Mẫu lệ là vỏ phơi khô/ nung đỏ của con hàu. Dược liệu này có vị mặn, tính hàn, tác dụng cố tinh, trừ thấp, tiềm dương, ức chế chất chua và thanh nhiệt. Vì vậy, vị thuốc thường được dùng để chữa chứng ra mồ hôi trộm, di mộng tinh, són tiểu và viêm loét dạ dày tá tràng. Tuy nhiên mẫu lệ có tính hàn nên không dùng cho các trường hợp bệnh hư do lạnh.
Đặc điểm của vị thuốc mẫu lệ
Mô tả
Mẫu lệ là vỏ phơi khô của các loại hàu. Vỏ thường có hình tròn hoặc hình trứng, dày và chắc. Hàu sống nhiều năm thì lớp vỏ càng có nhiều vẩy và dày cứng như đá. Mặt ngoài vỏ có màu nâu, tía, xanh hoặc xám tro, mặt trong có màu vàng nhạt hoặc màu trắng.
Hàu sống ở vùng nước mặn, thường bám chặt vào mỏm đá và không có khả năng di chuyển. Vỏ hàu thường mở để thở và săn bắt mồi. Hàu là động vật ăn tạp, thức ăn bao gồm thực vật nhỏ, động vật và một số loài thù du. Hàu sinh đẻ vào tháng 7 – 10 nhưng tập trung chủ yếu vào tháng 8 – 9 hằng năm.
Phân bố, thu bắt và chế biến
Hàu sống ở nhiều vùng nước mặn. Ở nước ta, loài động vật này tập trung nhiều ở biển Lạch Trường (Thanh Hóa), Sông Chanh (Quảng Bình), Sông Bạch Đằng (Hải Phòng), Diêm Điền (Thái Bình) và Tiên Yên (Quảng Ninh).
Tháng 10 – tháng 3 hằng năm là thời điểm tốt nhất để khai thác vì lúc này hàu có nhiều thức ăn nên thường béo và giàu dinh dưỡng. Tuy nhiên nếu chỉ dùng vỏ để làm thuốc có thể thu nhặt quanh năm.
Thịt hàu được dùng để chế biến món ăn còn vỏ cứng được phơi khô và bào chế thành dược liệu. Sau khi thu nhặt vỏ hàu, đem rửa sạch, phơi khô. Sau đó có thể bào chế dược liệu theo những cách sau:
- Cho vỏ vào nồi đất, dùng đất trét kín và nung đến khi vỏ chín đỏ là được. Cuối cùng đem tán thành bột mịn và bảo quản dùng dần.
- Nếu số lượng không nhiều, có thể nung trực tiếp lên than hồng cho đến khi đỏ, đem tán bột mịn là dùng được.
- Xếp gạch lên 3 phía, đem trải than củi lẫn trấu, sau đó cho 1 lớp dược liệu lên. Làm liên tục cho đến khi hết dược liệu, tuy nhiên cần để 1 lỗ ở giữa để thông hơi. Lớp trên cùng phải là lớp trấu và than để mẫu lệ được nướng chín hoàn toàn. Sau đó đốt từ dưới lên để làm chín dược liệu. Khi vỏ hàu chín thì lấy ra và tán thành bột mịn.
- Giã vụn nếu dùng sống hoặc có thể nung chín rồi tán thành bột mịn.
- Dùng bột mẫu lệ tẩm với giấm theo tỷ lệ 1kg bột với 100ml giấm.
Thành phần hóa học
Vỏ hàu có chứa từ 80 – 95% canxi carbonat, canxi sunfat và canxi phosphate. Bên cạnh đó, dược liệu còn chứa một số chất hữu cơ, sắt oxit, nhôm, magie và một số khoáng chất khác.
Tác dụng dược lý
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
Có thể làm thuốc cản quang ở liều 150 – 200g.
Canxi carbonat trong dược liệu có tác dụng trung hòa axit dạ dày, giảm viêm loét và cải thiện các triệu chứng như đau dạ dày, ợ hơi, ợ chua,…
Theo Đông Y:
Công dụng: Thanh nhiệt, chỉ thống, hóa đờm, nhuyễn kiên, trừ thấp, ích âm, tán kết, tiềm dương, trừ nhiệt lưu ở khớp, ức chế chất chua và cố sáp hạ tiêu.
Chủ trị: Kinh sợ, mạch lươn, sốt rét nhiều ngày, thương hàn nóng lạnh, tiểu đỏ đục, trưng hà, kết hạch, kiết lỵ, tích khối, di tinh, băng huyết, tiêu chảy, đau dạ dày, đới hạ, phiền táo, âm hư dương cang, thiếu canxi, lao phổi,…
Bài thuốc trị bệnh dạ dày từ vị thuốc mẫu lệ
Mẫu lệ là một trong những vị thuốc quý có nhiều công năng điều trị bệnh khác nhau. Một số chuyên gia tiêu hóa cho biết, bài thuốc chữa bệnh dạ dày bằng mẫu lệ rất dễ làm, dễ tìm kiếm nguyên liệu, hiệu quả cao.
