Nhân trần được biết đến là dược liệu quý, có tác dụng trong điều trị bệnh, tốt cho sức khỏe. Tác dụng cụ thể của loại thảo dược này là gì, cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé!
Nhân trần là gì?
Loại thảo dược này còn được biết đến với các tên gọi khác như Huyền Sâm, Chè nội, Chè cát, Tuyến hương lan, Mạo xạ hương…Loài thực vật này có tên khoa học là Adenosma Glutinosum, thuộc họ Mã đề theo phân loại của APG II (hệ thống phân loại sinh họa hiện đại dựa trên phân tích phân tử) hay một số tài liệu vẫn xếp nó vào họ Huyền Sâm.
Đây là loại thảo dược đều mọc tự nhiên, phân bố chủ yếu ở các nước có khí hậu nhiệt đới và một số đảo lớn ở châu Á, thuộc loại cây thân thảo, sống lâu năm. Cây thường cao từ 0,5 đến 1m, với hình dạng nhận diện cụ thể:
- Thân cây tròn và có lông
- Lá cây nhân trần có hình trái xoan nhọn, mặt có lông, có gân, mép hình răng cưa.
- Hoa sẽ mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành, mọc thành chùm. Hoa có màu tím xanh (tím lam), tổng thể giống hình quả chuông.
- Quả nhân trần là loại quả nang, hình trứng. Bên trong quả có chứa các hạt nhỏ màu vàng.
Toàn bộ cây có mùi thơm, tất cả đều sử dụng được trừ rễ. Sau khi thu hái, cây được rửa sạch và phơi khô trong bóng râm rồi đem bảo quản.
Cây nhân trần có mấy loại?
Cây có nhiều loại khác nhau. Mỗi loại lại có một đặc điểm, cách dùng khác nhau. Tựu chung lại, tất cả các loại đều tốt cho sức khỏe và có công dụng chữa bệnh. Thành phần chủ yếu có trong các loại cây bao gồm Saponin, Flavonoid, Coumarin, Terpen, Ancol…Hiện nay, nhân trần có 2 loại phổ biến và được ứng dụng nhiều trong y học:
Cây nhân trần nam
Loại cây này hay còn được gọi với cái tên Hoắc hương núi được biết đến với tên khoa học là Adenosma Caeruleum R.Br, thuộc họ Mõm Chó Scrophullrriaceae.
Nhân trần nam mọc nhiều ở các tỉnh miền Bắc Việt Nam như Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Kạn. Bắc Giang, Tuyên Quang và một số tỉnh miền Trung như Quảng Nam, Quảng Ngãi… Loại thảo dược này có công dụng trong việc kháng viêm và tăng tiết mật
Nhân trần bắc
Được nhiều người biết đến với cái tên là nhân trần cao. Loại cây này thuộc họ Cúc Asteraceae. Tên khoa học là Artemisia Capillaris Thunb.
Tên gọi khác của loại này đã nói lên nơi loại cây này thường mọc. Loại cây này phân bố chủ yếu ở các vùng núi cao, cao nguyên có không khí mát mẻ ôn hòa. Loại nhân trần này chủ yếu được tìm thấy ở Trung Quốc đặc biệt ở đảo Hải Nam của Trung Quốc.
Có công dụng trong việc tiêu diệt vi khuẩn ngoài da đặc biệt là có công dụng hạ sốt.
Nhân trần có tác dụng gì?
Theo sách Đông y, loại thảo dược này có tính hơi hàn, vị đắng, cay, có tác dụng thanh nhiệt, tiêu độc, giảm đau, tiêm viêm, chống ngứa, trừ phong thấp và đặc biệt có tác dụng tiết mật, bảo vệ tế bào gan…
Uống nhân trần trị mụn
Trong các nguyên nhân gây ra mụn thì nguyên nhân liên quan đến chu trình giải độc ở gan chiếm tỷ lệ khá lớn bên cạnh các tác nhân do môi trường hay mỹ phẩm dùng thường ngày. Khi gan hoạt động không bình thường sẽ không đào thải được các chất gây hại cho cơ thể. Các độc tố này tích tụ cuối cùng phát tán qua da. Mụn được hình thành từ đó.
Bởi vậy, để điều trị mụn người ta nghĩ đến phương pháp làm mát gan. Hàm lượng saponin có trong nhân trần có công dụng đặc biệt trong việc bảo vệ gan, giúp nhiệt giải độc trong cơ thể.
Uống nước nhân trần có giảm cân không?
Người bình thường uống loại thảo dược này trong một thời gian dài sẽ dẫn đến chán ăn, mệt mỏi. Không nạp được năng lượng vào trong cơ thể khiến giảm cân nhanh chóng. Bởi vậy mới có không ít người mới lầm tưởng rằng uống nhân trần sẽ giúp giảm cân.
