(NTD) – Món Hot dog (bánh mì kẹp xúc xích) giản dị thường được ăn ở sân vận động và ngoài trời, bắt nguồn từ bãi biển. Ngày nay, xúc xích kẹp trong bánh mì được bán ở mọi trận đấu bóng chày, được nướng khi ăn ngoài trời và có mặt tại nhiều cửa hàng tiện ích ven đường từ Carolinas đến California, trở thành biểu tượng văn hóa Mỹ. Bài viết sau đây của Julia Hammond thuộc BBC Travel.
Thực tế, món ăn nguyên mẫu nhất của Mỹ này được ra đời khi mà nước Mỹ tự hàn gắn lại vào những năm 1860 sau cuộc nội chiến và tự tạo bản sắc mới cho mình. Mặc dù bây giờ du khách và người Mỹ có thể tìm thấy những chiếc bánh mì kẹp xúc xích nhiều gia vị này trên khắp Hoa Kỳ nhưng nơi xuất xứ của nó lại ở đường đi bộ ven biển tại đảo Coney, New York.
Năm 1916, một trong những nhân viên cũ của Fetlman là Nathan Handwerker đã mở cửa hàng hot dog của riêng mình chỉ cách nhà chủ cũ vài căn phố. (Ảnh: Alamy Stock Photo).
Món hot dog lừng danh là của ai?
Khi thành phố này đang đổ mồ hôi vì một đợt nóng, nhiều người đi xuống “cái lò”, tức đường tàu điện ngầm của New York và chạy trốn khỏi Manhattan để đón những cơn gió nhẹ trên bờ biển thuộc đảo Coney. Công viên giải trí Brooklyn bên bờ biển là sự pha trộn giữa những thứ lòe loẹt và trò vui chơi cho gia đình: Lối đi bằng gỗ và cát vàng đầy những trò đu quay, các trò chơi khác và những quầy bán thức ăn cho dân New York luôn vất vả trong hơn một thế kỷ.
Ở hai góc phố Surf và Stillwell, một đám người đi biển xếp hàng dưới những tấm bảng hiệu cao, màu trắng có tên “Nhà hàng Nathan lừng lẫy” với lời quảng cáo “Nơi xuất xứ của xúc xích nổi tiếng thế giới từ 1916”.
Tuy nhiên, chỉ cách đó hai khu phố, lại có một tấm bảng khác được gắn vào một cửa hàng nhỏ, ngay bên cạnh trò chơi tàu lượn Cyclone lịch sử, có ghi: “Nhà hàng Hot Dog Feltman của đảo Coney, từ 1867”.
Cho đến thời điểm đó, người ta cứ tưởng rằng món hot dog bắt đầu và kết thúc với nhà hàng Nathan, mà tên của nó đồng nghĩa với công viên giải trí bên bờ biển, đối với những ai nhớ. Như vậy, thực tế lịch sử hình thành xuất xứ món hot dog biểu tượng cho văn hóa Mỹ là của cả Nathan lẫn Feltman.
Một cái hot dog được Charles L Feltman sáng tạo làm lần đầu tiên vào năm 1867 đã thành công nhanh chóng. (Ảnh: Alamy Stock Photo).
Hot dog của Charles L Feltman
Nhưng trong khi Nathan tự hào rằng nó là nơi “khởi nguồn” của món hot dog thì hóa ra nó cũng không phải là công ty đầu tiên bán hot dog. Theo sử gia về đảo Coney – Michael Quinn (vốn là cư dân của Brooklyn), thì một người nhập cư Đức tên là Charles L Feltman đã bán hot dog trên dải đất sầm uất này hàng thập kỷ trước khi nhà hàng Nathan xuất hiện.
Feltman đến Mỹ năm 1856. Giống như nhiều người nhập cư Đức vào thời đó, ông thích món xúc xích Đức vốn rất phổ thông ở quê ông. Là thợ bánh bột mì được đào tạo chính quy, Feltman đã mở một tiệm bánh ở Brooklyn vào năm 1865, sống khấm khá nhờ dùng xe đẩy giao bánh ngọt cho các cửa hàng ở đảo Coney.
Do tuyến đường sắt mới tới đảo Island và Brooklyn được khai trương đưa thêm nhiều người từ Manhattan đến bờ biển vào cuối những năm 1860, nhiều khách hàng đã nói với Feltman rằng họ muốn ăn thức ăn nóng chứ không phải món nghêu lạnh mà ông có bán kèm. Vì vậy, năm 1867, Feltman đã nhờ người thợ làm bánh xe chế tạo một lò than theo yêu cầu để nướng xúc xích và một hộp kim loại để hâm nóng bánh mì.
