Culum Brown, một chuyên gia về nhận thức của cá tại Đại học Macquarie ở Úc, cho rằng: “ Người ta vẫn cho rằng, cá vàng có thể nhớ được trong 2 giây, cùng lắm là 10 giây, tóm lại là trong thời gian rất ngắn. Trên thực tế, cá vàng (Carassius auratus ) có trí nhớ lâu hơn nhiều, có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng và thậm chí hàng năm.”
Brown đã nghiên cứu trí thông minh của các loài cá, bao gồm cả cá vàng, trong hơn 25 năm. Brown cho rằng, có hàng nghìn nghiên cứu về cá vàng cho thấy cá có trí nhớ tuyệt vời. Và tỷ lệ các nghiên cứu này được công bố đang tăng lên theo cấp số nhân.
Phần lớn các nghiên cứu này liên quan đến đồ ăn. Ví dụ, nếu cá vàng chỉ được cho ăn ở một bên bể của chúng, chúng sẽ nhanh chóng học và ghi nhớ ở bên đó của bể vào thời điểm cho ăn, bất kể chúng có thực sự được cho ăn hay không.
Brown cho biết, tương tự, nếu đẩy chiếc que màu đỏ được cho phần thưởng thức ăn, còn chiếc que màu xanh thì không, cá vàng sẽ nhanh chóng học cách đẩy mái chèo màu đỏ chứ không phải màu xanh và sẽ tiếp tục tỏ ra thích màu đó sau khi thí nghiệm kết thúc. Brown cho rằng, những loại thí nghiệm này cũng đã được nhân rộng với các tín hiệu khác, chẳng hạn như bong bóng và thậm chí cả âm nhạc.
Brown cho biết cá vàng cũng có khả năng giải quyết vấn đề tốt và đã được dạy cách thoát khỏi lưới và điều hướng trong mê cung. Chúng thậm chí có thể nhớ cách lặp lại những nhiệm vụ này hàng tuần, và thậm chí hàng tháng sau đó.
Các bằng chứng khác cho thấy cá vàng có thể nhận ra và ghi nhớ các cá thể khác, ngay cả sau thời gian dài xa cách.
Thật khó để xác định khoảng thời gian chính xác cho trí nhớ của cá vàng. Cho dù trí nhớ của cá vàng kéo dài vài ngày, tuần, tháng hay năm, nhưng có thể nói rằng chúng chắc chắn tồn tại lâu hơn 3 giây.
Brown cho biết, cá vàng được chăm sóc đúng cách có thể sống được 20 năm.
Người ta hay dùng cụm từ “não cá vàng” để chỉ những người hay quên trước quên sau, hóa ra điều đó thật sự có lỗi với bọn cá vàng bởi các nhà khoa học khẳng định rằng, cá vàng có trí nhớ dai hơn chúng ta nghĩ, đồng thời chúng đủ thông minh để có thể huấn luyện tương tự như loài chó. Trên thực tế, theo nghiên cứu của nhà sinh thái học hành vi Culum Brown thì cá vàng có trí nhớ lên tới 1 năm, đồng thời lại là loài sinh vật có trí thông minh đáng ngạc nhiên. Trong một thử nghiệm, ông đã huấn luyện cá vàng chui qua một cái lỗ để thoát khỏi tấm lưới. Chỉ sau 5 lần, con cá đã có thể thực hiện được điều này. Ông giải thích: “Nếu bạn để con cá sang một bên và sau 1 năm thử nghiệm lại, chúng vẫn nhớ chính xác cách để thoát khỏi tấm lưới.” Bên cạnh khả năng lẩn tránh không bị kẻ thù ăn thịt, cá vàng còn có đủ trí tuệ để kiếm ăn. Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã dạy một số con cá vàng cách nhấn một cần đẩy vào một thời điểm cụ thể trong ngày để lấy thức ăn. Ở thí nghiệm khác, người ta còn kết hợp với việc dùng âm thanh để huấn luyện cho ăn. Khi con cá trưởng thành, các nhà khoa học chỉ cần dùng loa phát bài nhạc hồi xưa dùng để huấn luyện cá, bầy cá sẽ bơi lên ăn theo thói quen. Mặt khác, các nhà nghiên cứu còn phát hiện nhiều bằng chứng cho thấy loài cá vàng có thể nhận diện được chủ nhân, chơi đùa, phân biệt được nhạc cổ điển với trữ tình và thậm chí là biết chơi đá bóng,… Cuối cùng giới khoa học khẳng định rằng loài cá phức tạp hơn chúng ta nghĩ. Bởi thế, các chuyên gia khuyên những người nuôi cá vàng nên thường xuyên thay đổi cảnh vật trong hồ cá của để kéo dài tuổi thọ của chúng. Thêm một thông tin thú vị khác, thời gian tập trung của con người (thời gian tập trung mà một người dành ra cho một tác vụ nào đó mà không bị phân tâm) đã giảm từ 12 giây vào năm 2000 xuống còn 8 giây vào năm 2016. Trong khi đó, thời gian này của cá vàng là 9 giây.