Hiện tượng chán ăn sau khi uống nhiều nước nhân trần là do tác dụng tiết mật, đẩy mật từ gan xuống ruột. Việc này gây nên tình trạng co thắt toàn bộ cơ trơn của đường tiêu hóa. Đây là nguyên nhân dẫn đến đầy hơi, chướng bụng. Từ đó gây nên biếng ăn và mệt mỏi. Do vậy uống loại thảo dược này không thể giảm cân.
Tác dụng của nhân trần với bà đẻ
Nhiều nghiên cứu y học hiện đại chỉ ra rằng, phụ nữ mang thai hoặc cho con bú không nên sử dụng nếu không có bệnh lý về gan và không được bác sỹ chỉ định. Việc uống nhiều nước nhân trần có thể làm thai suy dinh dưỡng, chết lưu.
Với phụ nữ cho con bú, việc uống nhiều nhân trần sẽ làm xuất tiết các tuyến trong cơ thể. Việc này dẫn đến người mẹ mất sữa hoàn toàn hoặc chỉ có rất ít sữa.
Cách sử dụng nhân trần
Sau khi phơi khô sẽ được dùng để pha nước uống hoặc người nhiều kết hợp với nhiều loại thảo dược khác để hãm trà. Tùy theo nhu cầu chữa bệnh và sở thích của mỗi người mà nhân trần được sử dụng khác nhau. Tuy nhiên để phòng và chữa trị bệnh, bạn có thể pha theo cách cách như sau:
- Pha với đường phèn: Cho 30g nhân trần thái vụn hãm với nước sôi trong bình kín. Để khoảng 15 phút có thể sử dụng được thì pha thêm đường phèn vào uống thay trà.
- Huyền sâm + Trà + Sinh đại hoàng: Lấy 300g huyền sâm, 60g Sinh Đại Hoàng và 30g trà mang tán vụn, Mỗi ngày lấy 30g hỗn hợp đã tán vụn trên hãm 10-15 phút với nước sôi trong bình kín và uống.
- Nhân trần +Râu ngô + Bồ công anh: Lấy 150g huyền sâm, 300g râu ngô và 150g bồ công anh mang tán vụn. Mỗi ngày dùng 50g hỗn hợp tán vụn trên hãm với nước sôi trong bình kín. Để 20 phút là dùng được.
Uống nhân trần hàng ngày có tốt không?
Dù có rất nhiều lợi ích trong việc phòng và điều trị bệnh nhưng việc uống loại thảo dược này hàng ngày sẽ dễ sinh ra bệnh.
Trong y học cổ truyền, nước nhân trần có tác dụng tăng bài tiết mật, chống viêm nhất là viêm gan, mật. Việc sử dụng nước hàng ngày dẫn tới tình trạng nhuận gan quá mức. Gan tiết ra nhiều dịch trong khi cơ thể không cần dùng nhiều đến vậy làm mất cân bằng trong cơ thể và sinh ra bệnh tật.
Bên cạnh đó, nhân trần cũng có tính lợi tiểu nên uống hàng ngày nhất là vào mùa nắng nóng sẽ dẫn đến thải nhiều. Việc đào thải nước và chất dinh dưỡng thường xuyên dễ gây nên tình trạng mất nước, thiếu nước cho cơ thể. Cơ thể mất nước sẽ gây nên tình trạng mệt mỏi và thiếu tập trung.
Mua nhân trần ở đâu, giá bao nhiêu tiền?
Là một loại thảo dược khá mọc tự nhiên khá dễ tìm nên việc bày bán nhân trần hiện nay tương đối tràn lan. Bạn có thể mua từ các hiệu thuốc Đông y, thuốc Nam hoặc lên mạng tìm mua. Trên các ứng mua hàng lớn như Shopee, Lazada, Sendo cũng bán rất nhiều loại thảo dược này.
Để tránh mua phải nhân trần giả hoặc hàng trộn, bạn nên tham khảo ý kiến người mua trước đó nếu mua trên mạng. Nếu mua trực tiếp, bạn nên tìm đến những nhà thuốc uy tín để mua được sản phẩm chất lượng nhất.
Về giá cả, giá tương đối rẻ, dao động từ khoảng 80 đến 120.000 nghìn đồng/kg. Các sản phẩm bán ra đã được sấy khô và thường đóng trong túi ni lông hút ẩm.
Trên đây là những thông tin chi tiết về tác dụng của nhân trần cũng như những địa điểm có thể mua được thảo dược này. Hy vọng qua bài viết độc giả sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về loại thảo dược này và sử dụng thảo dược đúng cách!
Bác sĩ Lương Đức Chương sinh ngày 02/2/1954, ông nguyên là Thượng tá – Bác sỹ của Học viện Quân Y. Hiện nay, bác sĩ Chương đang làm việc và công tác tại Phòng chẩn trị y học cổ truyền Tâm Minh Đường