Rau đắng biển là loại rau được sử dụng lâu đời tại Việt Nam và các nước trên thế giới. Rau đắng biển có tác dụng gì với sức khỏe là câu hỏi của nhiều người. Rau đắng biển hay còn được gọi với tên khác là rau sam trắng, rau sam đắng, cây ruột gà, là loại cây thảo sống lâu năm. Rau đắng có tác dụng cầm máu, nước sắc và cao chiết bằng ethanol có tác dụng làm tăng khả năng đông máu. Tác dụng hạ huyết áp, lợi mật. Tác dụng lợi tiểu, hạ sốt. Tăng cường hô hấp. Tác dụng gây co bóp tử cung cô lập và tại chỗ của động vật thí nghiệm. Tác dụng trừ giun. Ức chế sự phát triển của liên cầu khuẩn, lỵ trực khuẩn, trực khuẩn mủ xanh và nấm ngoài da. Dưới đây chúng ta cùng đi tìm hiểu chi tiết xem rau đắng biển có tác dụng gì với sức khỏe con người.
1. Tổng quan rau đắng biển
Rau đắng biển (Bacopa) có tên khoa học là Bacopa monnieri, họ hoa mõm chó. Được sử dụng lâu đời ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới để chữa nhiều bệnh. Ngày nay, các nhà khoa học đã nghiên cứu về tác dụng của rau đắng biển và ứng dụng nó để phục vụ cho công tác bảo vệ sức khỏe con người.
Rau đắng biển ưa sống ở môi trường ẩm ướt, phát triển trong các kênh mương, suối, vùng cửa sông ven biển, đầm lầy, hay những bãi biển đầy cát trắng. Người ta tìm thấy loài cây này ở khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới nhiều nước châu Á. Rau đắng biển thường không thích hợp với khí hậu ôn đới, tuy nhiên, nó cũng được nhân giống rộng rãi tại miền Nam Hoa Kỳ và vùng Vịnh Mexico. Phạm vi phát triển rộng là một minh chứng cho khả năng sinh sản bằng hạt hoặc vô tính trong một loạt các điều kiện thích hợp.
Tại Việt Nam, rau đắng biển phân bố rộng rãi khắp các vùng đồng bằng và Trung du miền Bắc và miền Nam. Mọc ở nơi nhiều ánh sáng, trên nền đất hay đất pha cát ẩm từ vùng thấp đến độ cao 500m. Các tỉnh thành có nhiều rau đắng biển như: Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Ninh Bình, Hà Nam, Huế, Quảng Nam, Khánh Hòa, Bình Định, Tây Ninh, Ninh Thuận, Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Cần Thơ…
Rau đắng biển là loại thảo mộc thân bò lâu năm cao 10-20cm với lá nhỏ, mọng nước, không có cuống, hình bầu dục thuôn dài (dài 2-3cm, rộng 0,5-0,7cm). Hoa nhỏ, hình ống cánh mỏng màu tím nhạt hay xanh hoặc trắng, nở từ tháng 5 đến tháng 10. Tất cả các bộ phận của cây đều bóng mịn (không có lông). Lá rau đắng biển khi nghiền nát có mùi hương và vị đắng đặc biệt.
Đặc điểm bột dược liệu: Là bột từ thân và lá rau đắng biển. Bột có màu vàng nâu, mùi thơm, vị đắng. Quan sát qua kính hiển vi thấy các đặc điểm sau: Mảnh phiến lá có mang nhiều lông tiết đơn bào và biểu bì lá có nhiều lỗ khí, mảnh mô mềm có lẫn tế bào cương thể, mảnh mạch gỗ nhỏ lẻ hoặc tập trung thành bó, hạt tinh bột, hạt phấn hình cầu (đường kính 0,02-0,025mm), lông tiết, tinh thể Calci Oxalat.