Các nhà khoa học thuộc Học viện Kỹ thuật Technion (Israel) đã bắt một số cá vàng con thả vào một bể cá để tìm hiểu trí nhớ của chúng.
Trong nghiên cứu đầu tiên cho thấy cá vàng có khả năng học hỏi và nhận biết thời gian. Họ đã lắp một chiếc cần gạt trong bể cá và khi những chú cá đẩy chiếc cần gạt thì thức ăn sẽ tự động chảy ra.
Đáng ngạc nhiên là những con cá vàng đã thực sự học được cách đẩy chiếc cần gạt khi muốn lấy thức ăn và thường xuyên lặp lai hành động này để có được nhiều thức ăn hơn.
Sau đó, các nhà khoa học đã điều chỉnh cần gạt chỉ phân phát thức ăn trong một giờ cố định. Sau nhiều ngày lũ cá nắm được quy luật. Thay vì liên tục đẩy cần, chúng chỉ trở lại thực hiện hành động đó vào đúng giờ có thức ăn.
Nghiên cứu thứ hai sử dụng âm thanh để huấn luyện những con cá. Cứ mỗi khi cho cá ăn, họ lại phát một âm thanh qua loa phóng thanh. Sau một thời gian, lũ cá quen dần với âm thanh đó. Cứ mỗi khi nghe thấy nó, chúng lại nổi lên mặt nước chờ thức ăn. Sau một tháng sống trong môi trường nuôi nhốt, cá được thả xuống một lồng lớn dưới biển. Trong 5 tháng tiếp theo, chúng không được nghe âm thanh báo hiệu thức ăn nữa và chúng bước vào giai đoạn trưởng thành. Nhưng khi nhóm nghiên cứu phát lại âm thanh báo hiệu đến bữa ăn, chúng vẫn nổi lên mặt nước và chờ đợi.
Nếu bộ nhớ cá vàng chỉ tồn tại trong ba giây ngắn ngủi thì chúng sẽ không thể nhớ phải đẩy chiếc cần mới có thức ăn hoặc nhận biết âm thanh báo hiệu giờ ăn đã sẵn sàng.
Phát hiện này có ý nghĩa to lớn đối với các ngành ngư nghiệp. Người ta có thể huấn luyện cá con nổi lên mặt nước khi có âm thanh, sau đó thả chúng xuống sông, biển để chúng sống trong thiên nhiên. Khi cá lớn, người ta có thể dùng âm thanh để bắt chúng. Với phương pháp này, chi phí nuôi nhốt, thức ăn và nhân công của các trại nuôi cá sẽ giảm đáng kể. Tình trạng ô nhiễm môi trường do các trại cá gây nên cũng được cải thiện.
Nhiều nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng cá vàng có khả năng ghi nhớ và học hỏi. Thậm chí chúng còn thông minh hơn cá hồi. Các nhà khoa học tại Đại học St Andrews (Scotland) phát hiện cá chép có trí thông minh ngang ngửa với chuột.
Tiến sĩ Mike Webster, trưởng nhóm nghiên cứu của Học viện Kỹ thuật Technion, phát biểu: “Nhiều người luôn nghĩ cá chỉ lưu giữ thông tin trong thời gian ngắn ngủi. Đó là một suy nghĩ sai lầm. Nhiều bằng chứng cho thấy cá chép, cá gai và một vài loài cá khác thông minh chẳng kém chim và động vật có vú. Chúng có thể học cách thoát khỏi mê cung, nhận ra thành viên trong đàn. Cá cũng biết cách tìm ra những con có nhiều ưu điểm để làm thủ lĩnh của chúng”.
Xem thêm:
1. 9 bí ẩn khoa học lớn nhất thế kỷ 21
2. Phát hiện: Vi khuẩn 3,5 triệu năm tuổi có khả năng cải thiện tuổi thọ con người
3. Con người đã vô tình phát tán virus máy tính độc hại vào vũ trụ?
4. 10 thành tựu vĩ đại nhất của trí tuệ con người
Cá vàng là một loài sinh vật bé nhỏ, nhưng liệu chúng có thể lưu giữ một lượng lớn ký ức bên trong não bộ của mình?
Những chú cá vàng xinh xắn không hẳn là loài vật nuôi được cưng nựng nhất trong gia đình. Chúng ta đôi lúc gõ cành cạch vào chiếc bể thủy tinh tròn ngộ nghĩnh của chúng mà chẳng quan tâm chúng có khó chịu hay không; chúng ta cũng thường xuyên quên vệ sinh nhà cửa cho chúng (khi chuyện đó xảy ra, những chú cá vàng lại bị những đôi tay thô bạo lôi ra khỏi bể rồi thả thẳng vào bồn rửa bát đầy nước); và khi chúng không may qua đời, chúng ta chẳng thèm tổ chức nghi lễ gì trang trọng, mà chỉ xả thẳng chúng xuống toilet. Sai, hoàn toàn sai khi đối xử như vậy với loài cá vàng.
