Rối loạn nhân cách ranh giới (RLNCRG) là một chứng bệnh tâm lý nghiêm trọng định hình bởi trạng thái tinh thần, cảm xúc, các mối quan hệ và hành vi bất ổn. Nó là một trong những rối loạn nhân cách được công nhận bởi Hiệp Hội Tâm Thần Hoa Kỳ (APA).
Borderline personality disorder (BPD) is a serious psychological condition that’s characterized by unstable moods and emotions, relationships, and behavior. It’s one of several personality disorders recognized by the American Psychiatric Association (APA).
Rối loạn nhân cách là những chứng bệnh tâm lý bắt đầu xuất hiện từ thời thanh thiếu niên hoặc thời kỳ đầu trưởng thành, tiếp diễn trong nhiều năm và gây khó khăn đáng kể cho người bệnh nếu không được điều trị. May mắn là hiện đã có hình thức điều trị phù hợp dành riêng cho RLNCRG.
Personality disorders are psychological conditions that begin in adolescence or early adulthood, continue over many years, and, when left untreated, can cause a great deal of distress.1 Thankfully, the right treatments targeted for BPD can help significantly.
Triệu chứng. Symptoms of Borderline Personality Disorder
RLNCRG có thể ảnh hưởng lên khả năng tận hưởng cuộc sống hoặc đạt được thành công trong các mối quan hệ, công việc và học tập của chủ thể. Nó liên quan mật thiết đến nhiều vấn đề cụ thể và quan trọng trong mối quan hệ với người khác, hình ảnh cá nhân, cảm xúc, hành vi và suy nghĩ, bao gồm:
BPD can often interfere with your ability to enjoy life or achieve fulfillment in relationships, work, or school. It’s associated with specific and significant problems in interpersonal relationships, self-image, emotions, behaviors, and thinking, including:1
– Hành vi: RLNCRG có liên quan mật thiết đến khuynh hướng thực hiện những hành vi bốc đồng và liều lĩnh, như mua sắm vô độ, uống rượu bia quá mức và lạm dụng ma túy, hành vi tình dục bừa bãi, hoặc ăn uống vô độ. Ngoài ra, người mắc RLNCRG cũng có thường xuất hiện hành vi tự hại, như cắt, làm bỏng cơ thể và cố tự sát.
Behaviors: BPD is associated with a tendency to engage in risky and impulsive behaviors, such as going on shopping sprees, drinking excessive amounts of alcohol or abusing drugs, engaging in promiscuous or risky sex, or binge eating. Also, people with BPD are more prone to engage in self-harming behaviors, such as cutting or burning and attempting suicide.
– Cảm xúc: Cảm xúc bất ổn là đặc điểm then chốt của RLNCRG. Người bệnh thấy mình như đang ngồi trên một tàu lượn cảm xúc siêu tốc với tâm trạng dao động dữ dội (đang bình thường, đột nhiên cảm thấy chán nản hoặc buồn bã chỉ trong một vài phút). Thay đổi tâm trạng có thể kéo dài từ vài phút đến vài ngày và thường khá nghiêm trọng. Tức giận, lo âu và trống rỗng cực hạn cũng là những biểu hiện cảm xúc thường gặp của bệnh lý này.
Emotions: Emotional instability is a key feature of BPD. Individuals feel like they’re on an emotional roller coaster with quick mood shifts (i.e., going from feeling OK to feeling extremely down or blue within a few minutes). Mood changes can last from minutes to days and are often intense. Anger, anxiety, and overwhelming emptiness are common as well.
– Các mối quan hệ: Người mắc RLNCRG thường có các mối quan hệ căng thẳng với người thân, chủ yếu là những cuộc xung đột, cãi vã và chia tay liên tục. RLNCRG có liên hệ mật thiết tới nỗi sợ sâu sắc khi bị người thân bỏ rơi và mọi nỗ lực tránh bị bỏ rơi (dù trong thực tế hay trong tưởng tượng). Điều này thường khiến người bệnh khó tin tưởng người khác, làm hủy hoại các mối quan hệ.
Relationships: People with BPD tend to have intense relationships with loved ones characterized by frequent conflicts, arguments, and break-ups. BPD is associated with an intense fear of being abandoned by loved ones and attempts to avoid real or imagined abandonment. This usually leads to difficulty trusting others, putting a strain on relationships.
– Cách tự nhìn nhận bản thân: Những người mắc RLNCRG đều gặp khó khăn liên quan đến việc ổn định cảm nhận về bản thân. Người bệnh ghi nhận tình trạng lên xuống thất thường trong cách họ cảm nhận về chính mình. Có lúc họ cảm thấy bản thân ok, nhưng liền sau ngay đó lại cảm thấy mình thật tệ hại, thậm chí xấu xa.
