Hoa đã trở thành một phần văn hóa đối với người Việt nói riêng và nhiều quốc gia trên thế giới nói chung. Một trong những loại hoa phổ biến và được ưa chuộng hiện nay là hoa cúc – loại hoa đẹp và nhiều ý nghĩa. Qua bài viết dưới đây, bạn sẽ hiểu rõ những thông tin chi tiết về loại hoa này.
Giới thiệu về hoa cúc
Hoa cúc tiếng anh là gì? Đây là từ chỉ chung các loại hoa thuộc họ cúc với tên khoa học Asteraceae. Có người cũng thắc mắc chrysanthemum là hoa gì thì đó là tên gọi của các loài thuộc chi cúc cũng trong họ này. Những cây trong họ này đều là thực vật có hoa hai lá mầm. Hiện nay người ta đã tìm thấy đến 13000 -24000 loài thuộc họ cúc. Mỗi loại lại có những nét riêng biệt nhưng vẫn giữ đặc điểm chung của hoa cúc.
Tuy cực kỳ đa dạng về số lượng loài nhưng chi một số rất ít trong những hoa họ cúc được đem trồng phổ biến ở các nơi trên thế giới phục vụ cho con người. Phụ thuộc vào khí hậu và nhu cầu của con người mà chọn loại hoa được gieo trồng và thu hoạch.
Trên thế giới, hoa cúc phân bố ở rất nhiều nơi. Khắp các vùng từ Bắc Phi cho tới châu Âu, kéo dài tới châu Á đều tìm thấy sự xuất hiện của cây này. Tại Việt Nam, hoa được trồng khá rộng rãi quanh năm. Loại hoa này có nhiều tính ứng dụng và lợi ích kinh tế cao.
Văn hóa Đông Á coi cúc là một loại cây quý trong bộ tứ quý tùng – trúc – cúc – mai. Bốn loại cây này đại diện cho bốn phẩm chất quý giá mà người xưa coi trọng. Trong đó hình ảnh hoa cúc là loài thanh cao, trong sạch và là biểu tượng cho sự chung thủy.
Đặc điểm của hoa cúc
Họ hoa cúc có hàng ngàn loại khác nhau. Tuy vậy chúng vẫn mang một số điểm chung đặc trưng. Và điểm nổi bật nhất là các loại cúc đều là cây có hoa. Thường cây mọc một cụm gồm nhiều hoa nhỏ gọi là cụm hoa dạng đầu. Bên ngoài là các cánh hoa dài gần giống cánh hoa hướng dương. Ở giữa là nhụy hoa với cá bao phấn có dạng ống dài.
Rễ cúc
Rễ hoa cúc là loại rễ chùm, phát triển chủ yếu theo chiều ngang ra xung quanh mà ít đâm xuyên xuống lòng đất. Cây có rất nhiều rễ phụ và lông hút nên bao phủ được diện tích rộng và hút dưỡng chất và nước rất nhanh chóng. Ở những phần mấu sát mặt đất trên thân cây cũng mọc ra một số rễ con có môi trường ẩm cao nên cũng hấp thu được lượng nước nhất định.
Thân cúc
Tùy vào từng loại mà cây có kích thước lớn nhỏ khác nhau. Có những cây chỉ cao khoảng 20-30cm những những cây lớn có thể phát triển tới 3m. Cây hoa cúc thấp bé thường phân cành nhiều và khá mềm được trồng trong chậu hoặc trồng nhiều thành một dải thảm hoa.
Loại cây cúc lớn có thân dài, cứng ít phân cành nên phát triển trên đất nền. Đa phần loại này dùng để cắt cành hoa phục vụ cho mục đích trang trí. Còn loại nhỏ, mềm thì được bán cả chậu lẫn cây chứ không cắt cành.
Lá cúc
Lá cây cúc mọc khá thưa và xếp thành những vòng xoắn trên thân cây. Lá thường có dạng bằng phẳng hoặc hơi nghiêng. Những lá ở phần gốc nhỏ hơn và to dần về phía ngọn.
Tùy vào điều kiện sống mà đặc điểm của lá cúc có sự khác biệt. Trong môi trường đủ dinh dưỡng, lá cây mọc to, mềm với phiến lá dày có màu xanh bóng. Nếu bị thiếu chất, lá cúc nhỏ, cứng và mỏng có màu xanh nhật hoặc vàng nhẹ.
Phần hoa
Hoa cúc mọc mọc thành cụm với nhiều hoa không cuống mọc rất gần nhau. Bên ngoài hoa có những lá bấc mọc thành vòng tròn. Vì các hoa nhỏ xếp rất sát nên nhìn cả cụm gần giống như một bông hoa.
