Nhân sinh quan mang ý nghĩa liên quan trực tiếp đến phạm trù triết học, tôn giáo và tín ngưỡng và có ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc đời của con người và tư tưởng của xã hội. Hãy theo dõi bài viết bên dưới để cùng muasieunhanh.com khám phá xem ý nghĩa thực sự của nhân sinh quan là gì nhé!
Nhân sinh quan là gì?
Trong từ điển tiếng Việt, nhân sinh quan là hệ thống những quan điểm về cuộc đời như lẽ sống, lý tưởng, lối sống… Trong từ điển tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học, nhân sinh quan là hệ thống quan điểm về cuộc đời, ý nghĩa và mục đích sống của con người.
Nói đơn giản hơn, nhân sinh quan là cách con người nhìn nhận cuộc đời hay cái đạo làm người của chúng ta. Nhân sinh quan mang ý nghĩa rất quan trọng, là nguồn cội của mọi ý nghĩ, chi phối đến hành vi và các hoạt động của con người trong xã hội.
Nghiên cứu nhân sinh quan đó là nghiên cứu về tư tưởng, thái độ, hành vi của con người. Ở các thời đại khác nhau thì con người sẽ có nhân sinh quan khác nhau bởi nhân sinh quan luôn song hành với sự phát triển của xã hội.
Nhân sinh quan trong Triết học
Nhân sinh quan và thế giới quan hay được dùng nhầm lẫn bởi có nhiều sự tương đồng trong khái niệm. Tuy nhiên, nhân sinh quan chỉ bao gồm 1 số quan niệm về cuộc sống như: mục đích, ý nghĩa, lẽ sống, giá trị của cuộc sống. Vì vậy, nhân sinh quan chỉ là một bộ phận của thế giới quan.
Mỗi người sẽ có quan điểm riêng về cuộc sống được gọi là nhân sinh quan tự phát. Các nhà tư tưởng đã khái quát các quan điểm này thành lý luận, tạo nên nhân sinh quan tự giác mang tính triết học.
Nhân sinh quan phản chiếu sự có mặt của xã hội loài người, thể hiện nhu cầu, ích lợi, khát khao, hoài bão của con người ở mỗi chế độ xã hội. Ở xã hội có giai cấp, nhân sinh quan cũng có tính giai cấp.
Nếu nhân sinh quan phản ánh đúng khuynh hướng khách quan của lịch sử thì sẽ là nhân tố giúp xã hội phát triển mạnh mẽ. Mặt khác, nếu phản ánh không đúng sẽ làm cản trở xã hội tiến lên.
Ví dụ, ở chủ nghĩa Mác chính là khoa học về những định luật phát triển trong lịch sử nên có vai trò cải tạo tự nhiên và xã hội, giúp phát triển sự tiến bộ của con người và xã hội. Và đó là nhân sinh quan cách mạng, khoa học của tầng lớp giai cấp vô sản, của con người mới trong chế độ chủ nghĩa xã hội.
Nhân sinh quan Phật giáo
Nhân sinh quan Phật giáo hình thành và phát triển dựa trên tiền đề kinh tế, chính trị, xã hội và tư tưởng của nền văn hóa Ấn Độ cổ đại trước Công nguyên, bên cạnh đó được xuất phát từ tấm lòng từ bi hỷ xả, cứu khổ cứu nạn.
Nhân sinh quan Phật giáo là hệ thống các quan điểm, quan niệm của đạo Phật về nguồn cội, bản chất và cấu tạo của con người, định hướng đến mục tiêu, quan niệm sống, giá trị của con người giúp hướng đến giải thoát con người ra khỏi bể khổ trầm luân.
Bản chất nội dung của nhân sinh quan Phật giáo tập trung vào 2 vấn đề cơ bản nhất đó là sự khổ não và sự thoát ra khỏi nỗi khổ não đó. Khổ là sự tất yếu, sự luân hồi, nếu muốn thoát ra khỏi khổ đau thì con người cần tu tâm dưỡng tính, tích công đức để tự mình thoát ra vòng luân hồi, nghiệp chướng.
