Nhiều bạn tâm sự với tôi : Thưa Thày, cuộc sống, xã hội hàng ngày nhiều việc nhiều chuyện buồn chán quá, dù xem gì đọc gì… thấy quá ít điều hay! Thày vốn thỉnh thoảng viết Truyện, nên xin Thày dành thời gian cho chúng em đọc thêm được gì chăng?
Tôi trả lời: Được, tôi sẽ hư cấu tình tiết, nội dung, nhưng trong truyện sẽ phản ánh những giá trị cốt lõi rất thực với chúng ta.
Một người cha do Vua cử đi sứ thần lâu dài, lại goá vợ, nên đưa con trai 7 tuổi đến gửi gắm một sư Thày trụ trì ở ngôi chùa nơi quê xa Kinh Đô. Hẹn gần 10 năm sau trở về đón lại cậu!
Thế là từ đó, cậu bé được Sư Thày giao cho việc hàng ngày chăm sóc một mảnh vườn nhỏ dưới chân núi, cạnh nhà Chùa, trồng những cây rau thuốc, có những hòn đá trắng xám xếp thành luống.
Sư Thày chỉ nói ngắn gọn : Hãy theo ý con mỗi ngày, nhưng những cây rau thuốc trong vườn này vốn chứa đựng những giá trị nhất định của nó, hiện mới chỉ được mang về từ hoang dại. Nhưng nếu con làm chúng sống tốt, nảy sinh nhiều thêm , thì con hàng ngày tốt, rồi sẽ thấy ý nghĩa và giá trị cuộc đời của con sau này.
Cậu còn nhỏ tuổi nên chẳng nghĩ, cũng không hỏi mục đích sâu sa những gì điều Thày nói, việc mình làm, chỉ biết nghe theo lời Thày dặn thế thôi.
Vườn cây thuốc lớn dần lên, rộng thêm vài phần . Thỉnh thoảng Thày sai cậu hái một ít đem sao tẩm trị bệnh cho các sư trong Chùa hoặc cho những người dân vãng lai đến nhờ giúp! Khi đó Thày thong thả nói cho cậu biết cách làm và công dụng của từng loại…
Dẫn lớn khôn hơn, một hôm cậy hỏi Thày: Thưa, chưa khi nào con hay Thày phải dùng đến những thứ cây trồng trong vườn, thỉnh thoảng có dùng cho người thì vẫn còn lại bao nhiêu… hơn nữa con thấy chúng đã tự nảy nở, tự điều chỉnh mà không cần đến con nữa.
Thày đáp: Thật tốt cho ta khi không phải dùng thuốc. Ta tốt hơn nữa khi biết dùng chúng cho người cho đời . Con đã bắt đầu có hai điều quý như thế rồi đấy! Con à! Khi mấy năm vừa qua con dùng cuộc sống của mình chăm chút vườn thuốc lại hiểu đặc tính sống của thảo dược và công dụng của chúng cho sự sống của loài khác thì điều đó vô hình chung đã trở thành sinh thần, sinh khí, sinh lực của chính con rồi! Đó chính là Sinh Năng. Những thảo dược khoẻ lên và nhiều hơn thì tự chúng đã tạo nên Sinh Thái chung của chính chúng nên khiến con ít phải can dự! Đó chính là Lẽ Sống cùng nhau giữa muôn Loài!
Thưa Thày, cậu hỏi tiếp: – Từ hôm nay con nên làm gì nữa?
Thày đáp: Con nên ghi chép lại những gì con nhớ được, quan sát thấy hàng ngày, những việc con đã làm cùng những cây thuốc này từ khi con vào đây, và khi cùng Thày, với bào chế và trị bệnh… Cứ thế cho đủ hết từng cây trong vườn này, nên chép vào Quyển của con, không chỗ tẩy xoá, hễ đưa cho một sư tiểu bất kỳ nào họ đọc hiểu là khi đó con đã xong việc con hỏi hôm nay!
Cậu nghe theo, cần mẫn mỗi ngày…
Đến 17 tuổi! Người báo tin đến cho hay rằng: Cha cậu đang trên đường hồi Triều, hơn tháng nữa có thể hội ngộ!
Cậu cũng vừa xong Quyển viết như Thày dặn, thấy bản thân diễn ra nhiều thay đổi… Đến gặp Thày cậu thưa: Con sắp rời biệt Thày và nhà Chùa về lại đời thường cùng cha. Con có băn khoăn về điều Thày nói mười năm trước: phải chăng giá trị cuộc đời con là gì ạ? Nó đáng giá bao nhiêu ạ?
Thày nhìn cậu ân cần đáp: Chỉ có cuộc đời mới giúp con trả lời được câu hỏi này thôi. Và hãy cùng những gì con đã làm bấy nay để đi tìm câu trả lời! Vậy nên sáng hôm sau con mang một cây thuốc cùng một hòn đá bất kỳ trong vườn con đã trồng, đi đến chợ thị trấn cách đây mấy dặm đường, bày đặt cây thuốc, hòn đá cạnh chỗ con ngồi. Ai hỏi gì con đừng nói, chỉ giơ hai ngón tay lên thôi. Dù thế nào cũng không được bán. Đến giữa trưa hãy mang tất cả về.