Đây là loại hoa gồm cả đơn tính và hữu tính. Có nhiều loại khác nhau nên đặc điểm hoa đa dạng về màu sắc và kích thước. Hoa mọc khá dày từ các nách lá dạng đơn hoặc kép. Hoa cúc chỉ có thể thụ phấn khác hoa dù có mọc hoa lưỡng tính.
Sau khi hoa tàn, câu sẽ mọc quả cúc. Quả khá nhỏ, dài 2-3mm với chiều rộng 0,7-1,5mm thường có dạng kim, gậy hoặc tròn dài.
Ý nghĩa của hoa
Vậy hoa cúc tượng trưng cho điều gì? Là một trong bộ tứ quý tùng – trúc – cúc – mai, hoa cúc là một loài hoa cao quý có ý nghĩa tốt . Ý nghĩa của hoa cúc mang thông điệp về sự thanh cao, sức khỏe và sự trường tồn. Cúc đại diện cho đức tính trong sạch và sự chung thủy của con người. Vì thế mà nó được trồng rộng rãi và nhiều người ưa thích.
Ý nghĩa của hoa tùy vào từng khu vực mà có sự thay đổi. Tại Trung Quốc, hoa cúc được in trên đồng xu với ý nghĩa về một nền kinh tế bền lâu. Ở Nhật, loại hoa này lại là thông điệp về sự giàu có, phú quý và xuất hiện trên những huy trương như một sự vinh dự.
Hoa cúc Việt Nam thường gắn với sự hiếu thảo, tình cảm gia đình. Nó được dùng để làm quà tặng cho người lớn tuổi như một sự tri ân và lời chúc trường thọ. Màu sắc hoa cúc đẹp và bắt mắt mang đến điềm lành và gia tăng phúc khí.
Ý nghĩa của hoa cúc trắng là sự thanh tao, chân thật và cao quý. Bông hoa trắng ngần trong sạch cũng được ví như người con gái Việt với tà áo dài trắng thướt tha. Ý nghĩa của bông cúc vàng thường chỉ lòng yêu mến và sự vui vẻ, lạc quan. Bên cạnh đó, ta cũng không thể không kể đến ý nghĩa cúc họa mi gắn liền với một mối tình buồn hoặc lòng hiếu thảo với mẹ cha.
Sự tích hoa cúc
Sự tích bông hoa cúc trắng được biết đến rộng rãi ở Việt Nam như một câu chuyện về lòng hiếu thảo. Truyện sự tích hoa cúc trắng kể về một gia đình nhỏ có cô bé gái sống cùng mẹ. 
Một ngày người mẹ bị bệnh mà không có thuốc chữa, cô bé không biết làm sao để giúp mẹ. Ông bụt thấy vậy đã hiện lên báo cho cô bé đi tìm bông hoa cúc để chữa bệnh cho mẹ mình.
Sau một hành trình tìm kiếm với sự giúp đỡ của bụt, cuối cùng cô cũng có được bông hoa cúc mang về cho mẹ. Khi biết được số cánh hoa sẽ trở thành số năm mẹ của cô bé được sống tiếp, cô đã dùng tay xé những cánh hoa ra thật nhỏ.
Từ đó bông hoa cúc có rất nhiều cánh hoa nhỏ như ngày nay và thường được con cháu đem tặng ông bà cha mẹ vào những ngày lễ. Hoa cúc cũng trở thành loại hoa tượng trưng cho sự hiếu thảo của con cái và đại diện cho sức khỏe của người già.
Công dụng của cây cúc
Trang trí
Hoa cúc là loài hoa đẹp được ứng dụng rộng rãi trong cuộc sống của người Việt. Người ta có thể trồng những loại hoa lùn thấp thành thảm hoa. Những công trình công cộng, tòa nhà lớn thường xuất hiện những thảm hoa này để tạo cảnh đẹp có tính thẩm mỹ cao.
Hoa cúc nhỏ được trồng trong chậu trang trí trong hoặc ngoài nhà. Cây hoa cúc nhỏ khá mềm, gọn dễ di chuyển nên khá được ưa chuộng. Có thể đặt cây trang trí trên bản, ban công, hiên nhà,… rất tiện lợi. Loại này được bày bán nhiều tại các cửa hàng cây cảnh trên toàn quốc.
Hoa cúc lớn có thân cứng và dài được trồng nhiều với mục đích cắt cành. Loại này thường được thu hoạch cành hoa để bày bán phổ biến nhất. Cành hoa cúc có thể sử dụng cắm bình trang trí hoặc đem tặng người thân trong dịp đặc biệt.
