Lọt được làm từ bột gạo xuất phát từ món ăn chơi ở
nhà quê và chuyển thành thứ hàng bánh từ lúc nào chẳng
ai để ý. Song, với riêng tôi nó mang đậm kỷ niệm không
thể phai mờ.
Chỉ
đơn giản làm từ bột gạo (gạo được ngâm khoảng 10 tiếng
đồng hồ, ngâm lâu hơn bột có vị chua, ngâm ít hơn gạo
bị sượng xay không nhuyễn). Nhưng thực ra cũng công phu lắm,
bởi bà con mình rút kết kinh nghiệm là làm bột bằng loại
gạo nào mới đạt độ dai và trong bóng mượt mà bắt mắt;
không nhất thiết phải gạo thơm như Thanh Trà, Nàng Hương,…
mà chỉ cần loại gạo từ lúa mùa (dài ngày) gieo trồng trên
đất cồn là tốt (Gạo từ lúa mùa đất đồng bánh bở,
không trong bóng mượt mà). Người làm bánh có kinh nghiệm
còn phải rây bột cho thật mịn để bánh đạt độ chín
đồng đều (Do lúc nầy xay bột bằng cối đá nên thường
là bột còn lẫn một ít hạt to).
Bột
gạo xay xong được gạn bớt nước cho sền sệt vừa mức
đổ lên vỉ gạt vào nồi nước được đun sôi đặt bên
dưới (Tương tự như nồi nước làm bánh cuốn). Vỉ tráng
bánh thường được làm từ miếng thiếc thùng dầu lửa (dầu
hoả) hiệu con sò của hảng Shell (Thời điểm nầy bà con
mình đốt đèn dầu, thường mua cả thùng 20 lít để xài
dầu xài luôn cái thùng cho nhất cử lưỡng tiện; chất lượng
dầu còn uống được chút chút, là một vị trong bài thuốc
dân gian trị bệnh hen suyển) được đục lỗ đều, nhỏ
bằng đầu đũa ăn. Bột đổ lên vỉ mỗi đợt tráng bánh
lọt xuống thành hình giọt mưa hai đầu nhòn nhọn hơi cong
trông giống hai con nòng nọc ghép lại. Có phải vì thế nên
được bà con mình gọi tên là Bánh Lọt chăng?
Muốn
hàng bánh đắt khách, người làm bánh còn xay thêm lá Dứa
hoà vào nửa phần bột cho có nửa bánh màu xanh xen lẫn nửa
bánh màu trắng để bánh vừa thơm vừa đẹp mắt. Lại phải
thắng nước cốt dừa cho thật đậm đặc và nước đường
chan bánh được bỏ gừng vào thắng lửa cho ngọt nồng. Tất
cả quyện hoà tạo nên dư vị hấp dẫn, mới ngửi, mới
nhìn chưa kịp ăn đã thèm nhiễu nước miếng.
Một
lần về quê Bình Đại ngang Phà An Hoá (Nay đã có cầu thay
thế), xe hư chờ sửa chữa và sang phà, cùng vợ con đói bụng
quá cở, may gặp gánh bánh lọt mua xong hì hụp húp thiệt
đã. Sau về nhà bị vợ truy vấn: Can cớ chi anh ăn bánh lọt
lại rơm rớm nước mắt (Thiệt là không gì lọt qua mắt
vợ ngay cả việc ăn bánh lọt). Sợ nàng hiểu lầm thêm rắc
rối tôi buộc lòng khai thật.
Những
năm chiến tranh ác liệt, do hoàn cảnh khắc nghiệt, gia đình
tôi từ Tân Định, Bình Đại (tỉnh Bến Tre) tản cư qua Chợ
Hoà Đồng, Gò Công (tỉnh Tiền Giang), mẹ tôi làm mướn (ai
thuê mướn gì làm nấy); chị tôi sinh kế bằng nghề bán
bánh lọt và tôi – thằng bé tòng ten một bên đầu gánh của
chị. Có gia đình dư của ăn của để cám cảnh xin tôi làm
con nuôi (cho nhẹ gánh!). Mẹ tôi thì bằng lòng (Bỏ nó vào
nơi sung sướng cho đỡ khổ!). Chị tôi thì nhất quyết không
chịu: Tui còn làm nổi! Tui nuôi em tôi nổi! Tui không cho ai
hết!
Sau
ngày hoà bình (1975) mẹ, chị và tôi về lại chợ Hoà Bình
thăm chốn cũ. Phải nói là gia đình chủ tiệm xin tôi ngày
trước rất tử tế, vẫn xem và gọi tôi là con, còn làm tiệc
mừng đoàn viên, xong lưu luyến chia tay rất cảm động. Về
nhà tôi có viết tặng chị tôi mấy câu thơ:
Nếu
xưa chị cho em đi
Giờ
thì em đã tông chi nhà người
Em
như chiếc lá sắp rơi
May
không lạc cội nôi đời vẫn xanh…
Nhắc
nhớ, có một lần tham dự hội nghị “Những người viết
văn trẻ ở Hội An (Quảng Nam – Đà Nẵng), tôi cùng nàng say
đắm bên trăng, bên biển Cửa Đại, mắc mớ gì chợt nhớ
Cửa Đại sông (Cửa Đại là một trong chín nhánh sông Cửu
Long), nhớ chị ta xưa, rồi toàn ý toàn tâm nhỏ to tâm sự
rặt chuyện bánh lọt, quên cả hôn nàng, khiến nàng hờn
giận nghỉ chơi, sống nhăn như gạo chưa ngâm nói chi thành
bột thành bánh.
Có
người bạn tên Sơn, mỗi lần gặp lại trách: – Chẳng ai
như anh Hoàng, yêu không tới bến, dở dở dang dang, tội nghiệp
V.A,… Hoàng chỉ còn nước cười trừ, tự ngẫm mình sống
nhăn sống nhít.
Với
đà đô thị hoá hiện nay những gánh hàng rong sẽ đi vào
quá vãng, chắc có lắm người như tôi: “Buồn ơi! Ta
chào mi “. Có thể bánh lọt sẽ lọt tuốt vô… giấy. Song,
với tôi và những ai từng gắn bó kỷ niệm với kiểu yêu
sống nhăn – thì bánh lọt lọt buốt vô… tim./.