽ có cảm giác được detox vị giác vậy.

Ngày còn ở quê, cứ đến mùa hè – cũng là mùa don, mẹ mình hay mua don về nấu. Một lần nấu, mẹ mình chia làm hai bữa. Một bữa don ăn xế chiều, mẹ để lại một phần nước và thịt don để nấu canh rau muống ăn tối.

Thời tiết nóng bức, ăn gì cũng chẳng thấy ngon thì tô don như đánh thức vị giác, giải nhiệt cơ thể vậy.

Giờ đây bà con mình còn ăn don với trứng vịt lộn

Tâm sự chuyện ẩm thực quê mình

Điều khiến mình buồn khi giới thiệu món don với bạn bè vùng khác chính là đa phần họ không hiểu món don cũng như cách chế biến của người miền Trung nói chung.

Đúng là không phải ai cũng có vị giác nhạy cảm, gu ẩm thực đa dạng và tầm nhìn rộng mở để chào đón cái lạ, cái mới. Mình không kỳ vọng món ăn quê mình sẽ trở nên nổi tiếng nhưng mình mong người sành ăn sẽ cảm nhận được cái ngon, cái “đắt” giá của nó.

Nhiều lần mình nghe những lời chê như nấu cá gì lạt nhách, chẳng ướp gì, sau bánh tráng nướng giòn vậy tự nhiên đi nhúng nước, món ăn gì chỉ có nước lèo với mấy cọng hành, bánh tráng vậy trời…

Don ăn cùng bánh tráng, tương ớt, hành tây, hành lá. Nguồn ảnh*

Nếu bạn có cảm nhận như vậy thì cũng đúng, không có gì sai cả, chỉ là nó không phải là tất cả.

Người Nhật họ quan niệm rằng: Đỉnh cao của ẩm thực là giữ nguyên được trọn vẹn hương vị sẵn có của nguyên liệu. Ấy thế mà họ tự hào với thế giới về món sushi, sashimi.

Thường người ta dùng hương liệu, gia vị để che khuyết điểm của nguyên liệu hơn là khiến gia vị trở thành vị chính của món ăn. Cá nuôi ở ao hồ có mùi tanh nên hay được tẩm ướp. Thịt nuôi công nghiệp chẳng có vị gì nên cần gia vị nhiều khi chế biến chứ không chẳng nuốt nổi.

Ta ăn những món đó hàng ngày và vô hình trung nghĩ rằng, như vậy mới là cách nấu chuẩn. Nếu bạn suy nghĩ như vậy khi chế biến món ăn thì do bạn chưa may mắn được thưởng thức nguyên liệu đỉnh cao đó thôi.
Ở quê mình gần sông, sát biển. Con tôm, con don, con hến trên sông Vệ be bé nhưng thơm ngọt vô cùng. Nếu thêm xào ướp hành tiêu, tỏi ớt thì còn gì mùi thơm đặc trưng của chúng nữa. Lúc ấy nó chẳng khác nào tôm, hến nuôi.

Xem thêm nhiều bài viết về Quảng Ngãi tại đây

Còn món cá nấu ngọt – cá tươi nấu cùng nước và vài lát cà chua, hành lá. Cá nó béo, thơm chẳng tanh thì hà cớ gì đem chiên lên rồi kho với gia vị tẩm ướp? Chế biến như vậy tiếc con cá biển quê mình lắm bạn ạ. Bạn có tin không? Cá thu, cá ngừ, cá bớp, cá hố, cá chim, … ở quê mình ăn được cả da, cả gan, cả tim, gặm luôn cả cái đầu cá mà thấy ngon vô cùng.

Mình tin rằng, ẩm thực là kết tinh văn hóa của một vùng đất từ ngàn đời. Nó thể hiện phần nào tính cách, đặc điểm địa hình, thời tiết, thiên nhiên của vùng đất ấy. Ở quê mình, món ăn chế biến không cầu kỳ, như bản tính của họ vậy: Giản dị và coi trọng sự chân thành.

Quay lại với món don. Món don giờ đây đã có mặt ở Sài Gòn và nhiều nơi khác. Nhưng với mình, don ăn ở Quảng Ngãi là ngon nhất, đúng vị xưa nhất. Ngày nay, quán bán don giờ bán thêm ram bắp, trứng vị lộn. Người khó tính thì không thích bán chung như vậy, mình thì không khắt khe, mình thích hết. Về quê, ăn gì cũng ngon bạn ạ.

Quán Don Cô Hoa từng xuất hiện trong vlog của Khoai Lang Thang

Quán này lúc nào cũng đông khách, dù ở vị trí không thuận tiện chút nào

Người ta đến ăn don vào cả buổi sáng, trưa, tối

Trong lúc đợi don có thể ăn trứng vịt lộn, ram bắp

Có thể bạn quan tâm: Bánh xèo Quảng Ngãi thơm ngon cho ngày mưa gió

*Photo/Ảnh: Hình ảnh này không thuộc bản quyền của mình và mình cũng không biết chính xác chủ sở hữu. Nếu đơn vị sở hữu không muốn mình sử dụng, vui lòng liên hệ với mình qua email: tranhuongvegiang@gmail.com, mình sẽ xóa hình ngay lập tức. Xin chân thành cảm ơn. (If any owner has an issue with any of this photo please get in contact (mail: tranhuongvegiang@gmail.com) and it will be deleted immediately.)