Ông lão đánh cá và con cá vàng

TÌM HIỂU CHUNG

[edit]

Tác giả

Vài nét về tác giả Aleksandr Sergeyevich Pushkin:

• A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (1799 – 1837); sinh ra tại thành phố Moskva trong một gia đình quý tộc Nga có nguồn gốc từ thế kỷ 12.

• Được tôn vinh là

  đại thi hào Nga, Mặt trời thi ca Nga

  .

• Di sản văn chương để lại của ông rất phong phú, gồm cả thơ ca, kịch, sử thi, tiểu thuyết.

Tác phẩm

1. Thể loại: Truyện cổ tích

2. Truyện cổ tích nước nào? 

Truyện cổ tích dân gian Nga

3. Chủ đề

Truyện ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc.

4. Ý nghĩa nhan đề

• Nêu ra được hai nhân vật chính và không nhất thiết phải nói rõ tất cả các nhân vật chính trong tác phẩm.

• Hai nhân vật: ông lão đánh cá và con cá vàng đại diện cho lòng tốt, cái thiện. Riêng cá vàng còn đại diện cho công lí của nhân dân. Hai nhân vật này hoàn toàn đối lập với nhân vật mụ vợ tham lam, bội bạc.

1. Sự việc ông lão đi ra biển

Nguồn ảnh: sưu tầm Internet

Trong truyện, ông lão ra biển gọi cá vàng tới năm lần. Việc kể lại những lần ông lão ra biển gọi cá vàng là biện pháp lặp lại có chủ ý của truyện cổ tích. Biện pháp này có những tác dụng sau:

• Tạo nên tình huống, gây hồi hộp cho người nghe

• Sự việc không được lặp lại nguyên xi mà các chi tiết được thay đổi, tăng tiến: lòng tham; cảnh biển ngày càng dữ dội tăng lên.

• Qua những lần lặp lại, tính cách các nhân vật (ông lão, mụ vợ, cá vàng) và chủ đề của truyện được tô đậm.

2. Nhân vật người vợ

Nguồn ảnh: sưu tầm Internet

• Những đòi hỏi vô lí của người vợ đối với ông lão và con cá vàng

Số thứ tự

Những đòi hỏi

Cảnh biển

Thái độ đối với chồng

Lần 1

Đòi máng lợn mới

Biển gợn sóng yên ả

Mắng chồng là “đồ
ngốc” và càu nhàu

Lần 2

Đòi nhà rộng

Biển xanh đã nổi
sóng

Quát to hơn, gọi
chồng là “đồ ngu”

Lần 3

Muốn làm nhất phẩm
phu nhân

Biển xanh nổi sóng
dữ dội

– Mắng như tát nước
vào mặt chồng: “Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế!”.

– Sau khi trở thành nhất phẩm phu nhân, mụ mắng lão, giận dữ và bắt lão xuống quét dọn chuồng ngựa.

Lần 4

Muốn làm nữ hoàng

Biển nổi sóng mù mịt

– Nổi trận lôi đình, tát vào mặt ông lão: “Mày cãi à? Mày dám cãi một bà nhất phẩm phu nhân à?”.

– Sau khi thành nữ hoàng, mụ vợ không thèm nhìn lão, ra lệnh đuổi ông lão đi.

Lần 5

Muốn làm Long Vương

Một cơn dông tố kinh
khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm.

Nổi cơn thịnh nộ, sai người bắt ông lão đến.

 

Những đòi hỏi; lòng tham càng ngày càng tăng: từ đòi hỏi về của cải vật chất đến danh vọng, quyền lực và đòi hỏi một địa
vị đầy quyền uy nhưng không có thật và một quyền phép vô hạn.

Sự giận dữ của biển càng ngày càng tăng: từ sóng gợn yên ả đến nổi
cơn dông tố.

Thái độ bội bạc càng ngày càng tăng lên: từ lúc mắng chồng đến lúc nổi trận lôi
đình với người chồng.

• Nhận xét về nhân vật mụ vợ:

        – Là nhân vật phản diện với vô số thói xấu: là người có lòng tham vô độ, bội bạc; dữ dằn, thô lỗ. Đặc biệt tính xấu tham lam, bội bạc được tác giả làm nổi bật. Đó là nghịch lí: lòng tham càng lớn thì tình nghĩa vợ chồng ngày càng ít đi, rồi tiêu biến.