Vị thuốc từ hoa
Cánh hoa cúc được thu thập và chế biến thành sản phẩm trà hoa cúc rất được ưa chuộng. Người ta tìm thấy trong nó chất chống oxy hóa và các hợp chất có ích cho cơ thể con người. Uống trà hoa cúc thường xuyên có tác dụng giảm huyết áp, ngăn ngừa các bệnh tim mạch hiệu quả.
Sử dụng loại trà từ hoa cúc không chỉ có hương thơm hấp dẫn và vị đặc biệt mà còn hữu ích cho người mất ngủ, hay đau đầu. Người hay đau thắt ngực hoặc bị bệnh động mạch vành sử dụng có thể cải thiện bệnh tình.
Chất chống oxy hóa trong cánh hoa ngăn ngừa ung thư và cải thiện sức khỏe bệnh nhân. Giống như các loại trà thông thường, sản phẩm này cúc tiêu độc, lợi tiểu và thanh nhiệt mát gan. Uống loại tà này thường xuyên cũng giúp đôi mắt sáng hơn và làm giảm stress tốt.
Phân loại các loài
Như đã đề cập ở trên, họ hoa cúc có hàng nghìn loại khác nhau. Tên các loại hoa cúc nhỏ và lớn rất đa dạng. Chỉ tính riêng các loại hoa ở Việt Nam đã là một con số không ít. Tuy vậy chỉ có một lượng nhỏ trong số đó là được con người gieo trồng và sử dụng phổ biến. Dưới đây chỉ kể tên một vài loại cúc được biết đến rộng rãi và được ưa chuộng nhất.
Hoa cúc trắng
Tại Việt nam thì hoa cúc trắng là loại hoa phổ biến hàng đầu. Hình dáng của cúc trắng nhìn chung không khác biệt nhiều so với những loại cúc khác. Cánh hoa thuôn dài dạng lưỡi có màu trắng tinh cho người xem cảm giác sạch sẽ và dễ chịu. Phần nhụy hoa có màu vàng, mọc sát thành hình tròn. Hoa cúc trắng có hương thơm nhẹ tạo cảm giác thư giãn.
Loại hoa này rất dễ sống lại nở quanh năm mà không cần chăm sóc cầu kỳ nên được trồng phổ biến là điều dễ hiểu. Chỉ cần đến những vùng quê Việt Nam, bạn sẽ dễ dàng nhìn thấy nó bên đường. Cây dễ dàng mọc hoang trong tự nhiên và có tên khác là hoa cúc dại.
Hoa cúc vàng
Hoa cúc vàng có một số tên gọi khác như cây kim cúc hoặc cúc hoa vàng. Đây cũng là một loại cúc rất phổ biến ở nước ta. Như tên của mình, hoa cúc vàng có cánh hoa màu vàng rất đẹp và bắt mắt.
Các cánh cây hoa cúc vàng mọc so le, dạng trứng có xẻ thùy. Số lượng cánh hoa rất lớn, mọc tỏa ra từ giữa nhìn đẹp và dày. Có loại nở hoa to như bát ăn cơm, có loại lại mọc hoa nhỏ nhưng bù lại có số lượng rất nhiều.
Cây cúc vàng tượng trưng cho sự vui vẻ, đoàn viên và gợi nhớ những kỷ niệm. Vì vậy người ta rất hay mua hoa để tặng người đã khuất. Loại hoa này được đặt trên lăng mộ hoặc cắm trong lọ trên bàn thờ.
Hoa cúc tím
Hoa cúc tím có màu sắc nổi bật và thu hút người nhìn. Cánh hoa dài hơn các loại cúc thông thường một chút. Phần nhụy hoa có màu vàng và xanh lá mọc dày thành hình tròn rất đẹp.
Hoa cúc tím có chứa nhiều hợp chất có lợi cho sức khỏe. Người ta sử dụng loại hoa này trong mục đích ý học khá nhiều. Nó góp phần chữa và điều trị một số bệnh như bệnh tim, tiểu đường, chống viêm và giảm căng thẳng, an thần,…
Cúc họa mi
Đây là loại hoa đặc biệt được ưa chuộng hiện nay. Bông hoa có kích thước rất nhỏ nhưng mọc dày tạo nên một vẻ đẹp đặc biệt. Những cánh hoa trắng tinh khôi mọc tỏa bao quanh phần nhụy hoa màu vàng tươi. Sự kết hợp giữa cành lá xanh sẫm với những bông hoa nhỏ nhắn xinh xắn mang đến vẻ đẹp khó có thể rời mắt.
Đây là loại hoa mang ý nghĩa về một tình yêu lạng lẽ, âm thầm. Đó là một tình yêu chân thành, trong sáng nhưng cũng đẹp đẽ lạ thường – giống như bông họa mi bé nhỏ nhưng đẹp đẽ đến lạ kỳ.
