Nhiều khoảng lặng
Theo NSND Hà Bắc, phim hoạt hình Việt sản xuất đều đặn, giành một số giải thưởng uy tín trong nước, song chưa có sức lan tỏa. Ngoài lý do thời lượng ngắn, phim ở ta khá đơn thuần và mô phạm; kỹ thuật, công nghệ chưa tiên tiến nên khó hấp dẫn khán giả hiện đại.
Tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có một bộ phim hoạt hình thương mại hoàn chỉnh, dài hơi “made in Vietnam” nào được đưa lên màn ảnh rộng, kể cả Hãng Phim hoạt hình Việt Nam và các nhà sản xuất tư nhân. Hầu hết các tác phẩm đã ra mắt chỉ là các tập phim ngắn 10, 20, 30 phút, chủ yếu được chiếu trên nền tảng Internet. Ngoài Người con của Rồng, thời lượng 90 phút thuộc thể loại 3D do NSND Phạm Minh Trí thực hiện, công chiếu 1 tuần tại rạp Kim Đồng thì đa số phim hoạt hình chỉ được trình chiếu trên mạng, trên sóng truyền hình nhưng thời lượng chỉ vài phút hoặc dài nhất cũng khoảng 30 phút.
Phim hoạt hình Việt nhận được nhiều kỳ vọng trong tương lai
Trong khi đó, Công ty cổ phần Hãng Phim hoạt hình Việt Nam mỗi năm sản xuất 15-20 phim theo đặt hàng của Nhà nước và nhiều phim dịch vụ khác. Phim có cả hình thức 2D và 3D, chủ đề phong phú, từ cổ tích, lịch sử, danh nhân đến môi trường, xã hội… Tuy nhiên, hầu hết các phim chỉ kéo dài khoảng 10 phút, có phim phát triển lên 20-30 phút nhưng không thể đứng độc lập, mà phải ghép thành chùm để chiếu rạp. Hãng cũng đã chú trọng sản xuất phim dài tập, như Hiệp sĩ Nghé Vàng, Ngôi sao xanh kỳ lạ… và lập một trang trên mạng xã hội YouTube để chiếu miễn phí. Thế nhưng, để sản xuất phim ra rạp với thời lượng 80-90 phút hoặc chuỗi hàng trăm tập phim để chiếu thành kênh riêng vẫn là mơ ước xa vời với giới làm phim hoạt hình Việt Nam.
Là người có hơn 40 năm gắn bó với phim hoạt hình, đạo diễn, NSND Hà Bắc thừa nhận, việc đầu tư làm phim hoạt hình dài hơi rất tốn kém và đòi hỏi trình độ cao. Đội ngũ trẻ làm phim hoạt hình ngày nay vẫn chỉ hoàn thành nhiệm vụ Nhà nước giao về làm phim cho thiếu nhi nhưng để đạt đến tầm làm phim hay, chinh phục khán giả thì còn là chặng đường xa. Đó còn chưa kể, làm phim hoạt hình dài phức tạp hơn phim ngắn rất nhiều. Bởi, phim hoạt hình có đặc thù tính chuyên môn cao khiến cho không phải bất cứ nhà biên kịch nào cũng có thể viết được kịch bản. Bên cạnh đó, một lý do nữa khiến phim hoạt hình Việt đến nay vẫn chưa đủ sức bước ra khỏi vùng an toàn là thiếu trường lớp đào tạo, giảng dạy chuyên ngành về biên kịch hoạt hình…
Do thiếu vắng các tác phẩm lớn và đặc sắc, khán giả trong nước đắm say với những phim hoạt hình của quốc tế sản xuất, vừa đẹp về tạo hình, kỹ xảo vừa có nội dung, thông điệp sâu sắc như Frozen (Công chúa băng giá), Moana, Big Hero 6 (Biệt đội anh hùng 6), Câu chuyện đồ chơi, Kỷ băng hà, Cậu bé rừng xanh, Doremon, Vút bay, Công chúa tóc xù, Những mảnh ghép cảm xúc, Kungfu Panda… So với các phim hoạt hình quốc tế, các tác phẩm của chúng ta còn có một khoảng cách nhất định, đặc biệt là đầu tư về tiền của, công nghệ và kịch bản.