Self-image: Individuals with BPD have difficulties related to the stability of their sense of self. They report many ups and downs in how they feel about themselves. One moment they may feel good about themselves, but the next they may feel they are bad or even evil.
– Suy nghĩ thay đổi do căng thẳng: Khi bị rơi vào những tình huống căng thẳng, người bệnh RLNCRG có thể sẽ xuất hiện những thay đổi trong suy nghĩ, bao gồm hoang tưởng (ví dụ, nghĩ rằng người khác đang cố hãm hại mình), hoặc phân ly (cảm thấy bị bỏ rơi, bị tê liệt hoặc như thể mình khồn thực sự tồn tại trong cơ thể này).
Stress-related changes in thinking: Under conditions of stress, people with BPD may experience changes in thinking, including paranoid thoughts (for example, thoughts that others may be trying to cause them harm), or dissociation (feeling spaced out, numb, or like they’re not really in their body).
Không phải tất cả những người mắc RLNCRG đều có tất cả những triệu chứng trên. Có người sẽ có một ít, trong khi số khác lại gặp phải hầu như tất cả các triệu chứng này.
Not everyone with BPD experiences every symptom. Some people may have a few, while others experience most of these symptoms.2
Chẩn đoán. Diagnosing Borderline Personality Disorder
RLNCRG được chẩn đoán thông qua đánh giá các triệu chứng trên người bệnh và xem xét tiền sử bệnh. Bác sĩ cũng thực hiện thăm khám cơ thể và các cuộc xét nghiệm nhằm loại trừ những bệnh lý khác có thể gây ra các triệu chứng này.
BPD is diagnosed by evaluating an individual’s symptoms and reviewing their medical history. A doctor may also perform a physical exam and lab tests to rule out medical illnesses that might be contributing to the symptoms.3
Để chẩn đoán một người mắc RLNCRG, bản thân người đó phải xuất hiện ít nhất năm triệu chứng dưới đây trong nhiều bối cảnh khác nhau:
In order to be diagnosed with BPD, the individual must experience five or more of the following symptoms in a variety of contexts:1
– Cố để không bị bỏ rơi. Efforts to avoid abandonment
– Có cảm xúc bất ổn. Emotional instability
– Cảm thấy trống rỗng. Feelings of emptiness
– Rối loạn bản dạng. Identity disturbances
– Có hành vi bốc đồng. Impulsive behaviors
– Nổi giận đùng đùng, vô cớ. Inappropriate, intense anger
– Có các mối quan hệ bất ổn. Unstable interpersonal relationships
– Tự sát hoặc có các hành vi tự hại. Suicidal or self-harming behaviors
– Bị hoang tưởng tạm thời hoặc các triệu chứng phân ly. Transient paranoid or dissociative symptoms
Bác sĩ hoặc trị liệu viên sẽ loại trừ các bệnh lý tâm thần khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự. Bao gồm Rối loạn lưỡng cực, rối loạn nhân cách kịch tính và rối loạn nhân cách ái kỷ.
A doctor or therapist will also rule out mental health conditions that can cause similar symptoms. This includes bipolar disorder, histrionic personality disorder, and narcissistic personality disorder.
Căn nguyên. Causes of Borderline Personality Disorder
Cũng như các rối loạn tâm lý khác, nguyên nhân chính xác gây RLNCRG vẫn chưa được tìm hiểu rõ ràng. Tuy nhiên, đã có nghiên cứu cho rằng một số đặc điểm kết hợp (sinh học hoặc di truyền) và quá trình nuôi dưỡng (môi trường) đóng vai trò nhất định gây ra bệnh lý này.
Like most psychological disorders, the exact cause of BPD is not known. However, there is research to suggest that some combination of nature (biology or genetics) and nurture (environment) is at play.
Các yếu tố góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh: Contributing factors that may increase your risk include:
– Cấu trúc não: Có bằng chứng cho thấy sự khác biệt trong cấu trúc và chức năng não bộ ở người mắc RLNCRG, đặc biệt là trong các vùng não tác động lên kiểm soát ham muốn và điều tiết cảm xúc. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ là những khác biệt này là kết quả của việc mắc RLNCRG hay nó là một phần nguyên nhân gây ra bệnh lý này.
Brain structure: There is evidence of differences in brain structure and function in individuals with BPD, especially in the parts of the brain that affect impulse control and emotional regulation.4 However, it’s still unclear if these differences are a result of having BPD, or if they are part of the cause.
– Tiền sử gia đình: có cha hoặc mẹ hay anh chị em mắc RLNCRG cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh lý này.