Mùa hè năm đó, Feltman đã đẩy chiếc xe sáng tạo của mình ngược xuôi theo bãi cát đảo Coney, bán gần 4.000 “xúc xích nóng đảo Coney” đặt trong chiếc bánh mì dài đặc trưng của riêng ông với giá 5 cents/cái. Chính chiếc bánh mì này, một sự cải biến so với cách ăn xúc xích không kèm bánh mì ở Đức, đã giúp nhiều người ở bờ biển ăn dễ dàng hơn. Thuật ngữ “hot dog” chưa ra đời ngay sau vài năm, nhưng món ăn bờ biển Mỹ này của Feltman đối chọi được với món đặc sản vườn bia của Đức, đã chứng tỏ đó là một thành côngvượt bậc.
Với mục đích bành trướng kinh doanh, vào năm 1871, Feltman thuê một mảnh đất nhỏ bên bờ biển trên đường West 10 và mở một nhà hàng tên là “Ocean Pavilion của Feltman”. Thành công kéo theo mở rộng, và đến đầu thế kỷ, chiếc xe đẩy bánh ngọt khiêm tốn của Feltman đã phát triển thành một siêu công ty toàn diện bao trùm toàn bộ một khối phố, có đầy đủ 9 nhà hàng, khách sạn, phòng khiêu vũ, nhà tắm hơi, một tàu lượn siêu tốc, trò đu quay, rạp chiếu phim ngoài trời, khu vườn bia, gian bán hàng và nhà nghỉ dưỡng kiểu Alpine mà Tổng thống Mỹ William Howard Taft đã từng đến nghỉ.
Để kinh doanh có hiệu quả, Feltman thậm chí còn thuyết phục Andrew Culver – Chủ tịch của Công viên Prospect và Đường sắt đảo Coney, thay đổi lịch chạy tàu để hành khách có thể lưu lại khu này ăn bữa tối. Ở những lúc cao điểm, Feltman bán tới 40.000 xúc xích nóng mỗi ngày. Feltman mất năm 1910, là người giàu có. Công ty của ông, sau đó được hai con trai Charles và Alfred quản lý và thuê hơn 1.000 người. Đến thập niên 1920, nhà hàng Feltman đã được coi là lớn nhất thế giới.
Khi Feltman đóng cửa vào năm 1954, Nathan là nhà hàng hot dog duy nhất còn lại dọc khối phố đi bộ ven biển của đảo Coney. (Ảnh: Pacific Press).
Hot dog của Nathan Handwerker
Giữa thời kỳ bùng nổ xúc xích nóng đầu thế kỷ 20, gia đình Feltman đã thuê một người nhập cư Ba Lan tên là Nathan Handwerker, chuyên dùng dao rạch bánh mì. Theo Lloyd Handwerker (cháu trai của Nathan) trong cuốn sách “Gia đình Nathan nổi tiếng” của ông, sau khi được hai người bạn khuyến khích Handwerker nên mở nhà hàng xúc xích nóng của riêng mình, thì ông thỉnh thoảng ngủ ngay trên sàn bếp nhà hàng Feltman để tiết kiệm tiền.
Đến năm 1916, với một khoản vay 300 USD và công thức nấu ăn của gia đình vợ, Handwerker đã mở cửa hàng riêng, chỉ cách nhà hàng của chủ cũ vài khối phố. Handwerker nhận ra rằng để cạnh tranh, ông cần phải thu hút được quần chúng, vì vậy ông đã bán hot dog chỉ 5 cents/cái, bằng một nửa của Feltman, khi đó là 10 cents.
Sau một thời gian khó khăn trong thời kỳ Đại khủng hoảng và Thế chiến thứ hai, cuối cùng gia đình Feltman đã bán doanh nghiệp của họ vào những năm 1940. Các chủ mới đã cố duy trì một doanh nghiệp từng có khẩu hiệu là “nhà hàng phục vụ một triệu người” trước khi phải đóng cửa hẳn vào năm 1954. Lần đầu tiên sau hơn nửa thế kỷ, nhà hàng hot dog Nathan là duy nhất tồn tại bên đường ven biển của đảo Coney và nhiều người hâm mộ nhà hàng có xúc xích lớn hơn, ngon hơn của Feltman.