Với mong muốn giải thoát chúng sinh khỏi nghiệp nhân quả luân hồi, Đức Phật đã đưa ra Tứ diệu đế và Thập nhị nhân duyên như sau:
Tứ diệu đế là bốn chân lý giải thoát mà con người cần phải nhận thức gồm có: Khổ đế, Tập đế, Diệt đế và Đạo đế.
- Khổ đế là tất cả nỗi khổ của con người trong thế gian này, dù giàu hay nghèo, dù già hay trẻ… con người đều mang những nỗi khổ của riêng mình như ốm đau, bệnh tật, tuổi già, nghèo đói, cầu mà không được, yêu thương mà phải chia xa…
- Tập đế là sự thật về lý do, thực chất đau khổ của con người, đó chính là sự vô minh, là nguồn gốc của tham – sân – si làm con người tạo nghiệp và chịu hậu quả Khổ.
- Diệt đế là tận diệt nỗi khổ đau, thoát khỏi luân hồi sinh tử và đạt đến cảnh giới giác ngộ, giải thoát đó gọi là Niết bàn tịch diệt.
- Đạo đế là đường đi hướng đến giác ngộ, thoát khỏi khổ đau và có được hạnh phúc chân thật do Đức Phật vạch ra.
Thập nhị nhân duyên chính là phép tu hành của Duyên giác thừa, chủ yếu quan sát các sự vật đến khi luân hồi đều do nhân duyên; nhân duyên hội họp được gọi là sinh, nhân duyên tan gọi là diệt, sự thật thì không có gì sinh – diệt cả.
Bao gồm: vô minh (u mê, không sáng suốt); hành; thức; danh sắc; lục nhập; xúc; thọ; ái; thủ; hữu; sinh; lão tử.
Ảnh hưởng của nhân sinh quan Phật giáo trong đời sống tinh thần của người Việt Nam
Ảnh hưởng đến đạo đức
Đạo Phật du nhập vào nước ta được hơn 20 thế kỷ. Mọi triết lý nhân sinh của Phật giáo đã được thấm sâu vào trong tinh thần của người dân, mang ảnh hưởng sâu sắc đến nhân sinh quan và trở thành một bộ phận hợp thành đạo đức, nhân cách của con người Việt Nam.
Ý nghĩa nhân sinh quan Phật giáo đã phần nào giúp con người xây dựng lối sống có ích, thiện lành, giản dị, quy củ và bao dung, vị tha, biết quan tâm đến nỗi khổ của người khác… bên cạnh đó cũng ngăn chặn sự suy thoái đạo đức trong xã hội.
Ảnh hưởng đến lối sống
Ở mười điều tâm niệm, Đức Phật có chỉ dạy rằng: “Thi ân đừng cầu đền đáp vì cầu đền đáp là thi ân có mưu tính”. Có nghĩa là, làm phúc thì không mong người khác phải báo đáp lại bởi là là làm phúc có tính toán, nó chưa xuất phát từ thiện tâm.
Quan niệm trên đã được con người Việt Nam ghi nhớ và áp dụng để trở thành quan điểm sống và tạo nên truyền thống trọng tình trọng nghĩa của dân tộc ta.
Ảnh hưởng đến văn hóa
Từ trước đến nay Phật giáo luôn có mối quan hệ gắn bó mật thiết đến đời sống tinh thần của người dân Việt Nam, đặc biệt là ở các lĩnh vực như lối sống, đạo đức, văn hóa…
Ở đó, ảnh hưởng của nhân sinh quan Phật giáo đến đạo đức là tiêu biểu nhất. Bởi nhân sinh quan Phật giáo có khá nhiều điểm tương đồng với truyền thống đạo lý của con người Việt Nam.
Bài viết trên muasieunhanh.com đã cùng với bạn đọc đi tìm hiểu khái niệm nhân sinh quan là gì cũng như tổng hợp các thông tin về nhân sinh quan. Hy vọng những chia sẻ trong bài viết sẽ giúp các bạn có cái nhìn chính xác và cụ thể về thuật ngữ trừu tượng này!