Family history: Having a parent or sibling with BPD may also increase the risk of developing the condition.1
– Những trải nghiệm tiêu cực: Nhiều người bị chẩn đoán mắc RLNCRG đã có thời thơ ấu bị lạm dụng, sang chấn, và bị bỏ bê hay bị chia cắt khỏi người chăm sóc. Tuy nhiên, không phải tất cả những người mắc RLNCRG đều có trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu này, và, ngược lại, nhiều người có trải nghiệm như vậy nhưng lại không mắc căn bệnh này.
Negative experiences: Many people diagnosed with BPD have experienced childhood abuse, trauma, or neglect or were separated from their caregivers at an early age.5 However, not all people with BPD had one of these childhood experiences, and, conversely, many people who have had them do not develop BPD.
Sad boy sits alone.
Hãy nhớ rằng yếu tố nguy cơ không giống như căn nguyên bệnh; chỉ vì bạn có yếu tố nguy cơ không có nghĩa là bạn sẽ mắc RLNCRG, và tương tự, những người không có yếu tố nguy cơ cũng vẫn có thể xuất hiện bệnh lý này.
Remember that a risk factor is not the same as a cause; just because you have risk factors doesn’t mean you will develop BPD, just as people without them can develop it anyway.
Điều trị. Treatment of Borderline Personality Disorder
Mặc dù các chuyên gia đã từng tin rằng RLNCRG không đáp ứng với điều trị, nhưng nghiên cứu hiện đã cho thấy RLNCRG có thể điều trị được. Tìm kiếm giúp đỡ từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần là cực kỳ thiết yếu, và với điều trị tập trung nhất quán, bạn có thể có cuộc sống chất lượng với các triệu chứng được hạn chế hơn.
Although at one time experts believed that BPD was unlikely to respond to treatment, research has shown that BPD is very treatable.6 Getting help from a mental health professional is critical because, with consistent treatment, you can live a better quality of life with fewer symptoms.
Vì RLNCRG có liên hệ mật thiết với các hành vi liều lĩnh, tự hại và tự sát, vậy nên điều trị cũng có thể giúp xử lý các hành vi này. Hãy tìm đến một người có chuyên môn về căn bệnh này, vì bạn sẽ cần tiếp nhận điều trị dành riêng cho rối loạn này. Nếu bạn không tìm được hình thức điều trị phù hợp, tính hiệu quả của điều trị sẽ bị ảnh hưởng.
Since BPD is associated with risky behavior, self-harm, and suicide, treatment can also help curb these behaviors. Find someone who specializes in BPD, because you will need treatments that are targeted specifically to BPD. If you aren’t getting the right treatment, it may not be as effective.
Trình tự thường thấy trong các lựa chọn điều trị bao gồm: The usual order of treatment options includes:
– Tâm lý trị liệu: Đây là hình thức điều trị tiêu chuẩn cho RLNCRG. Các ví dụ về tâm lý trị liệu xây dựng dành riêng cho RLNCRG bao gồm liệu pháp hành vi biện chứng và điều trị dựa trên quá trình tâm thần hóa, có thể có sự tham dự của gia đình, bạn bè hoặc người chăm sóc.
Psychotherapy: This is the standard treatment for BPD. Examples of psychotherapy that are targeted to BPD include dialectical behavior therapy (DBT) and mentalization-based treatment (MBT). This may include your family, friends, or caregivers.7
– Thiền: Chuyên gia sức khỏe tâm thần cũng có thể giới thiệu thiền làm hình thức điều trị một số triệu chứng nhất định như trầm cảm hoặc tâm trạng bất ổn.
Medication: Your mental health professional may also recommend medication to help treat certain symptoms such as depression or mood swings.8
– Các hình thức điều trị khác: Điều trị nội trú hoặc các hình thức điều trị chuyên sâu khác cũng là những lựa chọn cần thiết trong thời điểm căn bệnh rơi vào khủng hoảng.
Other treatments: Hospitalization or more intensive treatments may be necessary in times of crisis.
Các triệu chứng của RLNCRG có thể ảnh hưởng lên nhiều khía cạnh của đời sống, như công việc, học tập, các mối quan hệ, tình trạng pháp lý và sức khỏe thể chất, đây cũng là lý do tại sao điều trị là cực kỳ quan trọng. Mặc cho những trở ngại mà căn bệnh này có thể gây ra, nhiều người bệnh vẫn có một cuộc sống bình thường, trọn vẹn khi tuân thủ tốt điều trị.
The symptoms of BPD can affect a variety of areas, including work, school, relationships, legal status, and physical health, which is why treatment is so critical. Despite the obstacles that BPD can cause, many people with BPD lead normal, fulfilling lives when they stick with their treatment plan.