Thành phần hóa học của rau đắng biển: Brahmin, Herpestin, Bacoside A và Bacoside B, β1- Oxalat, β2-Oxalat, β3-Chloroplatinate, Sterol, Acid Betulic, Stigmastarol, D-Mannitol, β-Sitosterol. Trong đó, Bacoside A và Bacoside B là 2 Triterpensaponin có tác dụng dược lý quan trọng hỗ trợ sửa chữa tế bào thần kinh thoái hóa bằng cách tăng cường hoạt động của Kinase, tăng tổng hợp tế bào thần kinh, phục hồi hoạt động Synaptic và tăng dẫn truyền xung động.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản:
Bộ phận dùng: Toàn thân
Thu hái: Quanh năm
Chế biến: Rau đắng biển sau khi thua hái xong sẽ được rửa sạch và phơi khô
Bảo quản: Nhiệt độ phòng
2. Rau đắng biển có tác dụng gì?
Loại thảo mộc bé nhỏ này đã được sử dụng trong y học Ấn Độ từ ít nhất 3000 năm trước để điều trị một số bệnh, nhưng đáng chú ý hơn là tác dụng cải thiện trí nhớ và khả năng nhận thức. Hai văn bản Vedic cổ đại, Charaka Samhita và Sushruta Samhita, ghi chép về rau đắng biển được dùng nhằm tăng cường sự hiểu biết, học tập, trí nhớ. Theo truyền thống, trẻ sơ sinh ở Ấn Độ được nghi thức xức nước rau đắng biển để mở cửa ngõ của trí thông minh. Trẻ em Ấn Độ cũng thường xuyên được dùng trà và sirô từ rau đắng biển để tăng cường trí tuệ.
Trong lịch sử, các học viên Ayurvedic (hệ thống y tế của Ấn Độ giáo truyền thống, được dựa trên ý tưởng giữa sự cân bằng trong hệ thống cơ thể và chế độ ăn uống, trị liệu thảo dược và khí công dưỡng sinh) đã sử dụng rau đắng biển để cải thiện trí nhớ và tinh thần của bệnh nhân, là một loại thuốc bổ thần kinh có tác dụng giảm bớt sự lo lắng, có thể điều trị bệnh hen suyễn, cải thiện chức năng phổi và là thuốc hỗ trợ để trái tim khỏe mạnh. Loại thảo dược này cũng được xem là một “nhà máy” thanh lọc máu và một phương thuốc trị tiêu chảy, viêm phế quản và sốt. Nước ép từ lá rau đắng biển có thể được sử dụng để giảm đau với các trường hợp viêm khớp. Trong vài thập kỷ qua, rau đắng biển đã thu hút được sự quan tâm của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu ở nhiều quốc gia trên thế giới. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, rau đắng biển giúp cho con người xử lý thông tin hình ảnh một cách nhanh chóng, học nhanh hơn, củng cố bộ nhớ hiệu quả hơn.
Trong y học hiện đại, rau đắng biển được sử dụng để làm giảm và ngăn ngừa sự căng thẳng. Nó có thể giúp tập trung, tăng sự tập trung, cải thiện trí nhớ và chức năng nhận thức khác. Các nhà dược lý học cũng khuyên nên dùng loại thảo dược này để thúc đẩy cảm xúc hạnh phúc, tăng cường thể lực và hệ miễn dịch, chống lại tế bào ung thư. Rau đắng biển cũng có thể hỗ trợ khả năng nhận thức ở người già, rất tốt cho bệnh nhân Alzheimer, thiểu năng tuần hoàn não, tai biến mạch máu não.
+ Đặc tính chống ung thư: Các nghiên cứu trên ống nghiệm và động vật đã phát hiện ra rằng, Rau đắng biển có thể có đặc tính chống ung thư. Bacosides là một loại hợp chất hoạt động trong Rau đắng biển, trên các nghiên cứu trong ống nghiệm, nó đã được chứng minh là có khả năng tiêu diệt các tế bào khối u não, ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư vú và ung thư đại tràng. Ngoài ra, trong các nghiên cứu trên động vật, Rau đắng biển cũng có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư vú và ung thư da. Nghiên cứu cho thấy rằng, hàm lượng cao chất chống oxy hóa và các hợp chất như bacoside trong Rau đắng biển là tác nhân chính tạo nên đặc tính chống ung thư.
Tóm lại: Chiết xuất Rau đắng biển đã được chứng minh là có thể ngăn chặn sự phát triển và lây lan của tế bào ung thư trong các nghiên cứu trên động vật và ống nghiệm, tuỳ nhiên cần có thêm những nghiên cứu trên người để chứng minh tác dụng này.