Hôm sau cậu y lời Thày dặn… Có vài người qua, rẽ đến hỏi… Cậu không nói chỉ giơ hai ngón tay… Họ bảo: cái cây bé linh tinh này trả 2 đồng nhé… không trả lời, đợi giữa trưa mang về. Cậu buồn kể cho Thày… nó chả đáng giá gì…
Thày nói cách hôm nữa lại có phiên chợ, con đi tiếp và cứ y như lần trước, thế rồi: Nhiều người rẽ đến, họ vẫn nhớ cậu hôm nọ, lấy làm lạ khi cậu không nói gì mà lại mang về rất cẩn thận… Nên đám người xì xào… chắc hẳn cây này có công dụng… nào anh kia bán cho ta 200 đồng đi, được chưa? Không trả lời, cậu mang về, kể với Thày giọng vui vẻ: Con không ngờ nó lại được những 200 đồng…
Thày nói : phiên chợ tới con hãy tiếp tục. Lần này đám người tụ lại đông hơn, mỗi người trả một giá nhưng cao hơn trước. Một thương nhân bộ dạng từng trải, giàu có chốt lại: Này anh kia, ta trả 2000 đồng, bán đi!
Cậu trong lòng rất kinh ngạc, nhưng tuân lời Thày, gói cây thảo dược cùng hòn đá cần thận trong lớp vải, mang về,hồ hởi khoe với Thày và ngỏ ý lần tới xin được bán.
Thày lắc đầu: Cứ đúng lời ta dặn… nhưng lần tới ta cho con biết sẽ là phiên chợ rất lớn hội tụ người và hàng nhiều xứ đến đó. Có kẻ bệnh tật lẫn cả quan to trong Triều. Nên hễ có việc gì đáng làm con hãy làm, điều gì đáng cần nói con hãy nói. Khi đó chính là thời điểm, thời vận giúp con trả lời được câu hỏi: – Giá trị cuộc đời con là gì?
Cậu ghi lòng lời Thày, dậy sớm, ăn mặc rất chỉn chu ngay ngắn. Vì cây thảo dược lần trước đã được trả giá đến 2000 đồng nên hôm nay cậu để nó vào một bao dài làm bằng thân Trúc đằng ngà, cùng hòn đá…
Ngồi giữa chợ. Mọi người nhận ra cậu, tụ tập quanh rất đông bình phẩm, định giá….
Trong đám đó có một trung niên bỗng nhiên ngã vật ra mắt trợn ngược, sùi bọt mép… Một người hiểu lang ý bắt mạch thất kinh kêu lên: Người này chết đến nơi rồi… Cậu thấy vậy nhanh tay dùng hòn đá mang theo, đập mài miết vào rễ thảo dược pha vào bát nước, nhấc đầu người kia lên cho uống. Kỳ diệu, ít phút sau người trung niên tỉnh dậy hồng hào, kể về nan bệnh của mình bấy lâu.
Cậu trở về chỗ ngồi ngay ngắn, yên lặng. Mọi người càng tụ tập quanh đông hơn… xì xào… Một thanh niên lở loét cũng chen vào vì tò mò, bị mọi người mắng chửi. Cậu nhìn thấy lại dùng họn đã dã dập ít cành lá thảo dược, tiến đến đắp cho thanh niên kia… anh ta kêu lên sung sướng vô cũng vì cảm giác êm ái lan toả, từng chỗ lở loét được liền sạch lại nhanh chóng.
Mọi người chứng kiến , nói với nhau: – phiên chợ trước có thương nhân giàu trả 2000 đồng, thế mà cậu ấy chỉ giơ hai ngón tay lên không bán, rồi lại mang về! Chắc phải 2 vạn đồng!
Thật sôi động! Người ta còn cho rằng anh là ‘ bậc siêu nhân’. Cậu không nói gì:
Có một Đại quan đi chợ vi hành, thấy thế rẽ đám đông vào… Khi bắt đầu hiểu câu chuyện mọi người nói về cậu. Vị quan tới gần nói: – Hỡi cậu thanh niên trẻ tuổi, Triều đình, quân đội nước ta rất cần những liều thuốc và liệu phâp chữa bệnh như cậu có, cậu biết! Phải chăng nếu cậu chịu nói rõ hơn về thân thế, về các thảo dược và cách chữa bệnh cậu biết thì theo ta về Kinh, tâu Vua bổ nhiệm cậu thành quan y?!
Lúc này cậu đứng lên thi lễ và thưa đáp vị Đại quan kia, cùng quần chúng có mặt…
Mọi người yên lặng trật tự… nghe hết chuyện của cậu, lại được thấy Quyển mà cậu viết, nghe cậu đọc lại một đoạn, tất cả dâng trào lên sự nể phục, kính quý.
Cậu nhận lời Đại Quan, xin phép về nhà Chùa cảm tạ và chào tự biệt Thày bấy lâu của mình.
Thưa Thày: Theo lời Thày, con đã hiểu Giá trị cuộc đời con…
Thày đáp: Con hãy trở lại đời để thực hành giá trị cuộc đời con! Nhớ lời ta là : – THỰC HÀNH GIÁ TRỊ CUỘC ĐỜI! Và nhớ thêm: Giá trị đó con đã thụ đắc được ở đây 10 năm qua, nhưng cuộc đời sẽ kết tội con khi giá trị đó không còn tốt, không được dùng tốt hoặc không được dùng cho việc tốt!
Có nhiều dị bản sau cho rằng… cậu thanh niên đó trở thành ‘ Thần Y’ gì đó…