Cứ độ xuân về người người, nhà nhà lại đổ xô về chợ Nhật Tân, chợ hoa Quảng Bá để mua hoa, hay thậm chí chỉ để chụp ảnh. Nhưng có lẽ với những bạn trẻ sinh vào thời nay ít ai biết đến làng hoa Ngọc Hà – một trong những làng hoa nổi tiếng bậc nhất kinh kì khiến bao người mê đắm. Trong lòng người Hà Nội xưa làng hoa Ngọc Hà vẫn luôn là một miền kí ức đẹp thơm ngát đầy hoài niệm.
[bai_lien_quan]
Làng hoa Ngọc Hà nổi tiếng khi xưa
Làng hoa Ngọc Hà đã rất nhiều lần đi vào thơ ca :
“Giếng Ngọc Hà vừa trong vừa mát
Hoa Ngọc Hà thơm ngát gần xa
Hỏi người xách nước tưới hoa
Có cho ai được vào ra chốn này?”
Hoa Ngọc Hà khi xưa đẹp như vậy đó, đến nỗi mà “Ngày rằm đi chợ mua hoa/ Phải chờ thấy gánh Ngọc Hà mới mua” cũng đủ để thấy được vị thế của hoa Ngọc Hà trong lòng người dân thủ đô khi xưa.
Bí quyết tạo nên vẻ đẹp của hoa Ngọc Hà không phải ở phân bón, không phải ở các loại thuốc như bây giờ người ta vẫn làm mà là do vùng Ngọc Hà xưa nhiều ao, hồ, cuối năm Âm lịch, người ta thường tát ao, phơi bùn, sau đó đập nhỏ ra để trồng hoa. Thêm vào đó là sự dày công, chăm sóc tỉ mẩn, nhưng rất khoa học của người trồng. Chính vì vậy, giữa hoa và người như có mối giao hòa.
Người dân Ngọc Hà xưa kia trồng đủ các loại hoa đẹp, nhà nào nhà nấy hai bên bờ dậu trồng đầy hoa tươi. Mới chỉ bước đến đầu làng, người ta đã cảm nhận được hương hoa thơm nức lẫn vào trong gió, cả làng Ngọc Hà lúc bấy giờ cứ như một bức tranh đủ sắc màu, đi đến đâu cũng thấy hoa là hoa, từ những giống hoa quen thuộc như cúc, hồng, lan… cho đến những loại hoa hiếm được nhập hẳn từ bên trời Tây như vi-ô-lét, lay ơn, hoa loa kèn, cẩm chướng…
Hoa Ngọc Hà nổi tiếng bởi các giống hoa được lựa chọn rất khắt khe. Làng hoa này có đủ các loại hoa quý như mẫu đơn, địa lan, hoa trà… mà chỉ những người có điều kiện mới có cơ hội thưởng thức những loại hoa “quý tộc” này.
Làng hoa trong miền ký ức
Đối với người dân Ngọc Hà, trồng hoa không chỉ là một nghề để kiếm sống mà còn là một nét đẹp truyền thống được truyền từ đời này qua đời khác, là niềm tự hào của người dân nơi đây. Đối với họ trồng hoa cũng là một thú chơi tao nhã. Người làng Ngọc Hà vẫn có thói quen giữ lại cho mình những chậu hoa đẹp nhất để thưởng lãm sau những giờ lao động vất vả.
Trong kí ức của những người Hà Nội xưa, cứ mỗi buổi sáng, khi sương đêm còn chưa kịp tan, đường làng Ngọc Hà đã rộn vang bởi tiếng gọi nhau í ới của các cô hàng hoa đi chợ sớm. Cứ mỗi ngày rằm, mùng một, các bà các chị mặc áo tứ thân, vấn khăn mỏ quạ lại gánh hoa lên phố, trên tay cầm những ngọn đèn dầu đi trong sương để kịp bày những mẹt hoa tươi rói, rực rỡ sắc hương nơi cửa chùa.
Hoa Ngọc Hà có mặt trong hầu hết các dịp lễ tết, lễ hội ma chay, cưới hỏi, cúng lễ và cả ngày bình thường. Những ngày giáp Tết, người Hà Nội có thói quen rủ nhau lên Ngọc Hà ngắm và mua hoa. Đây được xem là thời kì hưng thịnh nhất của làng hoa Ngọc Hà, gợi lên bao niềm tiếc nuối trong lòng người dân Ngọc Hà nói riêng, người dân Hà Nội nói chung mỗi khi nhớ về.