+ Chứa chất chống oxy hoá mạnh: Chất chống oxy hoá là những chất giúp bảo vệ tế bào, chống lại những tổn thương gây ra bởi các gốc tự do. Nghiên cứu cho thấy rằng, tổn thương do các gốc tự do gây ra, có liên quan đến nhiều bệnh mạn tính, như bệnh tim, đái tháo đường và một số bệnh ung thư. Rau đắng biển chứa các hợp chất mạnh, có tác dụng chống oxy hóa như bacoside. Đây là hợp chất hoạt động chính trong rau đắng biển, đã được chứng minh là có khả năng trung hòa các gốc tự do và ngăn các phân tử chất béo phản ứng với các gốc tự do. Khi các phân tử chất béo phản ứng với các gốc tự do, chúng sẽ tạo ra một quá trình gọi là quá trình peroxy hóa lipid. Quá trình peroxy hóa lipid sẽ gây nên một số tình trạng, như bệnh Alzheimer, Parkinson và các rối loạn thoái hóa thần kinh khác. Khi đó, Rau đắng biển có thể giúp ngăn ngừa tổn thương do quá trình này gây ra. Điều này đã được chứng minh ở một số nghiên cứu và thấy rằng, việc điều trị chuột mắc chứng sa sút trí tuệ bằng Rau đắng biển làm giảm tác hại của các gốc tự do và đảo ngược các dấu hiệu suy giảm trí nhớ.
Tóm lại: Rau đắng biển chứa các hợp chất có hoạt tính là bacoside với tác dụng chống oxy hóa, đặc biệt là tác dụng trên não bộ.
+ Giúp tăng cường chức năng não: Một nghiên cứu trên chuột cho thấy rằng, việc bổ sung Rau đắng biển giúp cải thiện khả năng học tập trong không gian và khả năng ghi nhớ thông tin của não. Ngoài ra, nó làm tăng chiều dài và sự phân nhánh của đuôi gai. Đuôi gai là một phần của các tế bào thần kinh trong não, có liên quan chặt chẽ với khả năng học tập và ghi nhớ. Một nghiên cứu kéo dài 12 tuần ở 46 người lớn khỏe mạnh đã quan sát thấy rằng, uống 300 mg chiết xuất Rau đắng biển mỗi ngày giúp cải thiện đáng kể tốc độ xử lý thông tin thị giác, tốc độ học tập và ghi nhớ, so với điều trị giả dược. Một nghiên cứu khác kéo dài 12 tuần ở 60 người lớn tuổi cũng cho thấy rằng, dùng 300 mg hoặc 600 mg chiết xuất Rau đắng biển hàng ngày giúp cải thiện trí nhớ, sự chú ý và khả năng xử lý thông tin, so với điều trị giả dược.
Tóm lại: Các nghiên cứu trên động vật và con người cho thấy, Rau đắng biển có thể giúp cải thiện trí nhớ, sự chú ý và khả năng xử lý thông tin từ thị giác.
+ Tác dụng chống viêm: Viêm là phản ứng tự nhiên của cơ thể để giúp chữa lành vết thương và chống lại bệnh tật. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, viêm có liên quan đến nhiều bệnh mạn tính, trong đó có ung thư, đái tháo đường, bệnh tim và bệnh thận. Từ các nghiên cứu trong ống nghiệm, người ta đã phát hiện ra rằng, Rau đắng biển giúp ngăn chặn giải phóng các cytokine gây viêm, đây là các phân tử kích thích phản ứng viêm. Ngoài ra, Rau đắng biển cũng giúp ức chế các enzym, như cyclooxygenases, caspases và lipoxygenases – tất cả những enzym này đều đóng vai trò quan trọng trong chứng viêm và đau. Theo các bằng chứng trên động vật, Rau đắng biển có tác dụng chống viêm tương đương với diclofenac và indomethacin. Đây hai loại thuốc chống viêm không steroid thường được sử dụng trong điều trị viêm.
Tóm lại: Các nghiên cứu trên ống nghiệm và động vật cho thấy, Rau đắng biển có đặc tính chống viêm mạnh và ngăn chặn các enzym và cytokine gây viêm.