Sự nhạy bén kinh doanh của Handwerker và công thức của bà vợ ông đã đặt nền móng cho một đế chế quốc tế có sản phẩm hiện được bán tại hơn 55.000 siêu thị, cửa hàng ở câu lạc bộ và nhà hàng trên hơn 10 nước.
Ngày nay, cuộc thi ăn hot dog quốc tế nổi tiếng của Nathan, diễn ra vào ngày 4/7 kể từ năm 1972 tại địa điểm ban đầu của nó ở đảo Coney được truyền hình trên toàn nước Mỹ.
Quê hương biểu tượng của bánh hot dog là dọc con đường đi bộ lát gỗ ven biển của đảo Coney, New York. (Ảnh: Alamy Stock Photo).
Sử gia Michael Quinn cũng kinh doanh hot dog
Quinn và hai anh trai lớn lên ở miền Nam Brooklyn, và đảo Coney là sân chơi của họ. Khi còn nhỏ, Quinn từng mơ ước mở một doanh nghiệp với các anh mình, nhưng khi anh trai Jimmy qua đời vì vụ khủng bố tại Trung tâm Thương mại Thế giới vào ngày 9/11/2001, ông và anh trai Joe đã quyết định tưởng nhớ Jimmy bằng cách phục hồi thương hiệu Feltman. May mắn thay, ông nội Quinn là bạn thân với một cựu nhân viên làm hot dog cho nhà hàng Feltman và ông này cho biết công thức hỗn hợp gia vị nguyên gốc xúc xích Đức mà Feltman đã dùng.
Ông nội sau đó đã truyền công thức này cho Quinn. Sau nhiều năm và mất một ít tiền, vào năm 2015, Quinn đã mua thương hiệu Feltman và mở một cửa sổ nhỏ xíu, bán hàng mang đi (take away), nằm ở bên trong một nhà hát ở East Village. Cuối cùng, vào tháng 5/2017, ông đã mở lại nhà hàng Feltman, tại đúng vị trí cũ của nhà hàng Feltman trước đây ở đảo Coney.
Được làm từ thịt bò cao cấp với lượng gia vị vừa phải và không có chất phụ gia, xúc xích của Quinn rất ngon. Ông thêm một ít cải bắp muối thái nhỏ cho vị thêm sắc nét, và một ít mù tạt làm theo công thức riêng của ông.
Thực tế là xúc xích rất ngon, nên trong vài năm qua, Feltman (của Quinn) đã được tờ The Daily Meal bầu chọn là một trong 10 món hot dog ngon nhất của Mỹ, với lời tuyên bố của Gothamist: “Trong thực đơn của Feltman chỉ có một món, đó là hot dog, và chắc rằng nó là hot dog ngon nhất mà bạn từng ăn trong đời”.
Ngày nay, hot dog của Feltman do anh em nhà Quinn điều hành đã có mặt ở khoảng 1.500 siêu thị từ New York đến California và chỉ tuần trước thôi, nó đã lập kỷ lục Guinness thế giới về việc tạo ra một hot dog lớn nhất hành tinh, nặng 75 pound (34kg), dài 5 feet (1,5m).
Mặc dù cái tên Nathan và thu nhập tổng cộng hằng năm hơn 40 triệu USD hiện đang vượt trội so với của Feltman, nhưng điều đó không có nghĩa nó là tốt nhất. Takeru Kobayashi – người ăn thi Kỷ lục Guinness Thế giới, vốn rất hiểu biết về xúc xích có gia vị, đã từng thắng cuộc thi này liên tiếp 6 lần, lại thích hương vị của hot dog Feltman hơn.
Theo dân địa phương, họ luôn thích chất lượng tổng thể của Feltman hơn là Nathan, những câu chuyện về ăn xúc xích nóng trên đảo Coney vẫn ám ảnh họ.
Nhưng hãy đừng nghe lời của Kobayashi. Hãy tìm ăn hot dog của Feltman trong siêu thị, hãy đặt mua hot dog Nathan bán trên toàn cầu rồi người tiêu dùng tự quyết định xem bánh nào ngon hơn. Duy chỉ có một điều, nếu có món ăn nào đại diện cho văn hóa Mỹ, thì đó chính là món hot dog giản dị.
Thủy Tiên (Dịch từ BBC News)