Nhiều người nói rằng cá vàng có trí nhớ cực tệ, khi mà ký ức của chúng chỉ lưu giữ được khoảng… 3 giây mà thôi.
Một trong những lý lẽ người ta hay sử dụng để ngụy biện cho sự vô tâm đó là những chú cá vàng chẳng nhớ là bao về những lần bị quấy rối đó. Nhiều người nói rằng cá vàng có trí nhớ cực tệ, khi mà ký ức của chúng chỉ lưu giữ được khoảng… 3 giây mà thôi. Nhưng có thật như vậy không?
Theo trang Animals, chẳng ai có câu trả lời chắc chắn cả. Để chứng minh điều đó, hãy xem qua một nghiên cứu từng được thực hiện để chỉ ra rằng trí nhớ loài cá nói chung không đến nỗi tệ như lời đồn đại. Thử nghiệm đầu tiên được thực hiện tại Viện Công nghệ Technion của Israel, nơi các nhà khoa học dành ra hẳn 1 tháng trời để “luyện” để những con cá phản ứng với một chiếc chuông dưới nước báo hiệu thức ăn. Sau 5 tháng được thả về biển để phát triển, chúng được gọi trở lại bằng chính tín hiệu đó. Điều đó không chỉ cho thấy loài cá có thể phát triển phản xạ có điều kiện, mà còn cho chứng minh được rằng ký ức của chúng có thể kéo dài nhiều tháng trời.
Nhưng đó là cá nói chung, còn cá vàng thì sao? Các nhà nghiên cứu tại Đại học Plymouth tỏ ra hứng thú muốn tìm hiểu xem cá vàng có khả năng học và nhớ đến đâu. Kết quả đầu tiên: cá vàng có thể được dạy để đẩy một cái đòn bẩy cung cấp thức ăn (quá tuyệt đối với một sinh vật mà chúng ta vẫn nghĩ chẳng làm được gì nhiều!). Nhưng chưa hết: trong quá trình nghiên cứu kéo dài 3 tháng, các nhà khoa học đã điều chỉnh để cái đòn bẩy kia chỉ hoạt động được 1 giờ mỗi ngày. Thay vì cứ liên tục đẩy đòn bẩy để rồi chẳng nhận được tí thức ăn nào, các nhà khoa học phát hiện ra cá vàng đã thích ứng và đẩy đòn bẩy với tần suất ít đi rất nhiều trong những khoảng thời gian không có thức ăn. Và thậm chí chúng còn biết tụ tập lại quanh đòn bẩy khi thời điểm có thức ăn sắp đến, cho thấy chúng nhớ được giờ ăn sắp đến.
Cá vàng có thể được dạy để đẩy một cái đòn bẩy cung cấp thức ăn.
Một nghiên cứu khác, tiến hành bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Belfast ở Queen, cho thấy cá vàng sẽ tránh đụng vào phần thành bể nếu chúng bị điện giật trong 24 giờ trước đó, cho thấy chúng nhớ được vị trí có khả năng gây đau cho cơ thể.
“Cá vàng có trí nhớ tốt và chúng cũng rất thông minh”, Culum Brown, một chuyên gia về nhận thức loài cá nói. Sự nhầm lẫn kiến thức này có thể xuất phát từ việc người nuôi thả cá trong bể và để chúng bơi một cách nhàm chán, không có nhiều sự tương tác.
Chuyên gia cho biết, cá vàng được coi là ví dụ điển hình và phổ biến khi nghiên cứu về trí thông minh và loài cá. Ví dụ, nếu cá vàng được cho ăn ở một bên bể, chúng sẽ nhanh chóng học và nhớ trị trí và thời điểm chúng được ăn. Cá vàng tiếp thu thông tin bằng các tín hiệu, màu sắc, thậm chí âm nhạc mà người nuôi đưa ra.
Đặc biệt, nếu loài cá này được dạy cách thoát ra khỏi lưới, chúng sẽ nhớ rất lâu và biết cách giải quyết vấn đề. Cá vàng cũng có thể nhận ra và ghi nhớ đồng loại sau thời gian dài xa cách.
Cá vàng có thể rèn luyện trí nhớ qua tương tác với người nuôi. (Ảnh: Jooinn).
“Thật khó để xác định khoảng thời gian chính xác về trí nhớ của cá vàng, vì phụ thuộc vào độ lặp lại của hành động, cũng như hành động nào tác động đến chúng nhiều hơn“, Brown nói.
Cá vàng nếu được chăm sóc đúng cách, có thể sống được 20 năm. Vì vậy người nuôi phải chọn những bể cá không quá bé, có đủ không gian cho chúng sinh hoạt, thường xuyên giao tiếp qua tín hiệu màu sắc hoặc âm thanh.
Vậy nên bạn đừng quậy mấy chú cá vàng nữa nhé, cho chúng nghỉ ngơi đi!
Theo vnreview/vne