Làng hoa Ngọc Hà đã từng đẹp đến thế, nổi tiếng đến thế nhưng giờ đây đi qua con phố Ngọc Hà người ta chỉ thấy những tòa nhà cao ốc, những căn biệt thự khang trang, đường làng với những bờ rào hoa thay bằng con đường trải nhựa, không ai có thể nghĩ rằng nơi đây đã từng là cái nôi cung cấp hoa cho cả nước xưa kia. Giờ đây người ta chỉ có thể nghe về làng hoa nức tiếng này qua lời kể, qua những hình ảnh được vẽ lại, qua những miền kí ức chập chờn.
Những nghệ nhân cuối cùng của làng hoa
Người trồng hoa lâu năm giờ chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Những cái tên như Nguyễn Văn Lùn, Trần Nguyên Bộ, Trần Minh… được người dân Ngọc Hà nhắc tới trong niềm tự hào, kính trọng bởi họ chính là những nghệ nhân cuối cùng còn sót lại của một thời hoàng kim.
Đến đình làng Ngọc Hà, hỏi ông Lùn trồng hoa, ai cũng biết bởi cả làng hoa Ngọc Hà giờ chỉ còn vài người gắn bó với nghề. Ông Lùn nay đã hơn 70 tuổi tuy không còn làm vườn nữa nhưng thật may hai người con trai của ông vẫn quyết tâm bám trụ với nghề dù công phu, mệt nhọc với mong muốn giữ gìn được nghề truyền thống của ông cha. Ông Lùn trồng hoa trong những năm làng thịnh vượng nhất, nó không chỉ là một nghề mà là một đặc trưng, một “thương hiệu” của làng. Hoa của nhà ông nổi tiếng không chỉ ở Hà Nội mà còn vang tiếng đến các tỉnh ven xung quanh. Thậm chí, người từ Vinh, Hà Tĩnh, Thanh Hoá…cũng nghe tiếng mà tìm đến.
Ông Lùn chứng kiến đủ cả lúc thăng lúc trầm của nghiệp trồng hoa. Những năm tháng mà người ta nhổ đi từng bụi hoa, phá từng vườn hoa để bán đất, làm nhà. Càng nhiều nhà cao tầng thì những tấc đất vườn càng ít dần đi, cho đến khi chỉ còn mình nhà ông giữ đất trồng hoa, khiến ông thấy xót xa.
Ông Trần Nguyên Bộ – cũng là một trong những số ít nghệ nhân “bám trụ với nghề” kể: “Người ta bảo tôi bán bớt đất đi, sẽ có tiền xây nhà gửi tiết kiệm hoặc đầu tư chứng khoán, sẽ cho thu nhập gấp chục lần, thậm chí trăm lần nghề trồng hoa. Tôi cũng biết thế, nhưng quyết không bán đất, quyết không bỏ nghề, bởi đơn giản nó là nghề gia truyền mà ông cụ đời trước gửi gắm để lại. Vậy nên họ nói tôi cổ hủ”, ông cười, khóe mắt khẽ xô lại những nếp nhăn của con người đã qua tuổi thất thập cổ lai hy mấy mùa xuân.
“Có đôi lần tôi cũng nghĩ đến việc thôi trồng hoa. Nhưng rồi, cái nghề nó như vận vào mình cho đến giờ. Muốn con cháu cũng lưu giữ cái nghề này, nhưng có đủ đảm bảo cuộc sống đâu mà chúng nó theo. Tuy làng hoa Ngọc Hà vốn nức tiếng kinh kỳ một thời nay chỉ còn sót lại trong vần thơ, câu hát…, nhưng tôi không muốn người ta gọi mình là người trồng hoa cuối cùng của làng hoa Ngọc Hà. Bởi như thế tức là hoa Ngọc Hà sẽ không còn cơ hội hồi sinh. Tôi chỉ muốn gọi mình là người tiếp nối nghề tổ của cha ông”.
Dù không còn hưng thịnh như xưa nhưng đâu đó trong làng hoa Ngọc Hà vẫn còn những người yêu nghề, tâm huyết với nghề dù có vất vả, đôi lúc còn không đủ trang trải cuộc sống. Nhưng họ vẫn gắn bó với hoa như níu giữ lại một miền ký ức. Chúng ta vẫn có thể hy vọng ở họ, những người cố gắng giữ mãi một nét Hà Nội xưa giữa bộn bề cuộc sống này.