Ngoài những loại hoa nổi tiếng trên, một số loại hoa cũng được trồng khá nhiều như hoa cúc vạn thọ, cúc mâm xôi, cúc đỏ, cúc hồng, cúc kim cương, cúc nhật, cúc la mã,… Các loại hoa khác cũng rất đẹp và được ưa chuộng là hoa thanh cúc, cúc mặt trời, cúc bất tử, hoa cúc thúy, cúc bướm hay cúc thạch thảo.
Cách trồng hoa
Hoa cúc có thể được trồng theo hai phương pháp là trồng hoa bằng hạt và giâm cành. Tùy vào điều kiện và sở thích mà người trồng chọn cách phù hợp. Cây có sức sống khá mạnh nên kỹ thuật trồng hoa cũng không cầu kỳ.
Đặc điểm cần nhớ của hoa cúc là rễ cây chủ yếu phát triển ngang chứ ít đâm dọc. Vì vậy mà nên chọn chậu trồng rộng rãi chứ không cần sâu. Cây có nhiều rễ phụ và lông hút sẽ gặp khó khăn với các loại đất cứng. Người trồng tốt nhất là chọn đất thịt hoặc đất phù sa mềm mịn, tơi xốp để rễ cây dễ phát triển và hấp thu dinh dưỡng.
Rễ cây phân bố rộng và yếu hơn rễ cọc nên khả năng thoát nước của đất phải tốt để chống úng. Độ ph trung bình của đất từ 6-6,5 là thích hợp cho cây phát triển. Có thể trộn thêm phân bón và xơ dừa để tăng chất lượng đất trồng.
Thông thường người ta trồng cúc bằng cách giâm cành bởi tính tiện dụng và ít tốn thời gian. Chọn cành giống khỏe mạnh, phát triển đầy đủ và không nhiễm sâu bệnh là tốt nhất. Đất trồng cây nên đáp ứng các điều kiện như trên.
Tốt nhất là tiến hành trồng cây vào thời điểm râm mát như chiều tối. Tưới ẩm cho đất trồng và đào hố vừa phải để đặt cây. Trồng cây thẳng đứng, lấp đất kỹ và ấn nhẹ để cây con không bị đổ.
Nhớ tưới cây thường xuyên mỗi ngày với lượng phù hợp. Để cây con tại nơi râm mát, có ánh sáng hắt sau một thời gian sẽ ra rễ bám đất. Khi cây đã chắc rễ có thể đem ra ngoài trồng bình thường.
Cách chăm sóc cúc
Đất trồng
Để cây khỏe mạnh và phát triển nhanh thì đất trồng là yếu tố đầu tiên cần được chú ý. Đất thịt hoặc đất phù sa rất phù hợp để cây sinh trưởng. Tiến hành bón thêm phân ủ mục để gia tăng thành phần dưỡng chất cho cây hấp thụ.
Một điều lưu ý là chậu trồng cây nên được thay mới theo thời gian. Bởi khi cây dần phát triển, rễ cây cũng mọc dài theo chiều ngang khá nhanh. Nếu chậu không đủ diện tích sẽ hạn chế lượng dưỡng chất cây có thể hấp thu.
Tưới nước
Tưới nhiều nước để đảm bảo cây tươi tốt nhưng không được quá nhiều. Bộ rễ gồm nhiều rễ phụ và lông hút đòi hỏi lượng nước cao nhưng đồng thời dễ hư thối nếu ngập úng. Vì vậy cần chú ý trong quá trình tưới cây để điều chỉnh phù hợp.
Ánh sáng
Cây có hoa màu sáng và nở to nên nhiều người nghĩ cây cần nhiều ánh sáng. Tuy vậy hoa cúc lại cần ở trong tối một thời gian dài mới cho ra hoa. Tránh để cây gần những nơi có đèn ban đêm sẽ ảnh hưởng đến việc cây ra hoa.
Phòng bệnh
Hoa cúc có thể mắc một số loại nấm gây hại. Khi nhiễm nấm cây sẽ bị thối rễ, khô héo cho đến đốm lá, xám lá hay rỉ sắt. Người trồng có thể dùng dầu tỏi như một loại chất kháng nấm tự nhiên để phun cho cây.
Hoa cúc là loài hoa đẹp và khá phổ biến với người dân Việt Nam. Bài viết trên đã cung cấp những thông tin cơ bản và cả chi tiết về giống cây này cho bạn đọc.
Tham khảo: Hoa cúc họa mi có ý nghĩa gì? Đặc điểm, cách trồng cúc họa mi