Đối phó với RLNCRG. Coping With Borderline Personality Disorder
Nếu bạn mắc RLNCRG, bạn có thể thực hiện một số điều giúp cải thiện khả năng ứng phó và xử lý căn bệnh này. Các bước dưới đây có thể giúp tăng cường chất lượng cuộc sống của bạn, bao gồm:
If you have BPD, there are things you can do that will help improve your ability to function and cope. Steps you can take that can improve your quality of life include:
– Tìm kiếm điều trị phù hợp: Nếu bạn nghĩ mình hoặc người thân có thể đang mắc RLNCRG, việc tìm kiếm giúp đỡ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần là cấp bách, đó có thể là một tư vấn viên chuyên về sức khỏe tâm thần, nhân viên công tác xã hội, nhà tâm lý hay một bác sĩ tâm thần.
Seek appropriate treatment: If you think that you or a loved one may have BPD, it’s imperative that you seek the help of a licensed mental health professional, such as a mental health counselor, social worker, psychologist, or psychiatrist.
– Nhận chẩn đoán chính xác: Bạn cần nhớ rằng nhiều triệu chứng của RLNCRG là những triệu chứng mà chúng ta ít nhiều đều gặp phải trong đời. Ngoài ra, một số triệu chứng của RLNCRG có thể trùng lắp với những bệnh lý cơ thể hoặc tâm thần khác. Chỉ có chuyên gia đào tạo bài bản mới có thể chẩn đoán căn bệnh này.
Get an accurate diagnosis: It’s important to remember that many of the symptoms of BPD are symptoms that everyone experiences from time to time. Also, some of the symptoms of BPD overlap with other mental and physical conditions. Only a licensed professional can diagnose BPD.
– Trao đổi với bác sĩ hoặc trị liệu viên về kế hoạch điều trị: Tin tốt ở đây là một khi đã được chẩn đoán, bạn sẽ có hy vọng. Trị liệu viên hoặc bác sĩ sẽ giúp bạn xác định một kế hoạch hành động cụ thể, có thể bao gồm tâm lý trị liệu, thiền, hoặc các hình thức điều trị khác.
Work with your doctor or therapist on a treatment plan: The good news is that once a diagnosis is made, there is hope. Your therapist or doctor can help to determine a plan of action, which may include psychotherapy, medications, or other treatments.
– Tuân thủ kế hoạch điều trị: Nghiên cứu chỉ ra rằng nếu được điều trị đúng cách và liên tục, các triệu chứng của RLNCRG có thể thuyên giảm đáng kể. Một số người đã từng bị chẩn đoán mắc RLNCRg hiện không còn đáp ứng đủ các tiêu chuẩn chẩn đoán cho rối loạn này sau một thời gian điều trị.
Stick to your treatment plan: Research has shown that with good, consistent treatment, BPD symptoms can be reduced significantly.6 Some people who were once diagnosed with BPD no longer meet the criteria for the disorder with treatment and time.
– Cần thời gian: Mặc dù vẫn chưa có lý do rõ ràng nhưng các triệu chứng của RLNCRG sẽ giảm dần trong thời trung niên, khi nhiều người bắt đầu thấy được sự cải thiện trong khoảng độ tuổi 40.
Give it time: While the reasons why are not clear, the symptoms of BPD tend to decrease during middle age, with many people starting to see improvements around age 40.9
Tham khảo. Sources
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th ed. Washington D.C.: 2013.
National Institute of Mental Health. Borderline personality disorder. Updated December 2017.
Cleveland Clinic. Borderline personality disorder (BPD): Diagnosis and tests. Updated December 8, 2017.
Krause-Utz A, Frost R, Winter D, Elzinga BM. Dissociation and alterations in brain function and structure: Implications for borderline personality disorder. Curr Psychiatry Rep. 2017;19(1):6. doi:10.1007/s11920-017-0757-y
Cattane N, Rossi R, Lanfredi M, Cattaneo A. Borderline personality disorder and childhood trauma: Exploring the affected biological systems and mechanisms. BMC Psychiatry. 2017;17(1):221. doi:10.1186/s12888-017-1383-2
Choi-Kain LW, Finch EF, Masland SR, Jenkins JA, Unruh BT. What works in the treatment of borderline personality disorder. Curr Behav Neurosci Rep. 2017;4(1):21–30. doi:10.1007/s40473-017-0103-z
Stoffers JM, Völlm BA, Rücker G, Timmer A, Huband N, Lieb K. Psychological therapies for people with borderline personality disorder. Cochrane Database Syst Rev. 2012;2012(8):CD005652. doi:10.1002/14651858.CD005652.pub2
Ripoll LH. Psychopharmacologic treatment of borderline personality disorder. Dialogues Clin Neurosci. 2013;15(2):213–224.
Cleveland Clinic. Borderline personality disorder (BPD): Outlook/prognosis. Updated December 8, 2017.
Nguồn: https://www.verywellmind.com/what-is-borderline-personality-disorder-bpd-425487
Như Trang
Share this:
Thích bài này:
Thích
Đang tải…