Việc bé biếng ăn, khó hấp thu, không mập mạp bằng các bạn đồng trang lứa dường như luôn là nỗi lo của rất nhiều bố mẹ. Tình trạng suy dinh dưỡng thường gặp là ở trẻ dưới 5 tuổi, nhất là ở lứa tuổi từ 6 – 24 tháng, là giai đoạn chuyển từ bú sữa sang ăn thức ăn thô. Vậy trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì. Bài viết dưới đây YouMed sẽ cung cấp cho bố mẹ những thông tin về dinh dưỡng để nuôi bé phát triển tốt.
Việc nuôi dưỡng và phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ cần được bố mẹ tiến hành sớm. Khoảng “thời gian vàng” để nuôi dưỡng bé là 1000 ngày tính từ khi bé còn là bào thai cho đến khi bé được 2 tuổi. Bé sẽ có khả năng phát triển tốt nhất về thể chất trong tương lai nếu được nuôi dưỡng tốt và đúng cách trong khoảng thời gian này. Hãy cùng YouMed tìm hiểu các xác định trẻ có bị suy dinh dưỡng hay không và ý kiến chuyên gia về việc trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì.
1. Làm sao để biết trẻ có bị suy dinh dưỡng hay không?
Cách đơn giản nhất để biết được trẻ phát triển bình thường hay bị suy dinh dưỡng đó là cân và đo chiều cao cho trẻ đều đặn hằng tháng và so sánh với đường cong tăng trưởng như dưới đây.
Nếu đường biểu diễn đi lên trong giới hạn là trẻ phát triển bình thường, nằm ngang là đe dọa, đi xuống báo hiệu về sự nguy hiểm trong vấn đề tăng trưởng của bé.
Cân nặng của một trẻ bình thường sẽ có những thay đổi như sau:
- Trẻ lúc mới sinh nặng trung bình khoảng 3 kg. Nếu trẻ đủ tháng nhưng cân nặng dưới 2,5 kg là bị suy dinh dưỡng bào thai.
- Trong 3 tháng đầu trẻ phát triển rất nhanh: tăng 1 – 2 kg/tháng. 3 tháng tiếp theo trẻ tăng 500 – 600 gam/tháng. Trung bình, trẻ nặng gấp đôi lúc sinh khi được 5 tháng tuổi, gấp 3 lúc 12 tháng và gấp 4 lúc 24 tháng.
- 6 tháng sau của năm đầu tiên, trẻ sẽ tăng khoảng 200 – 500 gam/tháng. Đến 1 tuổi, bé có thể nặng gấp 3 lần lúc mới sinh.
- Từ 2 – 10 tuổi trẻ tăng trung bình 2 – 3 kg/năm. Trẻ 6 tuổi nặng 20 kg.
Sự phát triển chiều cao bình thường của trẻ sẽ có những thay đổi như sau:
- Chiều cao trung bình của trẻ lúc mới sinh ở khoảng 50 cm.
- Trong 3 tháng đầu trẻ tăng 3 – 4 cm/tháng; 4 – 6 tháng tăng 2 – 2,5 cm/tháng; 7 – 9 tháng tăng 2 cm/tháng; 10 – 12 tháng tăng 1 – 1,5 cm/tháng.
- Đến khi được 1 tuổi, chiều cao của bé có thể tăng gấp 1,5 lần so với lúc mới sinh Trong năm đầu trẻ tăng từ 20 – 25 cm.
- Sau đó trung bình 1 năm trẻ sẽ cao thêm 5 – 7 cm/năm cho tới lúc dậy thì. Năm thứ 2 tăng 12 cm, năm thứ 3 tăng 9 cm và từ năm thứ 4 tăng 7 cm. Trẻ 4 tuổi cao 1 mét (gấp đôi lúc sinh).
- Sau 4 tuổi, trung bình mỗi năm trẻ tăng 5 cm.
- Khi dậy thì, cả chiều cao và cân nặng đều có mức tăng cao như trong 2 năm đầu đời.
2. Trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì?
Nguyên tắc chung trong một bữa ăn cho bé suy dinh dưỡng là cố gắng làm tăng năng lượng và tăng chất dinh dưỡng trong bữa ăn cho bé, tùy theo lứa tuổi và mức độ dung nạp của bé. Sau đây là một số nguyên tắc cơ bản về việc trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì.
2.1. Nấu đặc
Bắt đầu từ khi ăn dặm, trẻ phải được ăn từ loãng đến đặc dần. Vì nếu nấu loãng, nhiều nước thì năng lượng sẽ thấp. dạ dày bé bị đầy bởi nước và không thể chứa thêm dù bữa ăn đó chưa đủ năng lượng. Từ 6 – 9 tháng, mỗi ngày nên cho trẻ ăn 2 chén bột khuấy dặc như hồ. Mỗi chén bột phải có đủ 4 nhóm chất: đạm, bột, rau, dầu.
Nếu trẻ khó tiêu, bác sĩ có thể chỉ định dùng men amylase hoặc neopeptin nhỏ vào chén bột hoặc uống. Lưu ý không được sử dụng dài ngày hay tự ý sử dụng.
2.2. Tăng bữa ăn
Ngày ăn 5 – 6 bữa thay vì chỉ ăn 3 bữa. Nên cho trẻ ăn thêm bữa phụ, ví dụ như sau khi ăn bữa chính nếu trẻ ăn ít hơn nửa chén thì ta cho trẻ uống nửa ly sữa, nửa cốc sữa chua, hoặc nửa quả chuối… Làm như vậy trẻ sẽ đỡ chán ăn.
Tại sao chỉ là nửa ly sữa, nửa quá chuối mà không phải là một? Vì bố mẹ chỉ nên cho trẻ ăn thêm vừa sức của trẻ. Không nên ép trẻ ăn hết khi trẻ đã chán. Vì làm thế, trẻ có thể sẽ nôn trớ và “sợ ăn” dẫn tới biếng ăn sau này. Đặc biệt, trẻ suy dinh dưỡng có thể cho trẻ thêm một cữ sữa buổi tối.
Trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì. Phụ huynh cần lưu ý không nên cho trẻ uống nước trái cây trước khi ăn, hoặc coi nước trái cây là một bữa phụ vì nước trái cây rất ít năng lượng, chỉ có vitamin tan trong trong nước và có đường nên sẽ làm trẻ “ngang bụng” không muốn ăn bữa chính. Cách ăn trái cây đúng nhất là ăn cả cái.
2.3. Tăng dầu mỡ và thực phẩm giàu năng lượng
Trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì? Dầu mỡ cung cấp năng lượng gấp đôi chất bột và chất đạm. Mẹ có thể cho dầu mỡ quấy vào bột cháo hoặc cho dầu mỡ vào nước canh, rau xào… để tăng năng lượng trong bữa ăn của trẻ. Ngoài ra chất dầu còn làm chén bột mềm, không quá khô để dễ ăn.
Trong chế độ ăn, ngoài bột, cháo hoặc cơm, trẻ cần ăn thêm các thực phẩm có năng lượng cao như dầu, mỡ, các thức ăn giàu protein động vật như: thịt, cá, trứng, sữa… các loại rau xanh và quả tươi giàu vitamin.
Khi cai sữa mẹ, tránh tình trạng ăn quá nhiều chất bột, thiếu chất đạm sẽ gây cho trẻ dễ bị suy dinh dưỡng.
2.4. Sữa mẹ là thức ăn lý tưởng và tốt nhất cho trẻ
Chúng ta vẫn thường nghe sữa mẹ là thức ăn lý tưởng và tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Vì sữa mẹ có công thức độc đáo, cân bằng về dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Hơn nữa, thành phần các chất dinh dưỡng trong sữa mẹ thay đổi phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng trong từng thời kỳ của trẻ.
Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu giúp cải thiện sức khỏe và phát triển của trẻ. Vì vậy bố mẹ không nên cho trẻ cai sữa mẹ quá sớm. Đối với trẻ 1 – 2 tuổi ngoài bú mẹ cần ăn thêm 4 bữa/ngày. Trẻ 3 – 5 tuổi lúc này không bú mẹ nữa nên cần ăn 5 – 6 bữa/ngày.
>> Mẹ có thể gặp nhiều vấn đề khi cho trẻ bú sữa mẹ. Hoặc là trẻ không chịu bú mẹ, vú của mẹ bị nhiễm trùng hay mẹ nghĩ không đủ sữa cho trẻ bú. Sữa mẹ là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng tốt nhất cho sự phát triển của trẻ. Vậy nên, điều quan trọng là mẹ hãy tìm mọi cách để tạo được lượng sữa nhiều nhất cho trẻ. Cùng YouMed tìm hiểu về vấn đề này nhé: Mẹ bị ít sữa: Cùng bác sĩ tìm hiểu nguyên nhân và cách làm tăng sữa mẹ
2.5. Bổ sung vi chất dinh dưỡng cần thiết cho bé
Khi trẻ đã bị suy dinh dưỡng thì trẻ cần bổ sung một số vi chất dinh dưỡng (vitamin và muối khoáng). Bố mẹ có thể xin tư vấn từ các bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng để được cho thuốc thích hợp. Các bà mẹ không nên tự ý mua thuốc cho con vì tuy là “thuốc bổ” nhưng nếu dùng không đúng cũng sẽ gây ra hậu quả không tốt cho sức khỏe của trẻ.
Các vitamin và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ
Canxi: Thức ăn giàu canxi bao gồm sữa, phô mai, các sản phẩm từ sữa, rau có màu xanh thẫm, sản phẩm từ đậu tương, cá,… Gần đây ở thị trường Việt Nam đã xuất hiện nhiều sản phẩm tăng cường canxi như bánh mỳ, bánh bích quy, ngũ cốc ăn liền. Trẻ từ 3 – 5 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 4 đơn vị sữa và chế phẩm sữa, 1 đơn vị sữa tương đương 1 miếng phô mai (15g phô mai), hoặc 1 hộp sữa chua (100ml sữa chua) hoặc 2 ly sữa nhỏ (200ml sữa dạng lỏng).
Kẽm: Kẽm giúp tăng hấp thu, tăng tổng hợp chất đạm, tăng cảm giác ngon miệng cho bé. Thiếu kẽm sẽ làm chậm phát triển chiều cao, rối loạn phát triển và gây biếng ăn do rối loạn vị giác. Trẻ biếng ăn kéo dài sẽ dễ bị suy dinh dưỡng.
Các thực phẩm giàu kẽm gồm có thịt đỏ (thịt bò), một số hải sản (sò,…), ngũ cốc nguyên hạt và một số ngũ cốc ăn liền được tăng cường kẽm.
Vitamin D: Trong tự nhiên, rất ít thực phẩm có lượng đáng kể vitamin D. Các thực phẩm có vitamin D gồm một số dầu gan cá, nhất là ở các loại cá béo (cá hồi…), lòng đỏ trứng gà. Thực phẩm giàu vitamin D giúp tăng cường hấp thu canxi, làm xương chắc khoẻ và tăng trưởng tốt. Trẻ cũng cần tăng cường vận động ngoài trời để tăng cường hấp thu canxi.
Vitamin A: bổ sung vitamin A mỗi 6 tháng cho trẻ bắt đầu ăn dặm
Đối với những trẻ bị suy dinh dưỡng, việc bổ sung vitamin A, sắt, kẽm, muối i-ốt, canxi, đa vi chất hiệu quả sẽ giúp trẻ bắt kịp đà tăng trưởng. Việc cho trẻ ăn như đúng cách sẽ giúp trẻ cải thiện được chiều cao, cân nặng tốt nhất. Hi vọng bài viết trên đây sẽ giúp bố mẹ giải đáp băn khoăn về việc trẻ suy dinh dưỡng nên ăn gì. Từ đó tìm ra giải pháp phù hợp cho bé.