Chữa đau dạ dày
- Chuẩn bị: 25g mẫu lệ (nướng qua lửa), 25g lá khôi, 10g hương phụ, 12g khương hoàng, 10g hoài sơn, 5g cam thảo
- Cách dùng, liều lượng: Các vị thảo dược sấy khô tán bột mịn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10g uống với nước chín nguội.
Chấm dứt trào ngược dạ dày thực quản
- Chuẩn bị: 300g gạo tẻ, 600g mai mực, 200g hoàng bá, 200g cam thảo, 100g hàn the, 300g mẫu lệ, 200g kê nội kim.
- Cách dùng, liều lượng: Các vị hợp lại tán bột mịn. Trẻ em: 5-10 tuổi mỗi lần uống 2g. Trên 10 tuổi mỗi lần uống 4g. Người lớn mỗi lần uống 6 – 8g. Ngày uống 2 lấn, uổng với nước chín hoậc hãm với nước sôi gạn lấy nước trong uống.
Trị viêm loét dạ dày
- Chuẩn bị: 200g Bạch thược (tẩm rượu sao), 60g cam thảo, 300g thanh bì, 200g bạch linh, 100g ngô thù, 200g chỉ xác, 100g bình tang, 50g cam khương, 150g chỉ thực, 50g bạch phàn, 50g phác tiêu, 400g mộc hương, 400g mai mực, 200g mẫu lệ.
- Cách dùng, liều lượng: Cho tất cả các nguyên liệu đã chuẩn bị sẵn phơi khô. Chia nguyên liệu là 3 tháng thuốc. Sau đó, người bệnh tiến hành sắc thuốc. Mỗi lần, bệnh nhân sẽ uống 3 – 4 lần/ngày để cải thiện các triệu chứng khó chịu của bệnh.
Cải thiện tình trạng đau thượng vị
- Chuẩn bị: 12g khổ sâm, 12g bồ công anh, 10g nghệ vàng, 10g hậu phác, 10g trần bì, 10 hương phụ chê, 10g hoài sơn, 10g ý dĩ, 10g mẫu lệ, 10g mộc hương, 12g cam thảo.
- Cách dùng, liều lượng: Các vị cho vào 800ml nước, sắc lấy 200ml nước thuốc chia uống 2 lần trong ngày. Ngày uống 1 thang.
Đánh giá về hiệu quả các bài thuốc, chuyên gia Minh Thùy cho biết: “Một số nghiên cứu khoa học đã chỉ rõ, mẫu lệ có chứa 90 – 95% muối carbonat. Ít người bệnh biết rằng, hoạt chất này giúp đẩy lùi acid trào ngược dạ dày, hạn chế cơn đau thượng vị, ợ chua, ợ hơi, buồn nôn, nóng rát. Bên cạnh giải quyết viêm đau dạ dày, vị thuốc còn có khả nằng điều trị nhiều bệnh lý khó chịu khác”.
Các bài thuốc khác
Chữa khí hư kiệt và băng huyết
- Chuẩn bị: Miết giáp và mẫu lệ mỗi vị 90g.
- Thực hiện: Đem tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 4g, ngày dùng 3 lần.
Trị tân dịch không bền chặt, cơ thể hư yếu, người tự ra mồ hôi
- Chuẩn bị: Rễ ma hoàng, mẫu lệ (tẩm nước gạo và nung đỏ), hoàng kỳ mỗi vị 30g.
- Thực hiện: Tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng khoảng 9g sắc với 100 hạt tiểu mạch và 450ml nước, còn lại 300ml. Vớt bỏ bã, dùng nước chia thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.
Khắc phục khó tiểu, tiết buốt
- Chuẩn bị: Hoàng bá và mẫu lệ bằng lượng nhau.
- Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 3g uống với nước hồi hương.
Bài thuốc trị mộng tinh, di tinh, đi phân sệt
- Chuẩn bị: Mẫu lệ tán bột và giấm.
- Thực hiện: Trộn đều làm thành hoàn to bằng hạt bắp. Mỗi lần dùng 30 viên, uống ngày 2 lần.
Hạn chế chóng mặt
- Chuẩn bị: Cúc hoa 9g, hà thủ ô và cây kỷ 12g, long cốt và mẫu lệ mỗi vị 18g.
- Thực hiện: Đem sắc uống trong ngày.
Chữa bệnh bách hợp, khát nhiều ngày
- Chuẩn bị: Qua lâu căn và mẫu lệ sao, bằng lượng nhau.
- Thực hiện: Đem tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 4g, ngày dùng 3 lần.