+ Cải thiện các triệu chứng ADHD: Rối loạn tăng động, giảm chú ý (ADHD) là một rối loạn phát triển thần kinh được đặc trưng bởi các triệu chứng như hiếu động thái quá, bốc đồng và không chú ý. Tuy nhiên, một điều rất thú vị là Rau đắng biển có thể giúp giảm các triệu chứng ADHD. Một nghiên cứu ở 31 trẻ em từ 6-12 tuổi cho thấy uống 225 mg chiết xuất Rau đắng biển hàng ngày, trong vòng 6 tháng, làm giảm đáng kể các triệu chứng ADHD ở 85% trẻ em, với các triệu chứng như bồn chồn, kém tự chủ, không chú ý và bốc đồng. Một nghiên cứu khác ở 120 trẻ bị ADHD quan sát thấy rằng, dùng hỗn hợp thảo dược có chứa 125 mg Rau đắng biển đã cải thiện sự chú ý, nhận thức và kiểm soát hành động, so với nhóm dùng giả dược.
Tóm lại: Rau đắng biển có thể giúp giảm các triệu chứng ADHD, chẳng hạn như bồn chồn và tự chủ, nhưng cần có nhiều nghiên cứu trên người trên quy mô lớn hơn.
+ Giúp giảm huyết áp: Huyết áp cao gây tăng áp lực lên tim và mạch máu, vì thế đây là một vấn đề nghiêm trọng liên quan đến sức khỏe. Nghiên cứu cho thấy rằng, Rau đắng biển có thể giúp giữ huyết áp trong phạm vi bình thường, nó làm giảm cả huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương. Rau đắng biển hoạt động bằng cách giải phóng oxid nitric, giúp giãn nở các mạch máu, từ đó giúp cải thiện lưu lượng máu và giảm huyết áp. Một nghiên cứu khác cho thấy, Rau đắng biển làm giảm đáng kể mức huyết áp ở những con chuột có mức huyết áp cao, nhưng nó không có tác dụng ở những con chuột có mức huyết áp bình thường. Ngoài ra, một nghiên cứu kéo dài 12 tuần ở 54 người lớn tuổi khỏe mạnh cho thấy, uống 300 mg Rau đắng biển mỗi ngày không ảnh hưởng đến mức huyết áp. Dựa trên những phát hiện hiện tại, các nhà khoa học phát hiện ra rằng, Rau đắng biển có thể làm giảm huyết áp ở những động vật có mức huyết áp cao. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu trên người để xác nhận những tác động này.
Tóm lại: Rau đắng biển có thể giúp giảm huyết áp ở động vật có mức huyết áp cao.
+ Ngăn ngừa lo lắng và căng thẳng: Rau đắng biển có thể giúp ngăn ngừa lo lắng và căng thẳng. Nó được coi là một loại thảo mộc giúp cơ thể bạn thích nghi với những thay đổi, làm tăng khả năng chống lại những căng thẳng. Nghiên cứu cho thấy rằng, Rau đắng biển giúp giảm căng thẳng và lo lắng bằng cách cải thiện giúp tâm trạng tốt hơn và làm giảm mức cortisol, một loại hormone có liên quan chặt chẽ đến mức độ căng thẳng. Một nghiên cứu khác trên loài gặm nhấm cho thấy, Rau đắng biển có tác dụng giảm lo âu tương đương với lorazepam (benzodiazepine), một loại thuốc kê đơn dùng để điều trị lo âu. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên người về Rau đắng biển và sự lo lắng cho các kết quả khác nhau. Ví dụ, hai nghiên cứu trên người kéo dài 12 tuần cho thấy, uống 300 mg chiết xuất Rau đắng biển mỗi ngày làm giảm đáng kể điểm số lo lắng và trầm cảm ở người lớn, so với điều trị giả dược. Một nghiên cứu khác trên người lại cho thấy rằng, điều trị bằng Rau đắng biển không có tác dụng đối với sự lo lắng. Vì vậy, cần có nhiều nghiên cứu trên người trên quy mô lớn hơn để xác nhận tác động của nó đối với căng thẳng và lo lắng.
Tóm lại: Rau đắng biển có thể giúp giảm căng thẳng và lo lắng bằng cách cải thiện tinh thần và giảm mức cortisol.
3. Món ăn chữa bệnh từ rau đắng biển
Ngoài các bài thuốc đắp hoặc thuốc uống, bạn cũng có thể dùng rau đắng biển chế biến thành món ăn hàng ngày giúp bồ bổ, hỗ trợ dự phòng và điều trị bệnh.