              + Lẽ ra, với mụ vợ ông lão không chỉ là chồng mà còn là ân nhân. Bởi nhờ ông lão mà mụ có được tất cả. Tuy nhiên, ông lão đánh cá càng giúp mụ vợ thỏa mãn được nhiều đòi hỏi bao nhiêu thì mụ cư xử với ông chồng càng tệ bạc bấy nhiêu. Mụ không còn coi ông lão là chồng, mụ ngược đãi chồng như lối cư xử của một mụ chủ cay nghiệt nhất với một nô lệ chỉ được phép nghe lệnh và tuân lệnh.

              + Cá vàng đáp ứng mọi nguyện vọng của mụ mặc dù mụ chẳng hề có công gì với cá vàng để đòi hỏi cá vàng phải trả ơn. Nhưng lòng tham không đáy, mụ đòi hỏi tất cả mọi thứ con người có thể có, chưa  đủ, mụ còn muốn chính cá vàng cũng trở thành đầy tớ hầu hạ mụ, để tùy mụ sai khiến. Mụ không muốn đòi hỏi cá vàng qua trung gian là ông lão đánh cá nữa, mụ muốn gạt bỏ ông lão đi – ân nhân đã trở thành chướng ngại. Sự bội bạc của mụ đến đây đã đi tới tột cùng, người và trời đều không thể dung tha.

        – Trong truyện này, nhân vật mụ vợ còn tượng trưng cho chế độ Nga hoàng tàn ác, độc đoán.

3. Nhân vật lão chồng

• Là người thật thà, tốt bụng, hiền lành: thả cá vàng ra mà không đòi trả ơn

• Là con người nhu nhược, sợ vợ: đều ngoan ngoãn ra biển gọi cá vàng và làm theo yêu cầu của bà mụ vợ.

• Là nhân vật chính diện, tượng trưng cho nhân dân – người có sức mạnh, khả năng (biểu tượng là cá vàng) nhưng nếu nhu nhược thì bị áp bức, cực khổ suốt đời.

4. Nhân vật con cá vàng

• Cá vàng được ông lão cứu sống, để trả ơn ông lão, cá vàng đã đáp ứng mọi nguyện vọng của mụ vợ lão trong khả năng cho phép. Tuy nhiên, sau khi mụ vợ muốn làm Long Vương, cá vàng đã nổi giận và trừng trị bằng cách cho gia đình ông lão trở về cảnh nghèo khó như ban đầu. Cá vàng trừng trị mụ vợ vì cả hai tội: tham lam, bội bạc.

• Ý nghĩa tượng trưng của hình tượng cá vàng

        – Cá vàng thể hiện sự biết ơn, tấm lòng vàng của nhân dân đối với những người nhân hậu đã cứu giúp con người khi hoạn nạn, khó khăn. Cá vàng đại diện cho lòng tốt, cái thiện.

        – Cá vàng thể hiện ước mơ công lí về sự trừng phạt đối với kẻ vong ân bội nghĩa, tham lam, ích kỉ vô độ

5. Kết thúc truyện

• Truyện kết thúc lại bằng hình ảnh 

  “trước mắt ông lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và trên bậc cửa, mụ vợ đang ngồi trước cái máng lợn sứt mẻ”.

• Ý nghĩa:

        – Nói lên ước mơ công lí của nhân dân

        – Với ông lão đánh cá: Ông lão không mất gì mà chỉ giống như ông vừa trải qua một cơn ác mộng. Ông lão được trả lại cuộc sống bình yên.

        – Với mụ vợ: Tất cả trở lại như xưa (lều nát, máng sứt…). Sự trừng phạt đối với mụ đó là: ban đầu mụ đã phải chịu khổ quen với cảnh nghèo khó. Tuy nhiên, sau khi cá vàng xuất hiện cho mụ vợ được giàu sang, danh vọng nhưng sau đó mụ lại trở về cảnh nghèo khó ban đầu.

ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT

[edit]

• Sử dụng biện pháp nghệ thuật tương phản – đối lập, tăng cấp để làm nổi bật lòng tham vô độ, sự bội bạc của mụ vợ.

• Các biện pháp nghệ thuật trùng lặp, nhân hóa , chi tiết kì ảo được sử dụng giúp câu chuyện thêm độc đáo, hấp dẫn.