Trị phong hư đầu đau
- Chuẩn bị: Phòng phong, mẫu lệ và bạch truật mỗi vị 90g.
- Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 4g, ngày dùng 2 lần.
Chấm dứt tiểu nhiều
- Chuẩn bị: Đồng tiện 3 thăng và mẫu lệ (sao cho bốc khói).
- Thực hiện: Đem sắc còn lại 2 thăng, chia thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày.
Chữa hoạt thoát
- Chuẩn bị: Xích thạch chi nung và mẫu lệ nung.
- Thực hiện: Nghiền thành bột mịn, trộn đều hai vị lại. Cho bột gạo vào rượu, nấu thành hồ và trộn với bột thuốc làm viên. Dùng uống nước muối khi bụng đói.
Ngưng chảy máu mũi
- Chuẩn bị: Thạch cao 5 phần và mẫu lệ 10 phần.
- Thực hiện: Đem tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 4g uống với rượu, ngày dùng từ 3 – 4 lần.
Giảm mồ hôi trộm do lao phổi
- Chuẩn bị: Mẫu lệ 15g.
- Thực hiện: Đem sắc với 500ml, còn lại 200ml và chia thành 2 lần uống. Dùng bài thuốc liên tục trong vài ngày để mồ hôi ngừng ra. Nếu tái phát, nên uống thêm 2 – 3 ngày.
Bài thuốc bồi bổ sức khỏe
- Chuẩn bị: Hoàng kỳ và ma hoàng căn mỗi vị 4g, cám 10g và mẫu lệ 10g.
- Thực hiện: Sắc với 600ml nước, còn lại 200ml và chia thành nhiều lần dùng.
Chữa chứng bạch đới và khí hư
- Chuẩn bị: Mẫu lệ (nung rồi tán nhỏ) và hoa hòe mỗi vị 40g.
- Thực hiện: Đem các vị sấy khô rồi tán thành bột mịn. Mỗi ngày dùng 12g thuốc bột.
Trị mụn nhọt
- Chuẩn bị: 1 ít bột mẫu lệ.
- Thực hiện: Hòa với nước, sau đó trộn đều và bôi lên da.
Lưu ý khi dùng dược liệu mẫu lệ
Mẫu lệ có tính hàn nên không dùng cho trường hợp bệnh hư mà có lạnh.
- Tinh lạnh tự ra và thận hư không có nhiệt cũng không nên dùng dược liệu.
- Tuyệt đối không dùng cho người tiêu chảy thuộc hàn khí và âm hư không có thực nhiệt.
- Cần phân biệt mẫu lệ với thạch quyết minh(vỏ phơi khô của bào ngư). Thạch quyết minh thường có nhiều lỗ nhỏ ở bên ngoài vỏ và được dùng để trị các chứng bệnh về mắt.
- Dược liệu ghét Tân di, Ngô thù du và Ma hoàng.
Mẫu lệ là vị thuốc tốt, được sử dụng phổ biến trong cuộc sống. Ngoài khả năng chữa bệnh, dược liệu còn có tác dụng cung cấp canxi cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ. Để tránh tình trạng tăng canxi huyết khi sử dụng dài ngày, bạn nên tham vấn y khoa để được điều chỉnh liều lượng cho phù hợp.
Mẫu lệ chữa đau dạ dày được nhiều người bệnh đánh giá cao về hiệu quả lâu dài. Tuy nhiên, người bệnh kiên trì mới có hiệu quả tốt. Bên cạnh mẫu lệ, trong Đông y còn rất nhiều vị thảo dược tự nhiên điều trị bệnh dạ dày hiệu quả. Người bệnh có thể tham khảo như: chè dây, lá khôi, khổ sâm, cam thảo, tinh chất curcumin từ nghệ…
Chuyên gia khuyến cáo, người bệnh không nên tự ý bào chế thuốc tại nhà. Để đảm bảo an toàn, tránh phản tác dụng người bệnh có thể sử dụng những viên uống bảo vệ sức khỏe dạ dày từ thiên nhiên. Hiện nay, Dạ dày – tá tràng Metaherb được đánh giá có chất lượng tốt và hiệu quả hỗ trợ điều trị cao, nhiều ưu điểm.
- Sử dụng công nghệ cao chiết xuất 100% tinh chất thảo dược
- Quá trình thẩm thấu dược chất vào máu nhanh gấp hàng chục lần phương pháp điều trị truyền thống
- Thảo dược tự nhiên, an toàn, lành tính và không có tác dụng phụ
- Được tư bởi Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
- Đã được cấp phép lưu hành trên thị trường từ Bộ Y tế
Nếu còn bất cứ băn khoăn gì về cách sử dụng mẫu lệ cũng như phương pháp điều trị bệnh dạ dày, người bệnh hãy liên hệ ngay với chuyên gia Minh Thùy để được giải đáp chi tiết nhất.