+ Cháo rau đắng biển nấu với cá quả:
Chuẩn bị: 50 gram gạo nếp, 100 gram gạo tẻ, 1 con cá quả có cân nặng từ 700 gram đến 1 kg, 100 gram rau đắng biển và 200 gram nấm rơm.
Cách làm: Cá quả sau khi loại bỏ nội tạng và vảy, rửa sạch rồi luộc chín. Sau đó, lọc thịt, bỏ xương và ướp gia vị để ngấm. Rau đắng được rửa sạch và thái nhỏ. Gạo đem rang sơ rồi cho vào nước luộc cá tiếp tục nấu thành cháo. Trong quá trình nấu, cho nấm rơm và cá vào đun sôi khoảng 5 phút thì tắt bếp. Khi ăn múc cháo ra bát và thêm rau đắng vào.
+ Canh rau đắng biển và khoai:
Nguyên liệu cần có: 100 gram rau đắng biển, 100 gram thịt nạc băm, 150 gram khoai mỡ và 150 gram khoai lang.
Cách làm đơn giản: Khoai mỡ và khoai lang đem gọt bỏ vỏ, rửa sạch và thái miếng nhỏ vừa ăn. Thịt ướp gia vị vừa ăn. Sau khi nước sôi cho thịt băm, khoai mỡ và khoai lang vào và tiếp tục đun sôi cho đến khi chín. Múc canh ra bát và thêm rau mùi hoặc mùi tàu vào để tăng tính hấp dẫn và kích thích vị giác.
4. Một số lưu ý khi sử dụng rau đắng biển
Theo các chuyên gia, rau đắng biển thường không gây tác dụng phụ nào đối với sức khỏe nếu bạn dùng đúng liều lượng được khuyến cáo. Bên cạnh đó, trong quá trình dùng thảo dược này trị liệu, bạn cũng nên thận trọng.
Không sử dụng dược liệu này cho trẻ em dưới 5 tuổi
Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú nên cân nhắc kỹ trước khi dùng. Tốt nhất chỉ nên sử dụng rau đắng biển khi có sự chỉ định từ bác sĩ. Bởi theo một số nghiên cứu trên chuột cho thấy, các hoạt chất chứa trong vị thuốc này có thể làm tăng nguy cơ sẩy thai hoặc xuất huyết
Thảo dược có thể gây tương tác với một số loại thuốc chống đông máu. Do đó, người đang chuẩn bị phẫu thuật hoặc nhổ răng không nên sử dụng
Không sử dụng rau đắng biển chung với thuốc chống trầm cảm sertralin và các loạn thuốc chẹn canxi hoặc thuốc chữa bệnh tuyến giáp
+ Những đối tượng không nên sử dụng rau đắng biển:
Những trường hợp sau đây không nên sử dụng sam trắng điều trị bệnh. Bởi các hoạt chất chứa trong nguyên liệu tự nhiên này có thể là tác nhân khiến bệnh thêm trầm trọng.
Người bị bệnh đái tháo đường
Bệnh nhân bị tim
Người bị tắc nghẽn đường tiêu hóa hoặc viêm loét dạ dày
Bệnh nhân mắc các bệnh lý liên quan đến phổi như khí phế thũng hoặc hen suyễn
Người bị rối loạn tuyến giáp hoặc tắc nghẽn đường tiết niệu
Không chỉ giúp tăng cường trí nhớ và cải thiện lưu thông máu, rau đắng biển còn có tác dụng chống mệt mỏi và giảm căng thẳng hiệu quả. Tuy nhiên, thảo dược này có chứa độc tính, nếu sử dụng quá liều có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe. Vì thế, khi sử dụng rau đắng trong điều trị bệnh hoặc chế biến món ăn, các bạn nên chú ý đến liều lượng.
Trên đây chúng tôi đã giúp bạn tìm hiểu rau đắng biển có tác dụng gì với sức khỏe con người. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn và người thân. Cảm ơn bạn đã quan tâm, chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc !
Có thể bạn quan tâm:
>>> Quả việt quất có tác dụng gì với sức khỏe con người?
>>> Quả mâm xôi có tác dụng gì với sức khỏe con người
>>> Polyphenol có tác dụng gì với sức khỏe con người