Nơi khai sinh ra lật đật Liên Xô

Nga

Đến xứ sở bạch dương, ngoài Quảng trường Đỏ và các cung điện tráng lệ, khách du lịch có thể ghé thăm Kotovsk, quê hương của lật đật Nevalyashka.

Vào thập niên 90, lật đật là một món đồ chơi yêu thích của trẻ em Việt Nam. Đó từng là món đồ có giá trị đến mức được trưng bày trong tủ kính cạnh những chai rượu Tây, đồ trang trí đắt tiền.

Có tên Nevalyashka, lật đật Nga là một trong những biểu tượng văn hóa
đẹp khiến người Nga tự hào. Khi lật đật bị đẩy, chiếc chuông bên trong kêu vang khiến trẻ em thích thú. Theo quan niệm của người Nga, màu sắc sặc sỡ của lật đật và tiếng chuông sẽ đem lại may mắn, xua đuổi những điều tiêu cực.

Nevalyashka ‘không bao giờ ngã’

Được cho là du nhập từ Nhật Bản, lật đật có mặt tại Nga từ lâu. Ban đầu chúng được chạm khắc từ gỗ, sơn
và đánh vecni. Đến thời Liên Xô, những con lật đật được sản xuất tại tỉnh Tambov đã tạo được một thương hiệu riêng với hình dáng sặc sỡ, bắt mắt và chất liệu được làm bằng nhựa nên nhẹ hơn.

Lật đật Nga đủ màu sắc sặc sỡ. Ảnh: Tambov

Công cuộc sản xuất lật đật bắt đầu vào năm 1958 trong nhà máy thuốc súng Tambov tại thành phố Kotovsk, tỉnh Tambov; như một sản phẩm phụ của dây chuyền thuốc súng.

Lấy cảm hứng từ những đứa trẻ Nga, lật đật có gương mặt bầu bĩnh, đường nét hồn hậu với đôi mắt to tròn màu xanh, lông mi dài. Để thu hút trẻ em hơn, bên trong lật đật thường có một chiếc chuông hoặc hộp phát nhạc nhỏ để tạo ra những âm thanh vui tai.

Lật đật được thiết kế đơn giản, gồm các khối cầu nhẹ, riêng phần bên dưới chứa một vật nặng. Vận dụng những nguyên tắc vật lý, người sáng tạo ra lật đật đảm bảo chúng luôn tự khôi phục trạng thái cân bằng ban đầu, đứng thẳng lại dù có bị xô đẩy thế nào. Nhờ vậy, đồ chơi đơn giản này còn có giá trị giáo dục, trở thành biểu tượng cho tinh thần không bao giờ khuất phục. Đó cũng là lý do người Nga đặt cho nó cái tên Nevalyashka – nghĩa là “không bao giờ ngã”, hay Van’ka-Vstan’ka, nghĩa là “Ivan-đứng dậy”.

Khi vừa ra đời, lật đật nhanh chóng trở thành đồ chơi phổ biến cho trẻ em Xô Viết và các nước xã hội chủ nghĩa. Trong thời kỳ đó, lật đật và búp bê Nga Matryoshka thậm chí được khách du lịch xem như một vật dụng có thể trao đổi thay tiền tệ như rượu và trứng cá muối.

Thành phố ‘lật đật’

Nếu yêu lật đật Nevalyashka và muốn tìm hiểu nhiều hơn về chúng, khách du lịch có thể thực hiện chuyến thăm thành phố Kotovsk và tỉnh Tambov, cách thủ đô Moskva khoảng 500 km.

Lật đật được sản xuất ở nhà máy thuốc súng Tambov. Để thổi hồn vào sản phẩm đã cũ kỹ, đã có những phiên bản lật
đật Nevalyashka mới với những thay đổi nhỏ để thu hút người mua và
khách du lịch. Nếu phiên bản trước đây chỉ có màu đỏ, cam và đôi
mắt xanh thì ngày nay lật đật được trang trí trên thân bằng những bức tranh
vẽ hoa, chim, sói hay họa tiết mang đậm dấu ấn Nga vô cùng cầu kỳ và tỉ
mỉ.

Nhà máy thuốc súng Tambov ở thành phố Kotovsk là nơi sản xuất ra lật đật phân phối toàn nước Nga và thế giới. Ảnh: Tambov

Những con lật đật này được vẽ hoàn toàn bằng tay bởi các nghệ nhân và họa tiết không lặp lại trên những con lật đật khác. Hiện tại, nhà máy còn sản xuất phiên bản lật đật có tên “Masha” ăn theo bộ phim hoạt hình Nga nổi tiếng “Masha và chú gấu” đang được trẻ em trên khắp thế giới yêu thích. Nhà máy cũng sản xuất phiên bản sói Zabivaka – linh vật World Cup 2018 hay người tuyết cho mùa Giáng Sinh.