Thường thì phim hoạt hình quốc tế có đề tài, câu chuyện gắn với cuộc sống hiện tại, kỹ xảo bắt mắt, nội dung dễ hiểu, nhân vật tạo được sức hút và tác phẩm đầu tư tới cả triệu đô. Trong khi đó, hoạt hình Việt thường là những tác phẩm đặt hàng nên đề tài thiếu đa dạng. Chưa kể, phim hoạt hình nước ta vẫn chỉ loanh quanh những câu chuyện cổ tích hay chuyện chó, mèo, gà mẹ, cá con, chim sẻ… với bối cảnh là khu vườn, làng quê, những ngôi nhà cấp bốn đơn giản của những năm 70, 80 của thế kỷ trước.
Kỳ vọng tương lai
TS. Ngô Phương Lan, nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh, hiện là Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến và Phát triển Điện ảnh Việt Nam cho biết, trước đây, Cục Điện ảnh đã rất mong muốn có những phim hoạt hình thời lượng dài được sản xuất. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, điều này chưa thành hiện thực. TS. Ngô Phương Lan cho rằng, trong giai đoạn hiện tại, chúng ta vẫn nên làm song song các phim hoạt hình ngắn và phim dài. Trước mắt, có thể mỗi năm làm một phim dài. Tuy nhiên, trước tiên, chúng ta phải có cách thu hút khán giả đến với phim hoạt hình Việt Nam. Phải làm sao để khán giả quen với việc Việt Nam có phim hoạt hình và phim hoạt hình Việt cũng có nhiều cái đáng xem, nên xem. Hướng tới mục đích này, Hiệp hội Xúc tiến và Phát triển Điện ảnh Việt Nam cùng với VTVGo, Hãng phim hoạt hình Việt Nam vừa thực hiện Tuần phim hoạt hình online diễn ra từ 1 – 10/6 vừa qua.
Thực tế, để phim truyền hình Việt có thể vươn mình, thời gian qua đã có không ít nhà sản xuất nỗ lực đem đến cho khán giả những tác phẩm chất lượng. Trong đó có thể loại cắt giấy vi tính, 2D và 3D như: Anh chàng gặm nhấm, Bí mật của khu vườn, Một cuộc đấu trí, Sự tích hoa Thiên điểu, Nước mắt cá sấu, Chiến binh mèo mũi đỏ, Mái tơ phúc hậu… Các phim này đều đa dạng về đề tài, phong phú về mặt nội dung từ phim triết lý đến phim đồng thoại, cổ tích, sự tích… được khán giả quan tâm.
Đáng chú ý, Cục Điện ảnh (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) mới đây đã khởi động cuộc thi sáng tác kịch bản phim hoạt hình (90 phút) năm 2021. Ban tổ chức khuyến khích nội dung kịch bản đề cao tính giáo dục, tôn vinh các giá trị chân, thiện, mỹ mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc. Các kịch bản cần khai thác các nhóm đề tài về lịch sử, sự tích, cổ tích, giả tưởng, viễn tưởng về thế giới thiên nhiên, về sáng tạo khoa học công nghệ… và nội dung gợi mở khám phá, phát huy trí tưởng tượng của người xem. Theo ông Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Điện ảnh, các kịch bản cần có cách thể hiện sáng tạo, hấp dẫn, giàu hình ảnh, phù hợp với những đặc trưng của ngôn ngữ phim hoạt hình.
Trong khi đó, theo bà Trần Thị Thu Hiền, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hãng phim Hoạt hình Việt Nam, từ năm 2021 đơn vị đã đầu tư sản xuất phim truyện hoạt hình chiếu rạp. Để thực hiện mục tiêu này, Hãng phim Hoạt hình Việt Nam đã tiến hành tuyển chọn và xây dựng kịch bản phim truyện hoạt hình với sự kết hợp của các biên kịch hoạt hình với biên kịch phim truyện; đầu tư trang thiết bị, máy móc, công nghệ, kỹ thuật. Đồng thời, đơn vị này đã đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ họa sĩ và các khâu khác trong dây chuyền đáp ứng yêu cầu chuyên môn phục vụ việc sản xuất phim chiếu rạp. “Hy vọng mọi việc thuận lợi thì trong năm 2021 sẽ tạm thời hoàn thiện về bước đầu chuẩn bị. Năm 2022 sẽ triển khai sản xuất và đến năm 2023 sẽ có phim ra rạp”, bà Trần Thị Thu Hiền chia sẻ.